Árið 2016 hefur einkennst að stórum hluta af pólitískri óreiðu. Það hófst með áramótaávarpi Ólafs Ragnars Grímssonar, þáverandi forseta Íslands, sem sagðist þá ætla að draga sig í hlé en þó samt ekki, í það minnsta ekki að fullu. Hann kvaðst myndu taka sér stöðu á hliðarlínunni sem þátttakandi í stjórnmálum, háð hans eigin vilja og óbundið af þeim skorðum sem forsetaembættið setur honum, eins og það var orðað. Það fór þó á endanum þannig að Ólafur Ragnar gaf aftur kost á sér til embættisins þar sem hann mat það sem svo að ekki væru þá komnir fram nægilega hæfir frambjóðendar til að hann gæti afhent þeim keflið. Hann dró síðan framboð sitt til baka og hætti öðru sinni við að bjóða sig fram, annars vegar vegna upplýsinga sem hann varðaði í Panamaskjölunum en ekki síður þegar ljóst var að Davíð Oddsson, ritstjóri Morgunblaðsins, gaf kost á sér til embættis forseta Íslands. Framboð ritstjórans sem áður hafði sett svo djúp og sár spor í samfélagið sem ráðherra og Seðlabankastjóri varð síðan ekki til að auka hróður hans eða varpa ljóma á pólitíska arfleifð hans. Það má þó segja að í það sinn hafi þjóðin haft betur gegn úrsérgengnum pólitískum brellum hins gamla foringja sjálfstæðisflokksins og hafnaði honum með afgerandi hætti.
Ríkisstjórn sjálfstæðisflokks og framsóknar, sem tók við völdum vorið 2013 og bjó við góðan meirihluta á Alþingi, liðaðist svo í sundur og féll á vordögum 2016. Banamein hennar var spilling. Þrír af fjórum ráðherrum evrópskra landa sem nefndir voru í Panamaskjölunum voru ráðherrar þessarar ríkisstjórnar. Ný ríkisstjórn var reist á rústum þeirrar sem féll eftir að einn þremenninganna, sjálfur forsætisráðherra landsins, var neyddur af eigin flokksmönnum til að segja af sér í kjölfar stærstu mótmæla sögunnar framan við Alþingishúsið. Hinir tveir sitja enn. Forsætisráðherrann fyrrverandi var svo endurkjörinn á þing með nokkrum ágætum í kosningunum í haust.
Niðurstaða kosninganna í lok október varð svo enn til að auka á óreiðuna sem þó var nokkur fyrir. Samkvæmt niðurstöðum þeirra var útilokað að mynda ríkisstjórn færri en þriggja flokka. Aðeins tveir möguleikar á meirihlutastjórn voru í stöðunni, ríkisstjórn fimm flokka án sjálfstæðisflokksins eða ríkisstjórn með sjálfstæðisflokki. Formaður Viðreisnar, stærðfræðingurinn Benedikt Jóhannesson, reiknaði sig því strax í lykilstöðu með því að merkja sér fjóra þingmenn Bjartrar framtíðar. Þannig varð vægi Viðreisnar í íslenskum stjórnmálum langt umfram fylgi og flokkurinn hefur síðan flakkað á milli stjórnarmyndunarviðræðna og virðist láta sig litlu varða hver viðmælandinn er hverju sinni. Samkvæmt úrslitum kosninganna styrktu hægriöflin heldur stöðu sína, fengu 40 þingmenn kjörna á móti 10 þingmönnum vinstrimanna. Aðrir eru svo að hálfu beggja vegna eftir því hvernig vindarnir blása.
Staðan á Alþingi, þegar þessi grein er skrifuð, er þannig að fjármálaráðherra fallinnar ríkisstjórnar hefur lagt fram fjárlagafrumvarp sitt og tekjuöflunarfrumvörp fyrir næsta ár. Málin eru til umfjöllunar í tveimur þingnefndum; fjárlaganefnd og efnahags- og viðskiptanefnd. Fyrri nefndinni er stýrt af þingmanni sjálfstæðisflokksins. Þeirri síðari stýrir hægrimaðurinn og stærðfræðingurinn Benedikt Jóhannesson, formaður Viðreisnar. Í þessu ljósi er ekki að vænta mikilla breytinga á fjárlagafrumvarpinu. Að öðru leyti starfar Alþingi ekki.
Framundan eru gríðarlega krefjandi tímar fyrir íslenska stjórnmálamenn. Ákvarðanir þeirra í efnahagsmálum á næstu dögum og vikum geta haft mikil áhrif á kjör landsmanna allra. Það er því mikilvægara nú en oftast áður að landinu verði stjórnað af ábyrgð og festu í stað lausungar og ábyrgðarleysis. Því verður forystufólk okkar í stjórnmálum hvar í flokki sem það er að taka hlutverk sitt alvarlega og tryggja landinu sem fyrst starfhæf stjórn í stað stjórnleysis og óreiðu. Enn mikilvægara er það þó að landinu verði stjórnað af fólki sem ber almannahag sér fyrir brjósti í stað sérhagsmuna. Of margir stjórnmálamenn láta sér þessi mál í léttu rúmi liggja og hafa helgað sig dægurþrasinu enda er það oft til meiri vinsælda fallið. Það á samt ekki við um alla og á það fólk setjum við allt okkar traust.
Ráðherrar og þingmenn fráfarandi ríkisstjórnar hafa gagnrýnt fjölmiðla mjög hart á undanförnum árum. Sumir þeirra hafa sniðgengið fjölmiðla og grafið undan trúverðugleika þeirra með aðferðum sem ekki hafa tíðkast í vestrænu lýðræðisríki til þessa. Þetta hefur samt, og sem betur fer, ekki orðið til þess að draga máttinn úr óháðum fjölmiðlum sem hafa fjallað um ólík samfélagsleg málefni með gagnrýnum en um leið málefnalegum hætti. Þannig var það vegna margra mánaða rannsóknarvinnu fjölmiðla sem upp komst um aflandsfélög þriggja íslenskra ráðherra og leiddi til falls ríkisstjórnarinnar og kosninga. Fjölmiðlar flettu síðan ítrekað ofan af stórfelldu svindli gegn neytendum í landinu og ber málefni MS eða Brúneggjasvindlið þar hæst. Fjölmiðlar hafa einnig kafað dýpra og fjallað með gagnrýnni hætti um stjórnmál en oft áður að mínu mati og þannig upplýst okkur almenning um málefni sem varðar okkur öll og við eigum að taka afstöðu til. Það væri verðugt verkefni fyrir nýkjörið þing þegar það kemur saman að styrkja laga- og rekstrarumhverfi frjálsra fjölmiðla. Það þarf að koma upp sérstökum sjóði sem fjölmiðlar geti sótt í til að sinna nauðsynlegri rannsóknarvinnu og það verður að skapa þeim umhverfi sem styrkir fjárhagslegt sjálfstæði þeirra.
Árið 2016 var ár fjölmiðlanna.
Höfundur er varaformaður Vinstri grænna.
