Maðurinn orðinn jarðfræðilegur orsakavaldur

Mannkynið hefur haft svo mikil áhrif á jörðina að jarðfræðingar telja tímabært að uppfæra hugtökin sín.

Maðurinn eftir Leonardo da Vinci
Maðurinn eftir Leonardo da Vinci
Auglýsing

Mann­kynið hefur haft svo mikil áhrif á jörð­ina að for­senda er fyrir því að nefna nýtt jarð­sögu­legt tíma­bil eftir mann­kyn­inu. Tíma­skeið þetta mundi binda enda á Hólósen-­tíma­bilið sem jarð­fræð­ingar kalla venju­lega nútím­ann og mann­lífs­tími mundi hefj­ast. Hópur vís­inda­manna hefur lagt þetta til en margra ára rann­sóknir þurfa að fara fram áður en hug­takið fær form­lega merk­ingu.

Hólósen-­tíma­bilið hófst fyrir 11.700 árum við enda síð­ustu ísald­ar. Hóló­sen er merki­legt í jarð­sög­unni því sið­menn­ing manna hófst á þessu tíma­bili. Engin önnur dýra­teg­und, sem vitað er um, hefur haft jafn mikil áhrif á umhverfi sitt, nátt­úru og híbýli en mað­ur­inn. Nýja tíma­bilið sem lagt hefur verið til að hefj­ist nú heitir á ensku „Ant­hropocene“ og er dregið af gríska orð­inu „ant­hropos“ sem þýðir ein­fald­lega „mað­ur“. Í laus­legri þýð­ingu mætti kalla þetta nýja jarð­sögu­lega tíma­bil „mann­lífs­tím­i“.

„Við erum að verða jarð­fræði­legur orsaka­valdur í sjálfu sér.“

„At­hafnir mann­kyns­ins eru að hafa óaft­ur­kræfar og þrá­látar breyt­ingar á jörð­inn­i,“ segir í grein eftir alþjóð­legan hóp vís­inda­manna undir for­ystu Colin Waters í tíma­rit­inu Sci­ence. „Við erum að verða jarð­fræði­legur orsaka­valdur í sjálfu sér,“ sagði Waters í sam­tali við Reuter­s-frétta­stof­una.

Auglýsing

Lagt er til að upp­haf mann­líf­tím­ans verði um miðja 20. öld­ina. Það er merki­legur tíma­punktur í sögu mann­kyns; lok seinni heim­styrj­ald­ar­inn­ar, gríð­ar­legar sam­fé­lags­legar breyt­ingar og hrað­ari tækni­væð­ing en nokkru sinni hefur þekkst ein­kennir ára­tug­ina um miðja síð­ustu öld. Hóp­ur­inn undir stjórn Waters segir upp­haf kjarn­orku­ald­ar­inn­ar, mikla aukn­ingu í námu­greftri eftir stríð­ið, iðn­að, land­búnað og notkun mann­gerðra efna eins og streypu og plast hverf­ast um þennan tíma­punkt. Því sé lagt til að upp­hafið verði miðað við miðja 20. öld.

Steypu má finna hvar­vetna í heim­inum og raunar svo víða að hægt væri að dreifa einu kílói af allri fram­leiddri streypu á hvern fer­metra yfir­borðs jarð­ar. Róm­verjar fundu upp steypuna til bygg­ingar mann­virkja, löngu fyrir Krists­burð. Nú er þessi blanda vatns og stein­efna meg­in­uppi­staða í bygg­inga­gerð manns­ins.

Margra ára rann­sóknir þurfa að fara fram áður en hug­takið „mann­lífs­tími“ verður form­lega notað yfir nýtt jarð­sögu­legt tíma­bil. Waters segir þessar rann­sóknir þurfa að snú­ast að hluta til um hvenær upp­haf­s­punkt­ur­inn verði sett­ur. Aðrir vís­inda­menn hafa lagt til árið 1610 sem upp­haf mann­lífs­tíma, og miða það við útbreiðslu nýlendu­stefnu, sjúk­dóma og versl­unar um allan heim.

Í sam­tali við Reuters segir Erle Ellis, vís­inda­maður við Mar­yland-há­skóla í Banda­ríkj­un­um, að verði mann­lífs­tími form­lega við­ur­kenndur af vís­inda­sam­fé­lag­inu muni það hafa mikil áhrif á það hvernig mann­kynið skilur veru sína á jörð­inni. Ellis er í hópi vís­inda­mann­anna sem rit­uðu grein­ina í Sci­ence. Hann vill meina að hér sé um jafn veiga­mikla hug­ar­fars­breyt­ingu að ræða og þegar pólski stærð­fræð­ing­ur­inn Kóperníkus lagði til að og sýndi fram á að jörðin snérist í kringum sól­ina, en ekki öfugt á 16. öld.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiErlent
None