Furðu­legt var að hlusta á umræður í sunnu­dags­þáttum banda­rísku sjón­varps­stöðv­anna 18. des­em­ber, dag­inn áður en kjör­menn­irnir 538 komu saman til að greiða atkvæði um hver yrði næsti for­seti Banda­ríkj­anna. Látið var að því liggja að hugs­an­lega fengi Don­ald J. Trump ekki nægan stuðn­ing, 270 eða fleiri atkvæði. Hvort þeir sem drógu það í efa trúðu eigin orðum eða voru aðeins í hlut­verki spuna­liða er óvíst.

Eftir taln­ingu atkvæða á kjör­dag 8. nóv­em­ber hafði  Don­ald J. Trump 306 kjör­menn á hendi og Hill­ary Clinton 232 – loka­tölur eftir kjör­manna­fundi 19. des­em­ber voru 304 atkvæði fyrir Trump en 227 fyrir Hill­ary, tveir kjör­menn yfir­gáfu Trump og fimm Hill­ary.

Í aðdrag­anda kjör­manna­fund­anna hafði verið hert á áróðr­inum um að efa­semdir sæktu að ein­hverjum um rétt­mæti þess að kjósa Trump, hann hefði sigrað með stuðn­ingi erlendra aðila, Rússa. Fyrir utan þing­húsið í Flór­ída stóð maður með skilti sem á stóð Trump is too Rusky og var það mynd­skreytt með hamri og sigð. Í þing­hús­inu í Wisconsin var hrópað að kjör­mönn­unum þegar þeir komu saman til form­legs fund­ar: „Við verðum allir sendir í opinn dauðan í stríði, þökk sé þér!“

Ofan­greindar frá­sagnir birt­ust þriðju­dag­inn 20. des­em­ber í The New York Times (NYT) og þar var einnig sagt frá því að kjör­maður að nafni William Jeffer­son Clinton hefði sótt kjör­manna­fund­inn til að kjósa konu sína, Hill­ary, og komið út af honum með þau orð á vör­unum að Don­ald J. Trump hefði aðeins sigrað vegna ytri afskipta af kosn­ing­un­um:

„Við höfðum Rúss­ana og FBI, hún gat ekki sigrað þá, en hún gerði allt annað og vann að lokum með 2,8 millj­ónum atkvæða,“ sagði Clinton ákveð­inn í að láta brosið leyna reiði sinni.

Að morgni mið­viku­dags 21. des­em­ber sagði Trump á Twitter:

„Að berj­ast til þess að vinna meiri­hluta kjör­manna er miklu erf­ið­ara & flókn­ara en að hljóta meiri­hluta kjós­enda. Hill­ary beindi athygl­inni að röngum ríkj­u­m!“

Trump sagði einnig:

„Ég hef ekki heyrt neina álits­gjafa eða skýrendur ræða þá stað­reynd að ég eyddi MIKLU MINNA FÉ til að sigra en Hill­ary til að tapa.“

Þarna segir Trump að Hill­ary hafi beint athygli að „röngum ríkj­u­m“. Í því sam­bandi er for­vitni­legt að sjálfur fór Trump aldrei í kosn­inga­ferð til fjöl­menn­asta rík­is­ins Kali­forníu og repúblík­anar buðu ekki einu sinni fram í kosn­ing­unni um tvo öld­ung­deild­ar­þing­menn fyrir Kali­forn­íu, þaðan koma tveir demókratar til Was­hington.

Newt Gingrich, fyrr­ver­andi full­trú­ar­deild­ar­þing­maður repúblík­ana, lýsti þessu þannig í sjón­varps­við­tali 21. des­em­ber: „Við töp­uðum því í fjöl­menn­asta rík­inu. Skipti engu máli. Þú nærð í for­seta­emb­ættið á þennan hátt. Trump verður nú for­seti. Hún verður ekki for­seti. Þetta heitir að vinna leik­inn.“

Eins og ummæli Bills Clint­ons hér að ofan bera með sér trúa demókratar þeirri kenn­ingu Hill­ary og hennar manna að tölvu­hern­aður Rússa gegn Hill­ary og íhlutun for­stjóra FBI 11 dögum fyrir kjör­dag, sem blés að nýju lífi í með­ferð Hill­ary á tölvu­gögnum á meðan hún var utan­rík­is­ráð­herra, hafi kostað hana sig­ur­inn í kosn­inga­bar­átt­unni.

Með kenn­ingu demókrata er dregin athygli frá því að Hill­ary Clinton reynd­ist ein­fald­lega ekki nógu öfl­ugur fram­bjóð­andi þegar á hólm­inn var kom­ið. Þá er einnig ljóst að almennt njóta demókratar lít­illa vin­sælda í lok átta ára stjórn­ar­tíðar Baracks Obama. Hann hefur reynst mis­tækur for­seti.

Vorið 2016 var ég í hópi þeirra sem töldu Trump gjör­sam­lega óhæfan fram­bjóð­anda vegna fram­komu hans og orð­bragðs. Taldi ég ein­sýnt að yrði hann fram­bjóð­andi repúblík­ana og Hill­ary Clinton fram­bjóð­andi demókrata mundi hún gjörsigra. Í stuttu máli hafði ég skömm á Trump.

Kosn­ing­arnar fóru á annan veg eins og nú er ljóst þegar Trump siglir hrað­byri í Hvíta hús­ið. Í ljós kom að Hill­ary var ein­fald­lega með of þunga for­tíð­ar­bagga á bak­inu, bagga tengda valda­mið­stöð­inni í Was­hington, störfum hennar sem utan­rík­is­ráð­herra og fjár­málaum­svifum eig­in­manns hennar eftir að hann hætti sem for­seti.

Almennir Banda­ríkja­menn líta þá sem halda um taumana í Was­hington svip­uðum augum og Evr­ópu­menn líta á Brus­sel­menn, teknókrata Evr­ópu­sam­bands­ins sem hafa þræði 27 þjóða í höndum sér og ætla að gera Bretum eins erfitt og þeir geta að segja skilið við sam­band­ið.

Mun­ur­inn er þó sá að í Banda­ríkj­unum geta menn kosið um hver á úrslita­valdið í Was­hington og skipt um menn á toppnum með atkvæði sínu sem ekki er unnt þegar Brus­sel­menn eiga í hlut. Þeir sitja af sér kosn­ingar og setja jafn­vel sína menn í emb­ætti for­sæt­is­ráð­herra ein­stakra ríkja í vanda eins og gerð­ist fyrir fáeinum árum á Ítal­íu. Þjóð­ar­at­kvæða­greiðslur eru eitur í þeirra bein­um.

Don­ald Trump ákvað að stilla sér upp gegn Was­hington-el­ít­unni í kosn­inga­bar­átt­unni og í því efni gat hann ekki valið sér betri and­stæð­ing en Hill­ary Clint­on. Hann hafði betur við val á kjör­mönnum þótt hún hefði fengið fleiri atkvæði, hann sigr­aði ein­fald­lega í fleiri ríkjum en hún.

Hér á landi býsnast menn oft yfir mis­jöfnu vægi atkvæða. Í Banda­ríkj­unum birt­ist þetta misvægi meðal ann­ars í kjör­manna­kerf­inu og í öld­unga­deild Banda­ríkja­þings. Til að halda rík­inu saman og jafna aðstöðumun vega atkvæðin mis­þungt. Stór­sigur Hill­ary Clinton í Kali­forníu gerði gæfumun­inn fyrir hana þegar litið er til heild­ar­fjölda atkvæða.

Sé litið yfir kort af Banda­ríkj­unum sem litað er með rauðum lit repúblík­ana og bláum lit demókrata nær rauði lit­ur­inn yfir allt land­ið, á ein­staka stað eru bláir blettir og með vest­ur­strönd­inni, það er í Kali­forn­íu, og norð­aust­ur­strönd­inni, New York, eru mjóar bláar rendur á þétt­býl­ustu svæðum lands­ins.

Hill­ary Clinton sigr­aði í Kali­forníu með 4,2 milljón atkvæðum og í New York með 1,6 milljón atkvæð­um. Fyrir utan þessi vinstrisinn­uðu ríki var meir­hluti Trumps 3 millj­ónir atkvæða.

Hvort sem það var vegna eðl­is­á­vís­unar Trumps eða vegna ráða frá­bærra kosn­inga­stjóra náði hann að virkja almenna borg­ara til meiri stuðn­ings við sig en Hill­ary tókst. Hann hélt einnig þannig á málum að fjöl­miðlar fylgdu honum hvert fót­mál til að finna mis­fellur í ræðum hans sem slá mætti upp í þeim til­gangi að gera veg hans sem minnstan eða furðu­leg­ast­an. Þessi upp­sláttur allur reynd­ist honum að lokum til fram­drátt­ar.  Hann kom jafnan stand­andi til jarðar  úr fjöl­miðla­á­tök­um. Þætti honum ekki næg athygli bein­ast að sér, greip hann til þess ráðs að nota Twitter til að tryggja sér sviðs­ljósið að nýju.

Eftir að Trump sigr­aði sneri hann við blað­inu og frið­mælt­ist við þá sem hann hafði áður sagt að fara norður og nið­ur, jafnt fólk innan eigin flokks og meðal demókrata. Þeir sem hér á landi reisa póli­tíska sér­stöðu sína á dauða­haldi í það sem þeir telja svikin kosn­inga­lof­orð and­stæð­inga sinna hljóta að líta með hryll­ingi til banda­rískra stjórn­mála – þar eru svikin kosn­inga­lof­orð svo mörg að ekki er unnt að hafa tölu á þeim. Þar er virð­ist látið gott heita að eitt sé að berj­ast til sig­urs í kosn­ingum og annað að standa við allt sem sagt var í hita leiks­ins.

Fyr­ir­heit Trumps sem hann hefur enn í hávegum er að tryggt sé að Banda­ríkin séu fremst í röð­inni í mik­il­leik sín­um. Höfðað er til þjóð­ern­is­kennd­ar­innar á sama tíma og aðrar þjóðir eru látnar hafa hit­ann í hald­inu. Með vali á mönnum í rík­is­stjórn sína ögrar Trump við­teknum skoð­un­um. Eng­inn veit þó enn hvernig tekið verður á málum þegar hann sest loks að völdum 20. jan­úar 2017.

Demókratar hóta Trump og hans mönnum að þeim verði ekki hlíft í 100 daga eða svo eftir 20. jan­úar eins og venja er heldur verði hjólað í þá strax á fyrsta degi enda sé for­set­inn kos­inn á ólög­mætum for­sendum og hann sé auk þess stór­hættu­leg­ur. Að Trump neitar að taka mark á þeim sem segja að Rússar hafi blandað sér í kosn­inga­bar­átt­una honum í vil og val hans á mönnum í ráð­herra­emb­ætti hefur enn hert demókrata í and­stöðu sinni við hann.

Fram á sumar 2016 ræddu menn hvernig repúblík­anar ætl­uðu að bjarga eigin flokki eftir að Trump hefði rústað hon­um. Að loknum kosn­ingum sitja demókratar eftir með sárt enni, flokk í rúst, minni­hluta í báðum deildum Banda­ríkja­þings og aðeins 18 af 50 rík­is­stjór­um. Brátt verður meiri­hluti Hæsta­réttar Banda­ríkj­anna skip­aður dóm­urum að skapi repúblík­ana. Þeir eru nú taldir hafa mesta póli­tíska vald í Banda­ríkj­unum á sinni hendi síðan árið 1928 þegar Her­bert Hoover var kjör­inn for­seti.

Repúblík­anar hafa ekki ráðið meiru í ein­stökum rík­is­þingum og þeir gera núna síðan í borg­ara­stríð­inu 1865. Repúblík­anar hafa meiri­hluta í 68 deildum í þingum ein­stakra ríkja en demókratar aðeins í 31. Repúblík­anar eiga meiri­hluta í báðum deildum 32 rík­is­þinga sem ná til 61% af íbúum Banda­ríkj­anna. Demókratar hafa hins vegar aðeins meiri­hluta í báðum deildum 13 ríkja sem ná til 28% íbúa lands­ins.

Skýr­ingar demókrata á tapi Hill­ary Clinton hljóta ekki mik­inn hljóm­grunn. Könnun sýnir að aðeins 29% Banda­ríkja­manna (ekki nema 14% repúblík­ana) segja að Rússar hafi örugg­lega staðið að baki tölvu­árásum til að auð­velda Don­ald Trump að ná kjöri sem for­seti. Alls segja 46% að ómögu­legt sé að vita hver hafi staðið að þessu.

Loka­dagar und­ir­bún­ings valda­töku Don­alds Trumps eru að hefj­ast. Árangur hans í stjórn­mála­bar­átt­unni á þessu ári hefur verið með ólík­ind­um. Á nýju ári reynir á hann í ábyrgð­ar­miklu for­seta­emb­ætt­inu og sem æðsta yfir­mann öfl­ug­asta her­afla heims. Miðað við hve ósenni­legt ég taldi að hann yrði for­seti Banda­ríkj­anna læt ég hjá líða að spá um fram­tíð­ina undir hans for­seta­stjórn. Stjórn­mála­leg staða hans og repúblík­ana er ótrú­lega sterk. Fyrir alla heims­byggð­ina skiptir miklu að þeir rísi undir ábyrgð­inni.