Ég er anar­kisti. Mín upp­lifun er eft­ir­far­andi:

Stærsta vanda­málið sem steðjar að mann­kyn­inu í dag eru afleið­ingar hins ban­væna hjóna­bands kap­ít­al­isma og lýð­ræð­is. Eins og tvær með­virkar hömlu­lausar ofætur með syk­ur­sýki á háu stigi, sem missa smám saman útlimi sína og drep­ast svo úr við­bjóðs­legu sinnu­leysi, ætlar sam­spil þess­ara kerfa að leggja mann­legt sam­fé­lag og nátt­úru í rúst.

Sam­fé­lag okkar er í lag­inu eins og pýramídi. Á toppnum trónir fólkið sem stjórnar og er best stætt. Á botn­inum þau sem halda hinum á toppnum uppi með umfram vinnu, fram­leiðni sinni og skött­um. Einu sinni hélt ég að fólkið á toppnum væri vanda­mál­ið. Og lausn­in. Ef við bara kysum rétta fólkið til þess að stjórna okkur þá myndi allt leys­ast. Að ef lang-rétt­sýnasta, sniðugasta, gáf­að­asta og besta fólkið væri við stjórn­ina þá gætum við loks­ins tjillað og hætt að pæla í póli­tík. Og þetta reynum við á fjög­urra ára fresti. Alltaf með frekar svekkj­andi nið­ur­stöðu.

En fólk er ekki vanda­mál­ið. Og ekki lausnin held­ur. Vanda­málið er pýramíd­inn. Kerf­ið. Og ríka fólkið sem borgar fyrir að halda því óbreyttu.

Fólk er gott. Ef það er valda­laust og ber aðeins ábyrgð á lífi sínu og sinna nán­ustu. Ef við horfum á nið­ur­stöður rann­sókna geð­lækna og sál­fræð­inga ann­ars vegar og hins vegar það hvernig mann­kyns­sagan hefur spil­ast þá fer það smám saman að verða aug­ljóst. Fólk er flest gott, en um leið og þér er gefið tæki­færi til þess að ráðskast með líf ein­hvers þá ertu strax orð­inn marg­falt hættu­legri en þegar eina lífið sem þú getur rústað er þitt eig­ið. Og þetta sjáum við á hverjum degi á litlu eyj­unni okk­ar: Vald­haf­ar, í litlum sem engum tengslum við almenn­ing, sópa til sín auði og eign­um. Smám saman orðnir spilltir og valda­sjúk­ir.

Þessi hegðun er alls ekk­ert bundin við eina teg­und stjórn­ar­hátta. Hún kemur upp all­staðar þar sem fólk, með alla sína breysk­leika og galla fær tæki­færi til þess að hafa það aðeins betra en aðr­ir. Lýð­ræði, kap­ít­al­ismi, komm­ún­ismi, lén­skipu­lag, kon­ungs­veldi, sama hvaða nafn pýramíd­inn ber þá er það fólkið á toppnum sem hefur það best og fólkið á botn­inum sem hefur það verst.

Það að kjósa réttasta fólkið er nefni­lega ómögu­legt þegar þau sem þú kýst spill­ast ein­fald­lega af völd­unum sem þú gefur þeim.

Sjálf­stæð­is- og Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn eru ekki spilltir af því stofn­endur hans skrif­uðu það í stofnsátt­mál­ann eða af því þangað sæk­ist sér­stak­lega spillt og valda­sjúkt fólk. Fólk, sem eitt sinn hafði ekk­ert nema hug­sjónir (og hugs­an­lega lög­heim­ili í Garða­bæ) er ein­fald­lega orðið afvega­leitt. Ástæðan er sú að þau hafa verið við stjórn allt of lengi. Gamla mál­tækið er ein­fald­lega satt: Vald spill­ir, og algjört vald gjör­spill­ir. Það að kjósa réttasta fólkið er nefni­lega ómögu­legt þegar þau sem þú kýst spill­ast ein­fald­lega af völd­unum sem þú gefur þeim.

Því kerfið er gall­að. En við höldum áfram að vona. Að nýtt höfuð á skrímslið gerið það góð­hjart­að. En það er lögun pýramíd­ans sem er göll­uð. Að org­anískar kaó­tískar líf­verur í kaó­tískum kakafónískum heimi séu settar inn í kerfi hannað af mönnum er lík­lega ekki að fara að virka. Og út úr þeim raun­veru­leika sprettur þessi hug­mynd að lausn. Anar­k­ismi. Hann gengur ekki út á stjórn­-­leysi. Hann gengur út á stjórn­enda-­leysi. Að eng­inn geti sóst eftir því að stjórna öðru fólki. Að eng­inn hafi yfir stór­kost­legum völdum og eignum að ráða sem hann geti beitt í eigin þágu en sagst vera að vinna fyrir heild­ina. Að allir séu jafn­ir. Ein­kenn­is­orðin „eng­inn öðrum æðri“ ættu nefni­lega að vera eitt­hvað sem flestir gætu verið sam­mála.

Á heims­vísu, sem og á Íslandi, sjáum við þörf­ina á rót­tækum breyt­ing­um. Kerfið sem kæfir okkur er vanda­mál­ið, ekki fólkið sem við kjósum til þess að óhjá­kvæmi­lega arð­ræna okkur í gegnum það. Ójöfn­uður eykst. Valda­stéttin stjórn­ast af auð­mönn­um, og laga­setn­ing víð­ast hvar er sniðin að hinum ofur­ríku. Fimm hag­fræð­ingar Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóðs­ins voru að senda frá sér skýrslu með alls­konar áhuga­verðum nið­ur­stöð­um. Þar á meðal þeirri að blautir draumar hálf­-guða allra frjáls­hyggju-gutta; Milton Fried­mans og Ron­alds Reagan, gangi ekki upp í raun­veru­leik­an­um.

Kenn­ingin sem notuð er til að rétt­læta aukna auð­söfnun þeirra allra rík­ustu er kölluð trickle-down economics. Hún hefur oft verið nefnd „brauð­mola­kenn­ing­in“ en ég kýs að þýða sem „lek­anda-hag­fræð­i“, og hefur verið höfð leið­ar­ljós við stefnu­mótun vald­hafa víð­ast hvar á Vest­ur­lönd­um.

Vel­sældin á að leka niður eftir pýramíd­anum eins og íranskur kav­íar og Crist­al-­kampa­víns-hag­vöxt­ur­inn svo­leiðis fruss­ast yfir okkur öll. Það er meiri lygi en árið 2014 í lífi Hönnu Birnu.

Sam­kvæmt henni mun allt sem kemur þeim allra rík­ustu vel einnig koma þeim fátæk­ustu vel á end­an­um. Vel­sældin á að leka niður eftir pýramíd­anum eins og íranskur kav­íar og Crist­al-­kampa­víns-hag­vöxt­ur­inn svo­leiðis fruss­ast yfir okkur öll. Það er meiri lygi en árið 2014 í lífi Hönnu Birnu. Þeir ríku verða ein­fald­lega sjúk­lega ríkir og eyða pen­ing­unum sínum í gull-­pípu­hatta og ein­gl­yrni, og alls ekki á þann hátt að milli- eða lægstu stétt­irnar njóti þeirra. Þar við sit­ur.

Og það að AGS, klapp­stýra og varð­hundur lais­sez faire og alheimslögga hag­kerf­is­ins, sé að halda þessu fram er jafn sjokker­andi og ef Gylfi Ægis segði skyndi­lega „Sorry guys, hommar eru fín­ir, það er ég sem var að vera algjör fagg­i.“

Einnig kemur fram í skýrslu AGS að ef inn­koma þeirra 20% rík­ustu eykst lækkar lands­fram­leiðsla. Ef verka­lýðs­kjör eru skorin niður verða einnig þeir rík­ustu rík­ari og þeir fátæku fátæk­ari. Þannig að allar aðgerðir rík­is­stjórn­ar­innar til þess að gera kjör verka­fólks verri og til þess að auka hag­sæld vina sinna koma aðeins þeim sem mest hafa vel. Ekki láta silf­ur­skeið­ung­ana segja ykkur neitt ann­að.

Ef við leyfum kerf­inu sem við búum í að við­gang­ast mun útkoman ekki vera góð fyrir okk­ur, afkvæmi okkar eða aðrar líf­verur á þessum bláa hnetti. Hrylli­legt hjóna­band kap­ít­al­isma og full­trúa­lýð­ræðis er ekki aðeins sam­fé­lags­legt krabba­mein, heldur er offram­leiðsla og ofneyslan sem því fylgir að ganga að plánet­unni okkar dauðri. Áfram­hald­andi ójöfn­uð­ur, tor­tím­ing plánet­unnar og sú full­komna ringul­reið sem það hefur í för með kemur engum vel. Hrun pýramíd­ans kemur jafn illa við alla íbúa hans, hvort sem þeir hír­ast á botn­inum eða tróna á toppn­um. Við endum öll í rúst­unum sam­an. Kannski spurn­ing um að fórna hag­vexti og hefðum full­trúa­lýð­ræð­is­ins áður en það ger­ist? Eða halda bara áfram og taka allt draslið með okkur í gröf­ina?