„Ég held að eðl­is­á­vísun Vla­dimir Pút­ins seg­i honum að til þess að halda völdum hafi hann komið af stað risa flóð­bylgju. Þessar til­finn­ingar , að vera nið­ur­lægð­ur, stór­veld­is­draumar og minni­mátt­ar­kennd. Þetta var allt til staðar en sem und­ir­alda og nú hefur Pútin með sínum stöðuga á­róðri breytt því í risa­flóð­bylgju. Hann situr efst á henni og ég sé enga leið ­fyrir hann niður og held að hann geri það ekki held­ur. Hann verður bara að sjá til þess að flóð­bylgjan sé á hreyf­ingu því um leið og hún brotnar hrynur allt.”

Segir þýski  blaða­mað­ur­inn Boris Reitschuster höf­undur „Leyni­stríðs Pútíns” auk fleiri bóka um Rúss­land.

Án tengsla við Rúss­land fór Reitschuster þangað sautján ára sem skiptinemi og heill­að­ist af land­inu og tungu­mál­inu. Frá 1999 til 2015 stýrði hann skrif­stofu þýska frétta­tíma­rits­ins ­Focus í Moskvu. Síð­ustu árin frá Berlín, því eftir morð­hót­anir varð hann að ­yf­ir­gefa Rúss­land ásamt fjöl­skyldu sinni árið 2012.  Þá hafði hann skrifað bók­ina  „Pútínokratie” sem fjall­aði um við­skipt­i Pútíns og félaga. Nettröll birtu heim­il­is­fang hans og hvöttu fólk til að fara og mis­þyrma hon­um.  Einnig voru greinar gegn honum í stærstu rík­is­blöð­unum þar sem meðal ann­ars var sag­t: „Það hlýtur að vera afi hans sem sagði Hitler að fara í stríð við Stalín.”  Um það bil á þessu plani og oft lægra fór og ­fer umræðan fram.

Reitschuster til­einkar vini sín­um Boris Nemtsov og öðrum sem misst hafa lífið vegna and­ófs í Rúss­landi, bók­ina. Hann telur sér þó ekki ógnað af stjórn­völdum í Kreml held­ur af öfga­hópum sem trúa áróðri rík­is­fjöl­miðla og taka lögin í eigin hend­ur.

Í dag býr Reitschuster í Berlín og starfar sem óháður höf­undur og er tíður gestur í þýskum sjón­varps­þátt­u­m ­vegna þekk­ingar sinnar um Rúss­land og er verð­laun­aður fyrir skrif sín.

Ég fór að hlusta á hann kynna .....aber unsere Mis­ere ist hausel­an. Er ist takti­ger kein Stra­tege deka­dent hält, gna­den­los aus.....aber unsere Mis­ere ist hausbók­ina „Put­ins Ver­deckt­er Krieg” eða Leyni­stríð Pútíns á Múr­safn­inu í Berlín í apr­íl. 

Hann byrj­aði á því að kynna einn ­gest­anna í troð­fullum saln­um. Mar­inu Lit­vinenko ekkju Alex­and­ers Lit­vinen­ko ­fyrrum með­lim KGB sem gerð­ist helsti gagn­rýn­andi Vla­dimirs Pútíns. 

Borist Reitschuster spurði yfir hóp­inn: „Í hvaða landi fær maður sem myrðir með póló­in­íum sæti á þing­inu og orðu frá­ ­for­set­an­um?”

Hann átti þar við að Pútin hafð­i veitt  fyrrum KGB mann­inum Andrey Luga­voy orðu fyrir störf sín skömmu eftir að dóm­ari í London sann­aði sekt hans og sagð­i Pútín hafa fyr­ir­skipað morð­ið.

Í bók­inni segir Boris Reitschuster frá því hvernig Pútín noti gamlar aðferðir KGB og Stasi en nýt­i ­sér vest­ræna tækni og fjöl­miðla og almanna­tengla. Nettröll starfa á vegum Kreml í Rúss­landi og Þýska­landi og sjón­varps­stöðvar eins RT sjái um áróð­ur­inn. Russi­a Today sendir út á fjölda tungu­mála til 600 millj­óna áhorf­enda um allan heim. Það þarf ekki kunn­áttu í fjöl­miðla­fræðum til að sjá í gegn­um „frétta­menn” og fjölda við­mæl­enda sem ýmist stað­festa stefnu RT eða rugla áhorf­endur í rím­inu kynda undir ótta og stýra til­finn­ingum í átt heims­myndar sem hentar Kreml. Útgáfa þeirra af raun­veru­leik­an­um er nokkurn vegin þessi; að heim­ur­inn vilji Rúss­landi illt og að Pútín geri allt til að verja landið gegn hinum illu Banda­ríkjum og Evr­ópu. Í bók­inni má lesa að ­sam­kvæmt fréttum og athuga­semdum rúss­neskra nettrölla þá er ekki hægt að fara ­lengur út á götu í Þýska­landi án þess að verða fyrir áreiti flótta­manna. Búið að ­setja ótrú­leg­ustu lög og bráðum verði fólk að flytja úr íbúðum sínum á göt­una til að rýma fyrir flótta­fólki. Þegar lygum er póstað og  sjón­varpið elur stöðugt á ótta og for­dóm­um ­fólks hefur það áhrif.

Ég ræddi við Reitschuster í Berlín.

Af hverju skrif­aðir þú þessa bók?

„Pútín og helm­ing­ur ­stjórn­enda í kringum hann koma úr leyni­þjón­ust­unni KGB nú FSB. Hug­mynda­fræðin er að halda völd­um.  Allt eða ekk­ert. Hann á of marga ó­vini og hefur brotið of mikið af sér til þess að geta sest í helgan stein. Því ­skiptir máli að benda á hvernig mafíu­ríki Rúss­land er í dag  og ástæðu fyrir öfga­fullri utan­rík­is­stefn­u. Pútín þarf á utan­að­kom­andi óvini að halda. Til þess að leiða huga rúss­nesku ­þjóð­ar­innar frá: Spill­ingu, valda­mis­notkun og vax­andi fátækt.

Árið 2012 varð ég að flytja frá­ Rúss­landi vegna hót­ana . Eftir her­nám Krimskag­ans sá ég öll þessi nettröll hérna í Þýska­landi og hugs­aði að það var nákvæm­lega þetta sem ég flúði frá en nú er það komið hing­að. Þá fór ég skoða þetta og sjá sam­heng­ið.  Þegar ég tók þetta saman fyrir bók­ina var ­ljóst að þetta getur ekki allt verið til­vilj­un. Svo margar teng­ingar í Þýska­landi. Elsesser Kreml­ar­predik­ari, Tíma­ritið Compakt, allar þess­ar ­Net­síð­ur, Dug­in, AFD og tengsl Rúss­lands við Peg­ida. Þetta er  köngu­ló­ar­vefur og maður þarf bara að skoða smá­at­rið­in. Eftir fjölda sam­tala við fyrrum íbúa  DDR Aust­ur­þýska­lands og mann­rétt­inda­sam­tök kom mér nokkuð  á óvart sem ég hafði ekki hug­mynd um áður.“

Hvað var það?

„Að þetta eru nákvæm­lega sömu áróð­urs­að­ferð­ir og á tímum DDR. Ég vissi þetta ekki þó ég hefði átt að gera það sem ­sér­fræð­ingur um Rúss­land en við vorum búin að gleyma þessu. Það er ekk­ert nýtt  að koma höggi á fjöl­miðla. Nú eru það nettröll áður voru það les­enda­bréf. Að hafa áhrif á borg­ara­hreyf­ing­ar. Að fjár­magna ­stjórn­mála­flokka. Að skemmd­ar­verk eru unn­in. Áður studdu austur þýsk stjórn­völd vest­ur­þýska hryðju­verka­menn. Við vissum það ekki fyrr en múr­inn féll. Ég er ekki að segja að þeir styðji hryðju­verka­menn en nauð­syn­legt að skoða það í ljósi sög­unn­ar.“

Hver eru við­brögðin við bók­inni?

„Fyrst var tölvu­póst­hólfið hakk­að. Heima­síðan lá niðri, og það ber­ast mörg hat­urs­bréf. Þessa dag­ana er ­mikið skrifað á þær áróð­urs­síð­ur  hér í Þýska­landi sem ég nefni í bók­inni. Þar stendur að ég sé bil­aður á geði og fleira í sígildum KGB stíl. Alger­lega fjar­stæðu­kennt en ég átti von á þessu, ­tölvu­pósti og ýmsu á Face­book.  En ég er orð­inn nokkuð rólegur því nei­kvæðu við­brögðin sýna að ég hef rétt fyrir mér. Hluti af ­kerf­inu sem ég nefni í bók­inni eru árásir á gagn­rýnendur bæði yfir og und­ir­ belti. Ég held að Pútín trúi því í alvöru að það sé plott í gangi gegn honum og heims­sam­ráð . Ang­ela Merkel orð­aði það vel þegar hún sagði við hann: Vla­dimir Vlaid­mirovitsch þú mátt ekki halda að allur heim­ur­inn hugsi um það frá morgn­i til kvölds hvernig þeir getir skaðað Rúss­land.”

Hvers vegna heldur þú að Pútín reki áróður í Evr­ópu?

„Þetta fjallar um að koma Evr­ópu úr jafn­vægi. Þýska­land er lyk­ill­inn. Tak­markið núna er að kom­a ­Merkel frá völdum eða veikja mjög. Því Merkel er sú sem ákveður hvort við­skipta­þving­unum gegn Rúss­landi verði haldið áfram. Til langs tíma litið vill Pútin eyði­leggja Evr­ópu­sam­bandið eins og það er í dag og breyta í Evr­ópu-Asíu ­sam­tök undir for­ystu Rúss­lands. Því styður hann hægri öfga­flokka eins og Nationa­l Front Mar­ine Le Pen og fleiri í Evr­ópu.“

Í Þýska­landi búa um 3 millj­ón­ir rúss­nesku­mæl­andi og margir horfa á RT og aðrar rúss­neskar rík­is­stöðv­ar. Eft­ir að stríð rússa í Úkra­ínu hófst hefur áróð­ur­inn verið skrúf­aður upp en fáir í  Þýska­landi höfðu leitt hug­ann að því, ­fyrr en „Lisu-­At­vik­ið”  í febr­úar 2016 varp­aði ljósi á það. Skyndi­lega voru hópar fólks mættir með eins skilti að ­mót­mæla. Í rúss­neska sjón­varp­inu og RT var því haldið fram  að ung stúlka af rúss­neskum ættum hefði ver­ið ­numin á brott og nauðgað af inn­flytj­end­um. Sergei Lavrov utan­rík­is­ráð­herr­ar Rúss­lands bland­aði sér í málið áður en það kom í ljós að þessi „frétt” var lygi.

Í bók­inni segir þú frá Systema hvað er það?

„Ég fékk að skoða umfangs­mikil skjöl vest­rænnar leyni­þjón­ustu. Systema er klúbbur þar sem Rúss­nesk bar­daga­tækni er ­stund­uð. Slík íþrótta­fé­lög voru stofnuð á und­an­förnum árum í Vest­ur­-­Evr­ópu. ­Leið­bein­endur eru að mestu fyrrum bar­daga­menn rúss­neskra sér­sveita. Þessi ­klúbbur dregur til sín fólk eins og lög­reglu­menn eða örygg­is­verði sem tengjast Rúss­landi. Þeir eru sendir til Moskvu og læra þar á sprengi­efni og vopn. Bara í Þýska­landi hafa 200 til 250 manns gengið í gegnum þessa þjálf­un.

Ég var nýlega í Moskvu og hitt­i þar þing­mann úr stjórn­ar­and­stöðu og hann sagði að í Rúss­landi getur eng­inn í­myndað sér að Þjóð­verjar eða íbúar ann­ara landa þrái ekki nema ný land­svæð­i. Rússar gera sér ekki grein fyrir því að Þjóð­verjar hafa engan áhuga á Kal­in­ingrad og að meðal Þjóð­verj­inn vill bara alls ekki her­nema land. Þetta eru t­veir alger­lega ólíkir hugs­un­ar­hætt­ir. Eins og sam­tal á milli lambs og úlfs.”

Í nýlegu við­tali við í Deutschlandradio var sagt við þig : „En þetta gera Amer­ík­anar líka” algengur í Þýska­landi hvernig líkar þér hann?

„Hún er hræði­leg þessi heimska og g­leymska sög­unn­ar. Ég er ekki neinn sér­stakur Amer­íku­vinur og lít mjög ­gagn­rýnum augum á það sem ger­ist þar.  En ­Banda­ríkin gættu  þess að Vest­ur­þýska­land nyti lýð­ræðis í 50 ár. Moskvu­stjórnin aftur á móti sá til þess að Aust­ur­þýska­land varð 45 ára ein­ræð­is­ríki. Svo virð­ist sem fjöldi Þjóð­verja hafi  gleymt þessu eða afneiti . Ef við Þjóð­verjar höfum lært eitt­hvað af fas­ism­anum þá er það að styðja  ekki  ein­ræð­is­ríki heldur lýð­ræði sem byggir á lög­um. En þegar maður skoð­ar­ það hversu mikið fylgi Pútín hefur hér.”

Bæði langt úti á vinstri og hægri ­kant­in­um?

„Einmitt hjá and­stæð­ing­um lýð­ræð­is­ins og þegar ég sé fjöld­ann þá verð ég hræddur og spyr mig hversu ár­ang­urs­ríkt upp­gjörið við nas­is­mann var í raun og veru. Það gerir mig í alvöru ótta­sleg­inn. Rök þeirra sýna að margir skilja ein­fald­lega ekki hvað ein­ræði er. Það ætti vera það mik­il­væg­asta sem við hefðum átt að hafa lært af nas­ism­anum og frá DDR. En grein­lega hafa margir ekki lært neitt og það hræðir mig.  Þetta stefnir allt í þessa átt. 25 % pró­sent ­fylgja AFD  (Alt­ernativ für Deutschland öfgahægri­flokk­ur) í Meck­len­burg Vor­pommern. Allir þess­ir „Pút­in­ver­steher” þeir sem skilja Pútín, er þróun sem ég tel mjög alvar­lega. Þetta hljómar kannski illa en á ein­hvern hátt get ég skilið að NSA hafi hlerað þýska stjórn­mála­menn. Að sjálf­sögðu hafa þeir ekki allir átt það skilið en þegar ég skoða menn eins og Ger­hard Schröder þá verð ég að segja að ég skil að Banda­ríkja­menn vilji hlera hann.”

Í bók­inni notar Reitschuster hug­tak­ið „Schröder­isi­er­ung” en þar vísar hann í und­ir­gefni fyrrum Kansl­ara Þýska­lands Ger­hards Schröders og ann­ara þýskra stjórn­mála­manna gagn­vart Kreml. Schröder er náinn vinur Pútíns og nokkrum vikum eftir að hann hvarf úr emb­ætti sínu sem kansl­ari var hann kom­inn í feit laun frá Gazprom sem stjórn­ar­for­maður í Nor­d Str­eam sem byggði gasleiðslu í Eystr­ar­salti. Hann segir frá rúss­neskum „Hun­angs­gildrum” sem fleiri þýskir stjórn­mála­menn eins og Horst Seehofer  hafa gengið í og eru því háðir Kreml.

Þú hefur hitt Vla­dimir Pútín , hvernig virk­aði hann á þig?

„Það var snemma á for­seta­ferli hans og hann var næstum því feim­inn. Hann reyndi að grín­ast um að ég ætt­i rúss­neska konu og þær væru svo erf­iðar en tók það svo aftur og bað mig um að ­skrifa það ekki. Þá vissi hann og aðrir að hann væri ekki með kímni­gáfu. En eftir 16 ára setu á valda­stóli eru allir að dásama og  hlægja í kringum hann. Því er hann far­inn að ­segja fleiri brand­ara ,mjög lélega sem eru alls ekki fyndn­ir, en allir hlægja og það er oft mjög vand­ræða­legt. Ég held burt­séð frá Pútín þá væri þetta ­vanda­mál fyrir hvern sem er. Jafn­vel í lýð­ræð­is­ríkjum er þetta vanda­mál eins og hjá Helmut Kohl fyrrum kansl­ara sem var 16 ár við völd. Þá missir mað­ur­ ­tengslin við raun­veru­leik­ann. Í ein­ræð­is­ríkjum auð­vitað er það öfga­fyllra því það er eng­inn sem gagn­rýnir hann og ég held að Vla­dimir Pútín sem ein­fald­lega að fjar­lægj­ast raun­veru­leik­ann og lifir í eigin heimi. “

Í bók­inni gagn­rýnir þú þýska stjórn­mála­menn eftir fall Sov­ét­ríkj­anna.

„Mi­s­tökin voru að loka aug­un­um ­fyrir öllu því sem Boris Jeltzin gerði rangt og þegar hann braut lýð­ræð­is­regl­ur. Þannig studdu vest­ur­lönd fram­vöxt þess sem við sjáum í dag. Ég tel að á þessum ­tíma hafi mörg tæki­færi glat­ast. Ef leið­togar vest­ur­landa væru klókir ættu þeir nú þegar að velta fyrir sér sam­eig­in­legri stefnu gagn­vart land­inu eftir að Pútín hverfur frá völd­um. Þannig að í þetta sinn verði ein­hvers­kon­ar Mars­hall­að­stoð og ekki það sem rússar upp­lifa sem nið­ur­læg­ingu. Þetta ætti í raun að vera á dag­skránni núna. Hugsa þrjú skref fram í tím­ann og vera til­bú­inn ­fyrir tím­ann eftir Pútín.”

Nú eru við­skipta­hindr­an­ir, olíu­verð lágt og efna­hag­skrísa en Vla­dimir Pút­in ­mætir að sjá eld­flaug skotið á loft.

„Já ég heyrði nýlega aftur gamla sov­éska brand­ar­inn . Barnið segir við pabba sinn. alkó­hólist­ann:„Pabbi vod­kinn er orð­inn dýr­ari, ætlar þú þá að drekka minna?” Og pabb­inn svar­ar: „Nei nei, en þú færð minna að borða.” Og nákvæm­lega þannig er það í Rúss­landi núna, meira ­sett í geim­ferð­ir, her­inn og það en fólkið fær minna að borða. Hern­að­ar­út­gjöld og örygg­is­mál og opin­berir atburðir eru orðin 55% af fjár­lög­um. Fram­lög til mennta­mála ­fallið frá 4,7% niður í 3,6%. Heil­brigð­is­mál frá 4.8% ­niður í 3%. Þetta er eig­in­lega þjóð­ar­-­sjálfs­morð. Mennt­un, heil­brigð­is­mál­u­m, ­fé­lags­þjón­ustu, íþróttum og menn­ingu er þrýst niður og æ meira fer til­ ­stjórn­valda og her­mála, það getur ekki farið vel.”

Hvað heldur þú að sé framundan í Rúss­landi?

„Eng­inn spáði falli DDR allir héldu að það ­myndi halda áfram árum sam­an, það sama nú. Þetta getur tekið mörg ár en er óstöðug­t. Það mun brotna og ég held að Rúss­land muni einnig lið­ast sund­ur. Spurn­ingin er bara hversu hratt og hversu blóð­ugt það verð­ur. Því lengur sem því er hald­ið ­gang­andi með valdi því meira hætta er á blóðsút­hell­ingum þegar það hryn­ur ­sam­an. Þetta kerfi eins og það er á sér enga fram­tíð. Þetta er eins og skop­mynd, absúrd . Blanda af sov­éskum sið­um, keis­ara­hefð­um, Stalín­lof­söngvum og rúss­neska fán­an­um. Þetta er eig­in­lega eins og geð­klofi þetta kerfi og því er haldið saman með ofbeldi og áróðri.

Það sem vinnur gegn and­ófs­mönnum í Rúss­landi eru ­leið­togar frá vest­ur­löndum sem velja að umgang­ast Pútín. And­ófs­menn segja að Pútín sé ein­ræð­is­herra en þá eru sýndar myndir í sjón­varp­inu af honum með þeim vest­rænu leið­togum sem hann hitta . Þjóð­ar­leið­togar lýð­ræð­is­ríkja eru í þessu til­viki til mik­ils gagns fyrir Pútín. Þá er það bara spurn­ingin eru þeir nyt­samir ein­feldn­ingar eða eru þeir að gæta ann­ara hags­muna eins og Ger­hard Schröder?”