Þegar ég og þú, óbreyttir borg­ar­ar, setjum fram okkar per­sónu­legu skoðun á ein­hverju mál­efni, þá skiptir inni­haldið öllu máli. Það er því rangt að ein­blína á það hver setur skoð­un­ina fram eða hvernig hún er sett fram.

Þegar almennur borg­ari setur fram skoð­un, þá er hún bara það. Skoð­un. Hún er ekki bind­andi ákvörðun fyrir fjölda manns eða nið­ur­staða sem aðrir þurfa að fara eft­ir.

Við megum hafa rangar skoð­an­ir. Við megum hafa illa ígrund­aðar og órök­réttar skoð­an­ir. En við megum líka búast við því að aðrir hafi skoðun á okkar skoð­un.

Það er ekki skerð­ing á tján­ing­ar­frelsi þegar annað fólk er ósam­mála mér. Það er ekki ein­elti eða þöggun ef margir finna göt í rök­semd­ar­færslu hjá mér eða benda á vill­una í mínum þanka­gangi.

HVERNIG - ekki hvað eða hver

Ráð­herra fer með vald fyrir okkar hönd. Þegar ráð­herra beitir því valdi er ekki nóg fyrir hann að birta nið­ur­stöðu eða ákvörð­un. Það er ekki nóg að skrifa bara að svarið sé 42 eða að Fiski­stofa eigi að fara til Akur­eyr­ar. Líkt og nem­andi í stærð­fræði­prófi þarf ráð­herra að sýna útreikn­inga.

Ef útreikn­ingur er skýr og gagn­sær, sést í fyrsta lagi hvert upp­haf­legt reikn­ings­dæmi er. Er yfir höfuð verið að reikna rétt dæmi? Það vill oft gleym­ast.

Í öðru lagi gefur skýr og gagn­sær útreikn­ingur ráð­herr­anum tæki til að leiða aðra í gegnum ferlið við að taka ákvörð­un. Hann getur sýnt skref fyrir skref að nið­ur­staðan var skyn­sam­leg­asta útkoman úr þessu til­tekna dæmi.

Að sama skapi mun gagn­sær útreikn­ingur leiða í ljós rangan útreikn­ing og rangar for­send­ur.

HVAÐ og HVERNIG - ekki hver

Þing­maður á ein­ungis að hlíta eigin sam­visku, ekki skoð­ana­könn­unum eða flokksaga. Þegar stjórn­mála­menn fá í hendur hug­mynd­ir, til­lögur eða frum­vörp ann­arra, er frum­skylda þeirra EKKI sú að hafa mót­aða skoðun eða snjallar lausnir frá eigin brjósti.

Frum­skylda stjórn­mála­manns er að fylgja skyn­sam­legu og rök­réttu ferli við að for­gangs­raða verk­efn­um, skil­greina mark­miðið sem unnið er að og hvernig á að ná þeim mark­mið­um.

Stundum er ekki til neitt ferli. Stundum er eng­inn rammi til utan um verk­efni, vegna þess að verk­efnin eru ein­stök.

Í slíkum til­fellum er verk­efni stjórn­mála­manna að ræða ferlið og rammann fyrst, áður en farið er að ræða inni­hald­ið. Það er ekki góð stjórn­sýsla að hverfa með allt ferlið inn í svartan kassa og skila að lokum frá sér til­kynn­ing­unni: „42 er svar­ið“ - eða hrópa yfir fjöld­ann: „Fylgið skón­um“.

Það er heldur ekki góð stjórn­sýsla að hópa sér á bak við mann­inn með skó­inn eða töl­una 42, vegna þess eins að hróp­and­inn er með mér í flokki, er með mér í liði eða á lög­heim­ili í sömu skot­gröf og ég.

Skot­grafir eru til að fela sig í. Þær eru ekki gagn­sæjar eðli máls­ins sam­kvæmt.

Utan skot­grafa spyrja skyn­samir menn; HVAÐ?, HVERS VEGNA? og HVERN­IG?

Það er aðeins í skot­gröfum sem spurn­ingin HVER skiptir máli.