Árið 2013 skrif­aði ég m.a. eft­ir­far­andi í grein í Kjarn­ann: „Árið 2013 hefði að öllu eðli­legu átt að vera ár upp­gjörs í íslenskum stjórn­mál­um. Kosn­ing­arnar síð­ast­liðið vor hefðu átt að snú­ast um póli­tísk stefnu­mál stjórn­mála­flokka og mótun þjóð­fé­lags til fram­tíð­ar. Þjóð­fé­lags sem enn var í sárum eftir efna­hags­legt, póli­tískt og sið­ferði­legt hrun sem á sér ekki hlið­stæðu í vest­rænu lýð­ræð­is­ríki á síð­ari tím­um. Við hefðum átt að rök­ræða um ólíka lífs­sýn okkar allra og kjósa um stefnu út frá því. En það gerð­ist ekki. Þvert á móti tókst stjórn­mála­mönnum að koma í veg fyrir eðli­lega, heil­brigða og nauð­syn­lega rök­ræðu, rétt eins og þeim tókst það árin þar á und­an. Meg­in­málið varð að fótnótu og lýð­skrumið að aðal­at­rið­um. Kosn­ing­arnar sner­ust á end­anum um full­kom­lega óraun­hæf lof­orð sem áttu engan sinn líka í sögu þess­arar þjóð­ar. Eftir sitjum við öll víg­móð og undr­andi á því hvernig þetta gat farið með þeim hætti sem varð.“

Björn Valur Gísla­son

Allt reynd­ist þetta satt og rétt, hvergi of né van.

Upp­lausn og óreiða

Upp­lausn og óreiða er eðli­legt fram­hald af lýð­skrumi og lodd­ara­skap. Ísland er engin und­an­tekn­ing á því eins og árið 2014 vitnar svo sorg­lega um. Árið sem er að líða er fyrsta heila ár rík­is­stjórnar hægri­flokk­anna. Og undir lok þess árs ríkir meiri upp­lausn og óreiða í íslensku sam­fé­lagi en gert hefur frá Hruni. Hvert óheilla­málið hefur rekið annað í fjöl­miðlum og mörg þeirra risa­vax­in. Ráð­herra hrökkl­að­ist úr starfi vegna spill­ing­ar­mála. Læknar eiga í harðri kjara­deilu við stjórn­völd vegna svik­inna lof­orða og versn­andi kjara með til­heyr­andi verk­falls­að­gerð­um. Hag­vöxtur á þriðja árs­fjórð­ungi var nei­kvæður sem vekur upp ótta um fram­tíð­ar­horfur en spár gerðu ráð fyrir þriggja pró­senta hag­vexti á árinu.

Stétt­ar­fé­lögin boða til harðra aðgerða í byrjun næsta árs eftir að hafa verið svikin í kjöl­far kjara­samn­inga sem gerðir voru á almennum vinnu­mark­aði við lok síð­asta árs. Sátt um hóf­legar launa­hækk­anir var rofin með því að toppar sam­fé­lags­ins tóku til sín það svig­rúm sem skap­að­ist við að lág- og milli­tekju­hópur gættu hófs. Til við­bótar voru skattar á ríka, skattar á fyr­ir­tæki ýmist felldir niður eða lækk­aðir um millj­arða. Þing­menn stjórn­ar­liða hafa skerpt enn frekar á brauð­mola­hag­fræð­inni og telja hag almenn­ings best borgið með því að geta keypt notað dót af hinum efna­meiri. Kjara­bótin felst í að kaupa not­aða íss­kápa af topp­un­um.

Ráð­herrar rík­is­stjórn­ar­innar geta ekki með góðu móti svarað fyrir áhrifin af 80 millj­arða króna gjöf úr rík­is­sjóði til minni­hluta þjóð­ar­inn­ar.

Rík­is­stjórnin hefur uppi ómark­viss og óljós áform upp flutn­ing stofn­ana um landið þvert og endi­langt, mest þó til Skaga­fjarð­ar. Boðuð er laga­breyt­ing til að auð­velda ráð­herrum að flytja fólk og stofn­anir og starfs­fólk á milli stofn­ana. For­ystu­fólk rík­is­stjórn­ar­flokk­anna á Alþingi boðar laga­breyt­ingar sem auð­velda eigi að reka fólk úr störf­um. Og þá hafa þing­menn rík­is­stjórn­ar­innar verið staðnir að því að ganga erinda fyr­ir­tækja sem kost­uðu þá til þings.

Ráð­herrar rík­is­stjórn­ar­innar geta ekki með góðu móti svarað fyrir áhrifin af 80 millj­arða króna gjöf úr rík­is­sjóði til minni­hluta þjóð­ar­inn­ar. Hæstu upp­hæðir þess gjafagjörn­ings fóru einnig til topp­anna, þeirra sem er ætlað að sáldra brauð­mol­unum til okkar hinna.

Og nú undir jól til­kynnti breska fjár­mála­ráðu­neytið að stærstur hluti Ices­ave reikn­ings­ins hafi verið greiddur og nú algjör­lega án aðkomu þings og þjóðar að þessu sinni. Lodd­ar­arnir sem höfðu sem hæst um það mál á síð­asta kjör­tíma­bili möndla nú einir með það sín á milli án aðkomu þings og þjóð­ar.

Jóla­kveðja rík­is­stjórn­ar­liðs­ins

Á síð­ustu dögum þings­ins gekk svo þing­meiri­hluti hægri­manna enn lengra í aðgerðum sínum gegn almenn­ingi en ótt­ast var. Þá hækk­uðu þau skatt á mat, bækur og menn­ingu um 60 pró­sent. Einnig voru rétt­indi atvinnu­lausra veru­lega skert frá því sem var, þrátt fyrir minnk­andi atvinnu­leysi. Þá stóð meiri­hlut­inn við ítrek­aðar hót­anir sínar gagn­vart RÚV. Nið­ur­skurð­ur­inn á RÚV var vegna þess að stofn­unin sagði ekki stöðugar fréttir af afrekum leið­tog­anna. Skatt­lagn­ing á mat og bækur dugði ekki og boðað var frum­varp um skatt­lagn­ingu á fólk fyrir að skoða nátt­úru lands­ins. Samt dugði þessi skatt­lagn­ing ekki til að lækka lyfja­kostnað eða auka við almanna­trygg­ing­ar. Skatt­lagn­ingin dugði heldur ekki til að bjóða fólki eldra en 25 ára í nám í fram­halds­skól­um.

Óverð­skuldað

Það er stundum sagt í kald­hæðni að þjóðin eigi skilið það sem hún fær í kjöl­far kosn­inga. Engin þjóð á þó skilið það sem íslenska þjóðin hefur mátt búa við frá vor­inu 2013. Aukin mis­skipt­ing og ójöfn­uður er versta afleið­ing af stjórn­ar­stefnu sjálf­stæð­is- og fram­sókn­ar­manna. Mis­skipt­ing gæða, tekna og aðgangs að mennta- og vel­ferð­ar­kerfi mun alltaf leiða til ills. Ísland verður engin und­an­tekn­ing á því. Í stað þess að nýta tæki­færin sem Ísland stendur frammi fyrir eru þau brennd á báli úreltrar og löngu fall­innar hug­mynda­fræði. Í stað þess að sýna auð­mýkt gagn­vart verk­efnum fram­tíð­ar­innar er for­ystu­fólk rík­is­stjórn­ar­innar upp­fullt af hroka og yfir­læti gagn­vart þeim sem leyfa sér að gagn­rýna og rök­ræða. Það á við um almenn­ing en ekki síður um frjálsa fjöl­miðlun og gagn­rýnan frétta­flutn­ing sem stjórn­ar­liðar virð­ast hafa megn­ustu óbeit á.

Það er því miður fátt sem bendir til þess að næsta ár verði betra á sviði stjórn­mál­anna en árið 2014 hefur ver­ið.

Ár upp­lausnar og óreiðu.

Ég óska les­endum ög lands­mönnum öllu gleði­legra jóla og far­sældar á kom­andi ári.

Höf­undur er vara­for­maður Vinstri grænna.