Sveiflur íslensku krón­unnar hafa bæði valdið miklum erf­ið­leikum og góð­æri með stuttu milli­bili. Íslenska krónan hefur sem greiðslu­mið­ill, mæli­ein­ing og geymslu­mið­ill oftar en ekki reynst ótraust. Nota­gildi hennar á erlendum mörk­uðum er tak­mark­að, stjórn­völd hafa oft brugð­ist í gegnum tíð­ina með stjórnun pen­inga­mála, Íslend­ingar hafa búið við miklar hag­sveifl­ur, ítrek­aðar geng­is­fell­ing­ar, hátt vaxt­ar­stig, geng­is­fall íslensku krón­unnar og við­var­andi verð­bólgu. Margir vilja meina að full­reynt sé að nota íslensku krón­una sem gjald­mið­il. Eigum að hætta að reka okkar eigin pen­inga­stefnu og taka upp annan gjald­miðil eða er mögu­legt að halda krón­unni og breyta henni í raf­mynt? Gæti það tryggt fram­halds­líf hennar og jafn­vel skapað ný tæki­færi?

„Blockchain-­tæknin býður upp á milli­liða­laus við­skipti sem er stór­kost­legt tæki­færi fyrir smá­ríki. Kaup­endur og selj­endur koma ekki fram undir nafni eða kenni­tölu, engin mynt er slegin og engir seðlar prent­að­ir. Hvorki seðla­banki né yfir­völd stýra gengi eða flæði; það er ein­fald­lega fram­boð og eft­ir­spurn sem ræður ferð­inni. Raf­mynt verður uppi­staðan í greiðslu­miðlun á 21. öld­inni, nú er tím­inn til að hefj­ast handa. Tæki­færin fyrir Íslend­inga eru stór­kost­leg. Breytið krón­unni ykkar í raf­mynt,„ segir Robert Koenig sem hefur fylgst grannt með þróun raf­myntar eftir að blockchain-­tæknin og bitcoin litu dags­ins ljós fyrir um tíu árum síð­an. Koenig er einnig fram­kvæmda­stjóri fyr­ir­tæk­is­ins Xentavo, sem hefur það mark­mið að inn­leiða blockchain-­lausnir fyrir smá­ríki, enda hefur hann rann­sakað slík og efna­hag þeirra, sér í lagi í lönd sem hafa orðið fyrir efna­hags­á­föllum og nátt­úru­ham­för­um.

[adpsot]Hann segir það geta verið flókið og erfitt fyrir smá­ríki að reka eigin gjald­mið­il. „Ör­myntir geta skapað óvissu og áhættu í við­skiptum og þegar þarf að skipta á milli gjald­miðla í við­skiptum við önnur lönd. Smá­ríki eiga það nán­ast öll sam­eig­in­legt, sama hversu ólík þau eru, að hafa lent í ein­hvers konar áföllum vegna pen­inga­stefnu og gjald­eyr­is­mála. Þau eru við­kvæm­ari og geta hrunið á einni nóttu, bæði vegna nátt­úru­ham­fara og þegar sveiflur verða á heims­mörk­uð­um. Snöggar og ófyr­ir­sjá­an­legar gjald­eyr­is­sveiflur bitna alltaf sér­stak­lega illa á smá­ríkj­um. Gróð­ur­húsa­á­hrifin eiga eftir að hafa umtals­verð áhrif á efna­hags­líf heims og smá­ríkin verða að fara und­ir­búa sig betur fyrir stóru höggin sem eiga eftir að kom­a.“

Má ekki rugla saman blockchain og bitcoin

Aðspurður um hvernig þau eigi að und­ir­búa sig fyrir þessi högg segir Koenig að hann leggi til að smá­ríkin breyti núver­andi pen­inga­stefnu og færi sig yfir raf­mynt. „Það er hægt að breyta núver­andi gjald­miðlum í raf­mynt, nýta sér blockchain-­tækn­ina til þess að tryggja þau betur fyrir stórum áföll­um. Gjald­miðlar smá­ríkja, eins og íslenska krón­an,  eru afar háð öðrum stærri og sterk­ari, eins og doll­ara og evru. Blockchain-­tæknin mun gera öll við­skipti mun hrað­virk­ari, ein­fald­ari, gegn­særri og örugg­ari. Það skapar meira traust sem er lyk­il­at­riði þegar við­skipti eru ann­ars veg­ar.“

En hvernig geta smá­ríki varið sig sveiflum og skapað traust með raf­mynt – sem hefur nú varla verið stöð­ugur gjald­mið­ill? Bitcoin hefur flogið upp og niður síð­ast liðið ár. Margir eru raunar efins um að bitcoin sé raun­veru­legur gjald­mið­ill. Koenig segir að til að byrja með eigi ekki að rugla saman blockchain og bitcoin. „Bitcoin getur flogið upp og niður og verið á valdi brask­ara, en það breytir ekki því að blockchain er stór­kost­leg tækni sem knýr áfram raf­mynt eins og bitcoin og blockchain býður upp á mikla mögu­leika á ýmis­konar svið­um, sér í lagi í milli­liða­lausum við­skipt­um. Það er allt að verða staf­rænt, pen­ingar eru orðnir það að ein­hverju leyti en eiga eftir að verða það alfarið í ein­hvers­konar formi. Það tekur of langan tíma að færa pen­inga milli fólks, milli landa, það er of dýrt, bank­arnir taka of mikið til sín, það er orðin almenn krafa að þessu þurfi að breyta með ein­hverjum hætti. En tökum Ísland sem dæmi:

Staf­ræn íslensk króna gæti ennþá verið í umsjá seðla­banka, gengið er skráð þar en öll við­skipti myndu verða mun lið­legri og örugg­ari; allar færslur sýni­legri, rekj­an­legar og örugg­ari með blockchain tækni. Öll umsýsla krón­unnar bygg­ist því á neti fólks sem myndi nota krón­una. Allar milli­færslur og verslun færu beint í gegn án þess að þriðju aðili, bankar eða kredit­korta­fyr­ir­tæki, kæmu þar að. Þessi tækni býður líka upp á per­sónu­vernd, milli­færslur eru nafn­laus­ar, við­skipti þín eru alltaf þín einka­mál. Frjáls við­skipti án allra landamæra.“

Ísland spenn­andi staður til að gera til­raunir

Þá vaknar eðli­lega sú spurn­ing hvort að slíkt kerfi bjóði ekki hætt­unni heim. Yrði Ísland ekki kjör­lendi fyrir skatt­svik og önnur glæp­sam­leg við­skipti ef landið tæki slíkt upp? Koenig er ekki á því. „Blockchain er listi af skrám, listi yfir allar færslur sem allir hafa aðgang að. Slíkt kerfi á að geta gert allt gegn­sætt og koma í veg fyrir skatta­skjól og slíka starf­semi sem og hvít­þvott á pen­ing­um. Það er mun auð­veld­ara að rekja við­skipt­in. Þetta er á allan hátt örugg­ari og skil­virk­ari gagna­flutn­ing­ur. Örugg­ari við­skipt­i.“

Rann­sókn Koenig byggir á smá­ríkjum í Mið- og Suð­ur­-Am­er­íku. Hann segir að Ísland hafi sér­stöðu og sé í raun afar merki­legt efna­hags­kerfi sem yrði gaman að velta fyrir sér og skoða. „Þróað efna­hags­ríki, mikil menntun og hag­sæld. Gnægð af orku­auð­lindum og í raun afar spenn­andi staður til þess að prófa að gera til­raunir í þessa átt. Blockchain-­tæknin býður upp á milli­liða­laus við­skipti sem er stór­kost­legt tæki­færi fyrir smá­ríki. Ríkið sjálft gæti verið í mun ein­fald­ari og örugg­ari fjár­hags­legum sam­skiptum við þegna lands­ins. Ég veit að íslenska krónan hefur oft verið ykkur erf­ið, til að mynda í efna­hags­hrun­inu 2008 þegar margir misstu aleig­una vegna bank­anna og slæmra ákvarð­ana sem þar voru tekn­ar. Íslend­ingar hafa rætt um upp­töku evru sem hefur bæði sína kosti og galla. Það er alltaf erfitt fyrir smá­ríki að vera háð seðla­bönkum og ákvörð­unum ann­arra ríkja. Með upp­töku evru yrði Ísland í raun algjör­lega háð þýskri efna­hags­stefn­u.“

Tel­ur Koenig þá að ­ís­lensk króna sem raf­mynt yrði örugg­ari gjald­mið­ill en evra? Hann er að minnsta kosti sann­færður um að íslensk króna sem raf­mynt yrði öllum Íslend­ingum til bóta og líka þeim sem eiga við­skipti við Ísland og vilja fjár­festa þar. „Ég veit að land eins og Eist­land hefur mik­inn áhuga að taka upp raf­mynt sem opin­beran gjald­mið­il. Eistar hafa verið að gera afar athygl­is­verðar til­raun­ir, eins og til að mynda með staf­rænan rík­is­borg­ara­rétt, nú er hægt að ger­ast rík­is­borg­ari, stofna fyr­ir­tæki og opna banka­reikn­ing í Eist­landi á innan við 10 mín­útur á net­inu. Þetta hefur stór­aukið við­skipti og fjár­fest­ingar í land­inu. Fjöl­mörg ISO blockchain fyr­ir­tæki hafa sest þar að og nú vilja Eistar ganga skref­inu lengra og taka upp raf­mynt, en þeir eru þá þegar með evru sem gerir þeim erfitt fyr­ir. En Ísland er ennþá með sína íslensku krónu, einn smæsta gjald­miðil heims, sem væri hægt, og meira segja mjög auð­veld­lega hægt að breyta í raf­mynt. Ég myndi aldrei í ykkar sporum taka upp evru eða doll­ar. Not­færið ykkur mögu­leik­ana, þið eruð með eigin gjald­mið­il, það er þessi nýja blockchain-­tækni sem er hægt að gera ýmis­legt með. Ísland er sterkt lýð­ræðisríki og vald­dreif­ing og lýð­ræði er einmitt megin hug­sjónin á bak­við blockchain. Þið gætuð skapað nýtt efna­hags­líf sem ætti sér ekk­ert sam­bæri­legt dæmi í heim­in­um. Þið eigið heims­met í net­notk­un, far­síma­notk­un. Þetta er tækni­vædd og fámenn þjóð sem hefur efni á að gera slíkar til­raun­ir. Við stöndum á kross­göt­um, það er allt að fara breyt­ast mikið og hratt á næstu árum, fjórða iðn­bylt­ingin er að bresta á, þeir sem þora að gera til­raun­ir, standa og falla með þeim, eiga eftir að hagn­ast á því síðar meir. Þeir sem vilja engu breyta, eiga eftir að brotna nið­ur. Stjórn­völd eiga að hugsa um þegn­ana sína, tryggja þeim öryggi, gera þeim lífið bæri­legra. Að skapa örugg­ara og mark­viss­ara pen­inga­kerfi og tryggja stöð­ug­leika.“

Vel hægt að vera með tvö­falt kerfi

Aðspurður um fram­kvæmd­ina þá segir Koenig að það væri vel hægt að vera með tvö­falt kerfi: raf­mynt og á sama tíma hefð­bundið pen­inga­kerfi. Það væri hægt að tengja íslensku krón­una við aðra raf­mynt­ir, eins og t.d. ether­e­um. Koenig segir að það tæki stund­ar­fjórð­ung að gera það. „En ef þið viljið gera þetta með skyn­sam­legri hætti mynduð þið skrá krón­una sem raf­mynt og velja við­eig­andi vett­vang til þess, þið mynduð hanna ykkar eigin blokk (blockchain) til þess að halda utan um mynt­ina. Á sama tíma væri áfram hægt að nota pen­inga­seðla, kredit­kort  - raf­mynt, staf­rænt pen­inga­kerfi yrði við­bót. Íslend­ingar njóta þeirrar sér­stöðu að vera ekki í ESB, ekki með evru, þess vegna getið þið prófað til­raunir í þessa átt. Þetta er Sviss að gera þessa dag­ana, Sviss­lend­ingar eru afar íhalds­samir og öruggir þegar kemur að pen­inga­málum en þeir eru leið­andi þegar kemur að til­raunum með raf­mynt. Víða í Sviss er hægt að stunda öll sín við­skipti með raf­mynt og þeir eru þá þegar byrj­aðir að umbreyta banka­kerf­inu sínu í þessa átt, ekki síst vegna þess að þetta er frjál­st, óháð ríki eins og Ísland. Sviss hafa í gengum tíð­ina þorað að fara aðrar leið­ir, t.d. í stjórn­kerf­inu. Þetta hug­rekki hefur gef­ist þeim vel.“     

Koenig segir að helstu kost­irnir við það að gera íslensku krón­una að raf­mynt yrðu aukin hag­sæld og aukið öryggi. Aðal­at­riðið í breyt­ing­unni yrði ekki að gera pen­inga­kerfið alfarið staf­rænt, það er það nú þegar að stórum hluta. Blockchain-­tæknin ger­ir, að mati Koenig, allt pen­inga­kerfið hins vegar lýð­ræð­is­legra, opn­ara og heil­brigð­ara. Krónan sem raf­mynt væri ekki háð sveiflum á gjald­eyr­is­mörk­uð­um, mis­vitrum seðla­banka­stjórum, krepp­um, eða ákvörð­unum ESB eða Alþjóða gjald­eyr­is­sjóðn­um. Not­endur raf­krón­unnar myndu alfarið stýra henni. Þetta ein­faldar kerf­ið.“

Blockchain er auð­vitað ekk­ert galla­laust held­ur, að sögn Koenig. Ekk­ert kerfi er full­kom­ið. „Blockchain krefst mik­illar orku, sem þið haf­ið, þetta eru þungir og miklir gagna­flutn­ingar en ég hef trú á því að þau vanda­mál verði fljót­lega leyst. Það tekur líka tíma fyrir fólk að læra á og nýta sér nýja tækni. Þess vegna er það Íslend­ingum í hag að taka þessum breyt­ingum með opnum huga.“

Hann er þó í engum vafa um að block­hain-­tæknin muni hafa mikil áhrif í kom­andi fram­tíð. „Þetta er að bresta á núna og á næstu tíu árum geri ég ráð fyrir því að um 25 pró­sent af öllum við­skiptum heims muni fara fram með þeirri tækni. Alda­mó­ta­kyn­slóðin er tækni­vædd og nýj­unga­gjörn og allar rann­sóknir sýna að þessu fólki er í nöp við bankana, telur núver­andi fjár­mála­kerfi ósann­gjarnt og ómann­úð­legt – það vill nýtt kerfi. Raf­mynt er svar við því kall­i.“