Sig­urður Ingi Jóhanns­son for­sæt­is­ráð­herra hefur lagt fram frum­varp um breyt­ingar á stjórn­ar­skránni. R

Breyt­ing­arnar eru í sam­ræmi við til­lögur stjórn­ar­skrár­nefndar og fela í sér þrjú ný ákvæði í stjórn­ar­skrá. Nefndin lagði til að sett yrði inn almennt ákvæði um að auð­lindir nátt­úru Íslands til­­heyri íslensku þjóð­inni, ákvæði um umhverf­is- og nátt­úru­vernd og ákvæði þar sem lagt er til að 15% kosn­­inga­­bærra manna geti knúið fram þjóð­­ar­at­­kvæða­greiðslu um lög frá Alþingi. Ekki náð­ist sam­komu­lag um ákvæði um fram­­sal vald­heim­ilda í þágu alþjóða­­sam­vinn­u. 

Sam­kvæmt frum­varpi Sig­urðar Inga koma þrjár nýjar greinar í stjórn­ar­skrána á eftir 78. grein henn­ar, um nátt­úru Íslands, auð­lindir nátt­úru Íslands og um þjóð­ar­at­kvæða­greiðsl­ur. 

Breyt­ing­arnar má sjá hér að neð­an. 

a. (79. gr.)

    ­Nátt­úra Íslands er und­ir­staða lífs í land­inu. Ábyrgð á vernd nátt­úru og umhverfis hvílir sam­eig­in­lega á öllum og skal verndin grund­vall­ast á var­úð­ar- og lang­tíma­sjón­ar­miðum með sjálf­bæra þróun að leið­ar­ljósi. Stuðlað skal að því að fjöl­breytni nátt­úr­unnar sé við­haldið og vöxtur líf­ríkis og við­gangur tryggð­ur. 

    Allir skulu njóta heil­næms umhverf­is. Almenn­ingi er heimil för um landið og dvöl þar í lög­mætum til­gangi. Ganga skal vel um nátt­úr­una og virða hags­muni land­eig­enda og ann­arra rétt­hafa. Mælt skal nánar fyrir í lögum um inn­tak og afmörkun almanna­rétt­ar. 

    Í lögum skal mælt fyrir um rétt almenn­ings til upp­lýs­inga um umhverfið og áhrif fram­kvæmda á það svo og til þátt­töku í und­ir­bún­ingi ákvarð­ana sem áhrif hafa á umhverf­ið.



    b. (80. gr.)

    Auð­lindir nátt­úru Íslands til­heyra íslensku þjóð­inni. Þær ber að nýta á sjálf­bæran hátt og til hags­bóta lands­mönnum öll­um. Ríkið hefur eft­ir­lit og umsjón með með­ferð og nýt­ingu auð­lind­anna í umboði þjóð­ar­inn­ar.

    ­Nátt­úru­auð­lindir og lands­rétt­indi sem ekki eru háð einka­eign­ar­rétti eru þjóð­ar­eign. Eng­inn getur fengið þessi gæði eða rétt­indi tengd þeim til eignar eða var­an­legra afnota og aldrei má selja gæðin eða veð­setja. Hand­hafar lög­gjaf­ar­valds og fram­kvæmd­ar­valds fara með for­ræði og ráð­stöf­un­ar­rétt þeirra í umboði þjóð­ar­inn­ar.

    Að jafn­aði skal taka eðli­legt gjald fyrir heim­ildir til nýt­ingar nátt­úru­auð­linda og lands­rétt­inda sem eru í eigu íslenska rík­is­ins eða þjóð­ar­eign. Veit­ing nýt­ing­ar­heim­ilda skal grund­vall­ast á lögum og gætt skal jafn­ræðis og gagn­sæ­is. Slíkar heim­ildir leiða aldrei til var­an­legs eign­ar­réttar eða óaft­ur­kall­an­legs for­ræðis yfir nátt­úru­auð­lindum eða lands­rétt­indum í þjóð­ar­eign.



    c. (81. gr.)

    Fimmtán af hundraði kosn­ing­ar­bærra manna geta kraf­ist þess að nýstað­fest lög frá Alþingi verði borin undir þjóð­ina í almenn­ri, leyni­legri og bind­andi atkvæða­greiðslu. Kröf­una ber að leggja fyrir ráð­herra innan sex vikna frá birt­ingu lag­anna og skal atkvæða­greiðslan fara fram í fyrsta lagi sex vikum og í síð­asta lagi fjórum mán­uðum eftir að stað­fest krafa liggur fyr­ir. Fjár­lög, fjár­auka­lög, lög um skatta­mál­efni og lög sem sett eru til að fram­fylgja þjóð­rétt­ar­skuld­bind­ingum verða ekki borin undir þjóð­ina sam­kvæmt þess­ari máls­grein. 

    Fimmtán af hundraði kosn­ing­ar­bærra manna geta enn fremur kraf­ist þess að ályktun Alþingis skv. 21. gr. verði borin undir þjóð­ina í almenn­ri, leyni­legri og bind­andi atkvæða­greiðslu. Heim­ilt er með lög­um, sem sam­þykkt eru með 2/3 hlutum atkvæða á Alþingi, að ákveða að sama gildi um álykt­anir sem hafa rétt­ar­á­hrif eða fela í sér mik­il­væga stefnu­mörk­un. Krafan þarf að ber­ast ráð­herra innan sex vikna frá sam­þykkt Alþingis og skal atkvæða­greiðslan fara fram í fyrsta lagi sex vikum og í síð­asta lagi fjórum mán­uðum eftir að stað­fest krafa liggur fyr­ir.

    Al­þingi getur fellt úr gildi lög eða aft­ur­kallað ályktun áður en til þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu kemur og fer hún þá ekki fram.

    Til þess að hnekkja lögum eða álykt­unum sam­kvæmt þess­ari grein þarf meiri hluti í þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu, þó minnst fjórð­ungur kosn­ing­ar­bærra manna, að synja þeim sam­þykk­is. 

    ­Með lög­um, sem sam­þykkt eru með 2/3 hlutum atkvæða á Alþingi, skal mælt nánar fyrir um upp­hafs­tíma og fyr­ir­svar und­ir­skrifta­söfn­un­ar, form og söfnun und­ir­skrifta, miðlun upp­lýs­inga, fram­kvæmd þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu og lausn ágrein­ings­mála fyrir dóm­stól­um.