Einu sinni tryllt­ist ég. Það var í fjórða bekk í grunn­skóla. Ég og besta vin­kona mín tryllt­umst sam­an. Ástæðan var góð og gild, að okkar mati. Sund­kenn­ar­inn hafði sagt okkur að þegja og stigið svo á putta vin­konu minnar á stíg­vél­unum sínum á meðan hann dangl­aði í haus­inn á mér með korki. Í það minnsta minnir mig að þannig hafi það gerst. Sú var í öllu falli sagan sem við espuðum hvor aðra upp í, bál­reiðar í sturt­unni og blind­aðar af sjampólöðr­andi bræði. Við klæddum okkur skjálf­andi, sam­ein­aðar sem aldrei fyrr í brjál­æð­inu og hétum hvor annarri því að standa saman allt þar til yfir lyk­i. Við skyldum ná fram bibl­íu­legum hefnd­um, sund­kennsla á Íslandi fengi sko að skrá­setja þennan atburð í sögu­bækur sínar og stíg­vélaði sad­ist­inn myndi ekki líta glaðan dag fram­ar. Nema hann auð­vitað bæð­ist afsök­unar og ját­aði auð­mjúkur syndir sín­ar. Við vorum trylltar en sann­gjarn­ar. 

Á heim­leið­inni tók þó að rjátl­ast af mér. Ekki vin­konu minni. Hennar rétt­læt­is­kennd hafði alltaf yfir­skyggt mína, eitt sinn beit hún til að mynda kött­inn sinn því að hann beit hana. Ég sam­sinnti gíf­ur­yrðum hennar með sem­ingi, hreint ekki eins inn­blásin og áður og satt að segja orðin spennt­ari fyrir kæfu­brauði og kakói en nem­enda­lýð­ræði og atlögu gegn sund­kennslu. Í sárum og rétt­mætum von­brigðum sínum snérist vin­konan gegn mér, ónytj­ungur gat ég ver­ið. Við sem höfðum ætlað að skrifa kvört­un­ar­bréf. Mér var alveg sama. Ég hafði brjálast of mikið og öll eft­ir­fylgni var þar með ónýt. Ég var komin með ógeð og lang­aði bara í kakó. 

Íslensk sam­fé­lags­um­ræða er trylltur fjórði­bekk­ingur með ámóta athygl­is­span. Und­an­farin miss­eri hafa verið und­ir­lögð af allskyns sketsum úr leik­húsi fárán­leik­ans. Við æðum um net­lendur sturluð í aug­unum og þeyt­umst stjórn­laust öfganna á milli, ofur­seld þeirri alltum­lykj­andi og lam­andi kröfu að okkur beri að finn­ast eitt og annað um allt, ann­ars verðum við dæmd óupp­lýst og skeyt­ing­ar­laus. Við hoppum hlýðin á hvern þann skoð­ana­vagn sem fram­hjá fer í flestum mál­um, jafn­vel án þess að þekkja hið minnsta til og erum svo óvart farin að stíla morð­hót­anir á mötu­neyti Fella­skóla eða brenna íslenska lands­liðs­bún­ing­inn án þess að muna almenni­lega ástæð­una. Tján­ing­ar­frelsi er mik­il­vægt og þöggun er afleit, en það að gjald­fella alla umræðu með æðis­gengnum ofstopa er álíka alvar­legt, svo ekki sé minnst á óþol­and­i. 

Eins lýj­andi og leið­in­leg og slík upp­hlaup geta verið er það þó sjálft inn­ræti þeirra, hið óáreið­an­lega eðli æðis­kasta, sem er hvað alvar­leg­ast. Þeim vill síðan fylgja óhjá­kvæmi­legt ógeð, upp­gjöfin algjöra að storm­inum loknum þegar maður vill bara fá sér kakó. Oft grund­vall­ast nefni­lega slík æði á ein­lægri ósk okkar til að gera betur og laga það sem miður fer og því velja æðin sér í sam­ræmi við það gjarnan verð­ugan far­veg, hengja sig á mik­il­væg­ari mál­efni en pítsu­svindl og lands­liðs­bún­inga.

Á haust­mán­uðum fengum við æði fyrir flótta­mönn­um. Um stund opn­uðum við augun fyrir veru­leik­anum og allri hans vonsku, urluð­umst eitt augna­blik og æptum á inn­sog­inu hvert í kapp við annað allskyns kröfur og lof­orð. Inn­blásin af óskilj­an­legri mynd af drukkn­uðu barni á tyrk­neskri ströndu leyfðum við öllum vörnum að hrynja og brugð­umst við á þann eina hátt sem eðli­legt er, með örvænt­ingu og ofsareiði. Svo leið æðið hjá. Ekki svo að skilja að flótta­manna­vand­inn hafi gufað upp, langt í frá. Að með­al­tali drukkna tvö börn á dag í Mið­jarð­ar­haf­inu, á flótta undan átökum og eymd. Í fyrra­dag, á deg­inum sem mark­aði upp­haf stríðs­ins í Sýr­landi fyrir fimm árum, stóð UNICEF á Íslandi fyrir tákn­rænni athöfn við sjáv­ar­síð­una þar sem fjögur hund­ruð böngsum var raðað upp með­fram sjón­um, einum bangsa fyrir hvert drukknað barn frá því að umrædd mynd birt­ist í sept­em­ber. Fjögur hund­ruð börn síðan æðið hófst í haust. Æði fáir lögðu leið sína á athöfn­ina. Við viljum ekki hugsa um þetta. Við viljum bara kakó.

Þannig umhverf­ast æði yfir­leitt í and­hverfu sína. Við springum og getum ekki meir, bug­umst undan eigin van­mætti and­spænis ókleifri illsku og snú­umst í sjálfs­vörn. Þaðan bítum við svo grimm í bragði frá okkur og lýsum yfir algjörri upp­gjöf. Skrollum hratt fram­hjá myndum af drukkn­uðum börn­um, þótt okkur svelgist kannski ögn á kakó­inu. Eðli­lega. Við deyfum okkur og von­leysið tekur við. Við neitum að lifa okkur inn í aðstæður og finna til með fólki því það er ein­fald­lega of vont.

Við getum ekki leyst öll heims­ins ósköp. Engum dettur það til hug­ar. Það er hins vegar sturluð afstaða að gera ekk­ert vegna þess að við getum ekki gert allt. Því við getum gert alls­kon­ar. Við getum stutt hjálp­ar­stofn­an­ir, verið virkir þátt­tak­endur í mál­efna­legri umræðu, ýtt á stjórn­völd í mál­efnum flótta­manna, seigl­ast áfram í því að krefj­ast mann­rétt­inda og friðar í hví­vetna, alls­stað­ar, á öllum vett­vöng­um. Magn­aðar fram­farir og árangur næst á degi hverjum um heim allan vegna þess að ein­stak­lingar gera það sem þeir geta. Gróð­ur­setjum tré þó að veð­ur­frétt­irnar spái heimsendi. Gerum það sem við get­um. Skálum síðan í kakó­inu í sæmi­legri sátt.