Hetju­sög­urnar sem ber­ast af varð­skipum Íslands á Mið­jarð­ar­hafi hafa tæp­lega farið fram hjá mörg­um. Land­helg­is­gæslan lætur enda ekki undir höfuð leggj­ast að setja af þessu fréttir inn á vef sinn sem frétta­miðlar taka upp með glöðu geði. Tæp­lega 200 manns var bjargað nú síð­ast af áhöfn­inni á Tý, en áður hefur Ægir komið að björgun 130 manns svo dæmi séu tek­in.

Áhafn­irnar sinna sínu starfi vænt­an­lega af alúð og fag­mennsku. Gott starf þeirra varpar hins­vegar ljósi á það hvernig Ísland stendur sig almennt í mót­töku og aðstoð við flótta­menn. Íslend­ingar taka við fáum flótta­mönn­um. Máls­með­ferð hæl­is­leit­enda og flótta­manna er hæg. End­ur­tekið er vísað til Dyfl­inn­ar­reglu­gerð­ar­innar og flótta­fólk sent til baka til fyrsta við­komu­lands í Evr­ópu, þrátt fyrir að Ísland geti tekið við fólk­inu.

Hetju­dáðir fjár­magn­aðar af öðrum

Til að bíta höf­uðið af skömminni eru störf Land­helg­is­gæsl­unnar á Mið­jarð­ar­hafi ekki fjár­mögnuð af íslenska rík­inu. Þau eru fjár­mögnuð af Frontex , landamæra­stofnun Evr­ópu­sam­bands­ins. Verk­efnið í heild er svar Gæsl­unnar við offjár­fest­ingu í bún­aði og nið­ur­skurði í fjár­fram­lögum frá íslenska rík­inu. Með því að leigja út búnað og mann­afla er hjá því kom­ist að selja bún­að­inn áður en betur árar.

Fyrir utan það að bjarga fólki sem ræðst illa búið í sigl­ingu yfir Mið­jarð­ar­haf­ið, sinnir Land­helg­is­gæslan almennri landamæra­gæslu á haf­inu. Aukið eft­ir­lit eykur áhætt­una við að fara yfir haf­ið; bátar þurfa að vera minni til að kom­ast óséð­ir. Gæslan heldur landa­mærum Schen­gen-­svæð­is­ins lok­uðum og tryggir að fátækt fólk í þriðja heim­inum geti ekki brot­ist til betra lífs með aðstoð vest­rænna vel­ferð­ar­kerfa.

Við eigum að hjálpa fólki áður en það afræður að eyða aleig­unni til að fá mögu­leika á að geta smyglað sér inn í Evrópu.

Flótta­fólkið sem bjargað er af skip­verjum Gæsl­unnar er að flýja slæmar aðstæður heima fyrir og freista þess að smygla sér til ann­arra landa. Hægt væri að minnka vand­ann á tvennan hátt; ann­ars vegar að bæta aðstæð­urnar heima fyrir og hins vegar að veita flótta­fólk­inu lög­legar leiðir til að kom­ast til landa með betri þjóð­fé­lags­að­stæð­ur.

Fréttir Gæsl­unnar eru eðli­lega fáorðar um það hvað tekur við hjá fólk­inu sem er bjarg­að. En dáðir Týs og Ægis minna á hið stærra vanda­mál. Þar er spurn­ingum ósvar­að.

Gætum gert annað og meira

Ís­land gæti sýnt mun meiri mynd­ar­skap þegar kemur að hinum verr stöddu í heim­in­um. Þannig er til dæmis auð­velt að auka fjár­magn til þró­un­ar­sam­vinnu, taka við fleiri hæl­is­leit­endum og flótta­mönn­um, eða aðstoða þær stofn­anir sem til dæmis berj­ast gegn sjúk­dómum sem auð­velt er að koma í veg fyr­ir.

Við eigum að hjálpa fólki áður en það afræður að eyða aleig­unni til að fá mögu­leika á að geta smyglað sér inn í Evr­ópu. Og ef við björgum fólki úr sjáv­ar­háska, eigum við að tryggja að lífið sem tekur við sé gott og ham­ingju­ríkt. Fyrir slíkt mann­úð­ar­starf eigum við ekki að taka greiðslu, heldur sinna á okkar eigin kostn­að.

Höf­undur er heilsu­hag­fræð­ing­ur.