Tíma­skekkjur er afrakst­ur ­nám­skeiðs innan Háskóla Íslands sem nefn­ist Á þrykk, þar sem rit­list­ar- og ­rit­stjórn­ar­nemar kynn­ast öllum hliðum bóka­út­gáfu, frá hug­mynd að prent­grip. Hóp­ur­inn sam­anstendur af tíu höf­undum og fimm rit­stjórum og starfar und­ir­ ­leið­sögn Sig­þrúðar Gunn­ars­dótt­ur, rit­stjóra hjá For­lag­inu, sem kennt hef­ur ­nám­skeiðið und­an­farin þrjú ár. Upp­skera þessa sam­starfs var útgáfa bókanna Hvísl (2013), Flæð­ar­mál (2014) og Upp­skrifta­bók – Skáld­verk (2015). Í ár lítur síðan bókin Tíma­skekkjur dags­ins ljós. 

Verk­efnið er í hóp­fjár­mögnun hjá Karol­ina Fund. Þar er hægt að velja úr ýmsum mögu­leik­um við fjár­mögn­un. Vin­sæl­ast er að kaupa árit­aða bók og per­sónu­lega hæku, en það ­kostar ein­ungis um 4500 kr. Kjarn­inn ræddi við Fjalar Sig­urð­ar­son og Jóhönnu Maríu Ein­ars­dóttur skáld sem eru á meðal þeirra sem standa að verk­efn­inu.

Fjal­ar, hvað eru Tíma­skekkj­ur?

„Tíma­skekkjur er íslenskt ­skáld­verk, unnið af tíu rit­höf­undum og fimm rit­stjórum sem sam­eina krafta sína ­með það að mark­miði að gefa út auð­uga bók sem inni­heldur smá­sög­ur, örsög­ur, ljóð og allt þar á milli. Þegar vinna við bók­ina hófst var ákveðið að þema ­bók­ar­innar væri tím­inn. Síðan fóru höf­und­arnir af stað að semja og fann hver s­inn vinkil á þem­að. Þegar afrakstur þeirrar vinnu var síðan skoð­aður var fljót­lega ljóst að Tíma­skekkjur væri nafn sem hæfði efni bók­ar­inn­ar. Bæð­i ­ger­ast sög­urnar og ljóðin á mis­mun­andi tímum auk þess sem sumar sög­urnar spanna löng tíma­bil innan síns söguramma."

Hverjir standa á bak­við bók­ina?

„Höf­und­arnir eru af öllum stærðum og ­gerð­um, ef svo má segja, en það er einmitt einn af skemmti­leg­ustu þátt­u­m ­náms­ins okkar hvað hóp­ur­inn er fjöl­breytt­ur. Við erum með stjörnu­skoð­ar­a, nör­da, femínista sem þarf ekki að nota gler­augu, bylt­ing­ar­sinna, at­vinnu­mann­eskju í gúmmí­skóm, vík­ing, orða­grín­ara, Panama ferða­lang, ­tíma­ferða­lang og svo lengi mætti telja. En þessi marg­breyti­legi hópur höf­unda hefur gefið út eða er að vinna að skáld­verkum eða þýð­ingum á ljóðum og sög­um ­sam­hliða nám­inu.

Í ár er vænt­an­legt verk eftir Jóhönn­u Maríu Ein­ars­dóttur sem hún hefur unnið und­an­farið sem meist­ara­verk­efni sitt. Um er að ræða póst­módernískt skáld­verk án sögu­þráð­ar. Það hefur því miður ekki enn hlotið end­an­legt nafn en það er á döf­inni. Fyrr á þessu ári birt­ist smá­saga eftir hana í bók­mennta­tíma­rit­inu Stínu. Sagan heitir End­ur­tekin sæla.

Þóra Björk Þórð­ar­dóttir er einnig tón­list­ar­kona og gaf út geisla­plöt­una I Am a Tree Now með frum­sömdum lögum og textum árið 2009. Hún er með aðra ­plötu í smíð­um.

Sig­rún Elí­as­dóttir hefur þegar gefið út nokkur rit af ýmsum gerð­um; Sögu­leg ævi­saga alþýðu­manns­ins afa hennar með­ ­sjálfsævi­sögu­legu ívafi; Kallar hann mig, ­kallar hann þig - í leit að afa, gefin út af Upp­heim­um. Þar að auki hefur hún­ ­skrifað fyrir Mennta­stofn­un; létt­lestr­ar­bók­ina Kött­ur­inn sein­heppni um feita gula heim­il­is­kött­inn hennar sem hún­ ­mynd­skreytti sjálf; end­ur­sögn á Ódysseifs­kviðu sem Kristín Ragna mynd­list­ar­kona var fengin til að mynd­skreyta en það vill svo til að hún er líka rit­list­ar­nem­i. Við þetta má bæta tveimur þema­heftum í sam­fé­lags­fræði og það þriðja er á vænt­an­legt. Þetta pár varð til þess að hin góðu sam­tök Rit­höf­unda­sam­band Ís­lands buðu Sig­rúnu í faðm sinn.

Ásdís Ing­ólfs­dóttir hefur gefið út ­kennslu­efni í efna­fræði fyrir fram­halds­skóla, hún hefur birt ljóða­þýð­ingu í bók­mennta­tíma­rit­inu Stínu og stefnir að því að gefa út þýtt verk síðar á árin­u eftir sænska verð­launa­höf­und­inn Jonas Has­sen Khem­iri.

Einar Leif gaf út vís­inda­sög­una Hvítir múrar borg­ar­innar vorið 2013. Þetta er fram­tíð­ar­tryllir sem tekur á sam­fé­lags­vanda­málum sam­tím­ans. Hann hef­ur einnig gefið út nokkuð af smá sög­um, sem allar mætti flokka sem furðu­sög­u. Helstar af þeim eru Aldur sem kom út í Tíma­riti Máls og menn­ingar 2014, Kvið­dóm­and­inn sem kom út í Tíma­rit­inu Stínu 2015 og Hin langa nótt sem kom út í Skíð­blaðni 2016.

Ég (Fjal­ar), líkt og Einar Leif og fleiri rit­list­ar­nemar, fékk birta smá­sögu eftir mig í Tíma­riti Máls og ­menn­ingar 2014 sem heitir Hinn rétt­sýn­i ­for­ingi.

Á hverju ári í des­em­ber gef­ur Blek­fjelag­ið, nem­enda­fé­lag rit­list­ar­inn­ar, út jóla­bók með safni af textum eft­ir ­rit­list­ar­nema. Það skemmti­lega við bók­ina er að orða­fjöld­inn er ávallt ­tak­mark­að­ur. Í fyrra var fjöldi orða í hverjum texta tak­mark­aður við 97 orð og á hverju ári er tak­markið lækkar um eitt orð. Margir af höf­undum Tíma­skekkja hafa tekið þátt í þessu ­skemmti­lega verk­efni og ef fram­tíðin brosir björt þá mun síð­asta jóla­bók ­rit­list­ar­nema koma út eftir 95 ár og inni­halda sögur upp á eitt orð.

Svo við nefnum höf­undana nú, þá eru þetta; Ás­dís Ing­ólfs­dótt­ir, Birta Þór­halls­dótt­ir, Einar Leif Niel­sen, Fjal­ar ­Sig­urð­ar­son, Jóhanna María Ein­ars­dótt­ir, Jóhannes Ólafs­son, Sig­rún Elí­as­dótt­ir, ­Tryggvi Steinn Sturlu­son, Una Björk Kjer­úlf og Þóra Björk Þórð­ar­dóttir

Rit­stjór­arnir sem að sjá um að halda okkur á spor­inu eru Dýrfinna Guð­munds­dótt­ir, Erna Guð­munds­dótt­ir, Krist­inn Páls­son, Sandra Jóns­dóttir og Svan­hildur Sif Hall­dórs­dótt­ir."

Er ljóð­ið, örsagan og smá­sagan ávallt tengt höf­undi sín­um, og öfugt, eða verður ein­hvern tím­ann rof milli höf­undar og texta?

Jóhanna er til svara:

Fræði­lega séð þá já. Það er frekar erfitt að aftengja texta og höf­und þegar höf­undur er þekkt­ur. En það má vel, eins og snill­ing­ur­inn Rol­and Barthes seg­ir. Því sam­kvæmt honum er höf­und­ur­inn ­dauður og les­and­inn á bara að lesa texta eins og þeir séu ekki afurð höf­und­ar. ­Sem er samt kannski svo­lítið útópísk hugs­un, alla­vega út frá bók­mennta­fræði­leg­u ­sjón­ar­horni.

Ef spurn­ingin er hins vegar ekki fræði­legs eðlis heldur á við upp­setn­ingu bók­ar­inn­ar, þá já, text­arnir eru ­feðrað­ir/­mæðrað­ir. Einu text­arnir sem ekki eru sér­stak­lega höf­und­ar­merktir er ­tit­ill bók­ar­inn­ar, upp­lýs­inga­síða varð­andi útgáfu bók­ar­inn­ar, efn­is­yf­ir­lit, ­þakk­ar­texti og kápu­texti.

En Jóhanna, hvaða erindi á ljóð­ið, örsagan og (eða) smá­sagan við nútím­ann?

„Klisju­kennd­ast en lík­lega sann­ast væri að segja að stuttir textar eins og ljóð, smá­sögur og örsögur eru hent­ugar fyr­ir­ nú­tímales­endur þar sem þeir þjást flestallir af áunnum athygl­is­bresti. Nútím­inn elskar Twitter af því að þar er bara hægt að tjá sig í ákveðið mörgum slög­um. Oft­ast lesum við bara fyr­ir­sagnir greina og stækk­aða text­ann í dag­blöð­unum af því að við erum alltaf að flýta okk­ur. Það er eig­in­lega full­kom­lega óskilj­an­legt að fólk lesi ennþá 300 síðna doðranta en svo sjaldan ljóða­bæk­ur.

Hins vegar er alltaf verið að spá fyr­ir­ dauða ákveð­inna bók­mennta­greina eða menn­ing­ar­miðla. Menn eru alltaf að bíða eftir dauða leik­húss­ins eða að óperan gefi upp önd­ina. En það ger­ist ekki. Svo ­lengi sem fólk hefur eitt­hvað að segja og þekk­ingu á notkun mis­mun­andi miðla þá deyja þeir ekki. Það er nefni­lega oft þannig að efni velur mið­il, og það sem hentar í leik­verki gerir það kannski alls ekki í kvik­mynda­húsi. Og það sem hentar sem stöðu­upp­færsla á Twitter er kannski lélegur efni­viður í ljóð, og öfugt.

Hvaða nútími er þetta ann­ars sem fólk er alltaf að nefna og hvaða fólk til­heyrir hon­um?"

Verk­efnið er að finna hér.