Ný 34 fer­metra ­leigu­í­búð (ein­stak­lings­í­búð) í hús­inu hér til hliðar kostar 61.000 kr á mán­uði. Trygg­ingar er ekki kraf­ist. Fyr­ir­fram­greiðsla er einn mán­uð­ur. Leigu­tím­i er ótak­mark­að­ur. Þetta eru ekki „fé­lags­leg­ar“ íbúð­ir. Að eðli­legum skil­yrðum upp­fylltum getur hver sem er búið í blokk­inn­i. 

Húsið er 15 hæðir og inni­heldur 84 íbúð­ir. Þær stærstu eru 3ja her­bergja og 79 ­fer­metr­ar­. Þær kosta frá 111.000 krón­ur á mán­uði. Lengd á leigu­tíma er ótak­mörk­uð. Blokkin er hönnuð eftir búsetumunstri líð­andi stund­ar. Hún verð­ur­ til­búin síðar á þessu ári. Sveit­ar­fé­lagið á og rekur íbúð­irn­ar. Eins og hverja aðra lífs­nauð­syn­lega þjón­ustu við íbúa svæð­is­ins.

Bygg­ingin er birt­ing­ar­mynd NFP (Not for profit) hús­næð­is­stefn­u. NFP íbúðir eru í nágranna­löndum víða um og yfir helm­ingur af fjöl­býl­is­hús­næði við­kom­andi svæð­is. Sögu NFP í Evr­ópu má rekja allt aftur að iðn­bylt­ingu. Hug­mynda­fræðin bak við NFP er að mynda kjöl­festu á leigu­mark­aði. Og öruggan val­kost í hús­næð­is­málum almenn­ings.

Utan stór­borga Skand­in­av­íu ­mynda NFP íbúðir víð­ast gólf og þak á leigu­mark­að­i. Þar er fram­boð og eft­ir­spurn á leigu­hús­næði að mestu í jafn­væg­i. NFP leigu­fé­lög eru reist með stofn­styrkj­um. Sveit­ar­fé­lög leggja þeim til lóðir og aðrar íviln­anir í upp­hafi. 

Rekst­ur­inn verður með tím­anum sjálf­bær, og stendur undir við­haldi og fjölgun íbúða eftir þörf­um. En eins og nafnið bendir til er hagn­aður ekki tek­inn út úr rekstr­in­um. 

Ágóð­inn er hins vegar marg­þættur sam­fé­lags­legur ávinn­ing­ur. Hús­næðis og leigu­mark­aður er í eðli sínu fákeppn­is­mark­að­ur. NFP heldur hús­næð­is­braski í skefj­um. Og tak­markar að einka­að­il­ar ­nái háls­taki á leigu­mark­aði. Í krafti stærð­ar­innar halda opin­ber NFP fé­lög eigu­verði innan hóf­legra marka. Á við­kom­andi svæðum sér NFP al­menn­ingi fyrir grunn­fram­boði af hús­næði á hverjum tíma. Margir byrja og enda búsetu­feril sinn í þannig íbúð­um.

Þum­al­putta­reglan er að leigan sé ekki mik­ið ­yfir fjórð­ungi ráð­stöf­un­ar­tekna. Við hlið NFP þríf­ast engu að síður einka­rek­in leigu­fé­lög með stór eigna­söfn. NFP myndar einnig aðhald við sér­eigna­mark­að. Sem er víð­ast bróð­ur­partur við­kom­andi fast­eigna­mark­að­ar. Hvor­ugur val­kost­ur­inn úti­lokar hinn. Það sanna dæmi frá Allri Evr­ópu og víð­ar. 

Annar ávinn­ingur fylgja virkri NFP hús­næð­ispólítík. Félögin fjölga gjarnan íbúðum þegar bygg­ing­ar­mark­aður er í lægð. Þannig jafn­ar NFP út efna­hags­sveiflur á hús­næð­is­mark­aði.

Blokkin á mynd­inni stendur í Kal­mar á aust­ur­strönd Sví­þjóð­ar. Þar búa um 66.000 manns, eða rúm­lega helm­ingur af íbúa­fjölda Reykja­vík­ur­borg­ar. Í Kal­mar á og rekur sveit­ar­fé­lag­ið ­upp und­ir­ 5000 NFP leigu­í­búð­ir. Mán­að­ar­leiga eldri íbúða er lægri en í umræddri nýbygg­ing­u. 

Ef hús­næð­ispólítík Reykja­víkur væri á svip­uðu plani og dæmið frá Kal­mar, ræki Reykja­vík­ur­borg um það bil 10.000 NFP íbúð­ir. Sam­an­burð­ur­inn sýn­ir hugs­ana­vill­una í hús­næð­is­málum Íslands.

Íslensk hús­næð­ispólítík er full­komin and­hverfa NFP. Stefn­una, (eða stefnu­leysið) má yfir heild­ina ­kalla OFP (Only For Profit). Fast­eigna­mark­aður lands­ins er eitt stórt OFP hlað­borð. Í boði stjórn­valda. Fyr­ir­ ­Banka, bygg­ing­ar­verk­taka, fjár­mála­fyr­ir­tæki og aðra hags­muna­að­ila. Almenn­ingur borg­ar ­veislu­borðið með ýktu fast­eigna­eigna­verði og ónýtum leigu­mark­aði.

Kerf­is­villan opin­ber­aði sig í hrun­inu. Fjár­mála­kerfið tók þá með sér OFP íbúða­mark­að­inn í fall­inu eins og sam­vax­inn Síam­st­ví­bura. Eftir á var lexía hruns­ins vit­an­lega allt of hátt sér­eign­ar­hlut­fall . Með öðrum orð­um: Skortur á NFP hús­næð­is­stefnu, eftir fyr­ir­myndum og reynslu allt í kring um okk­ur. 

Eftir hrunið æpir opin­ber þögn Verka­lýðs­sam­taka um NFP á Íslandi . Það er eitt algeng­asta búsetu­formið í fjöl­býli Skand­in­avíu og meg­in­landi Evr­ópu. NFP er alda­gömul aðferð sem virkar vel hjá öðr­um. Af hverju ekki á íslandi ?

NFP er full­komið Tabú í íslenskri um­ræðu um hús­næð­is­mál. Þótt ótrú­legt megi virð­ast er íslensk hús­næð­ispólítík í raun óbreytt eftir hrun. Mis­vitr­ir pólítíkusar finna á fjög­urra ára fresti upp fer­kantað hjól í hús­næð­is­mál­um. Sem snýst um ýkta útgáfu af ­sér­eign­ar­stefn­u. ­Sama með­virkn­is­mók al­þýðu­sam­taka. Sömu egg í sömu körfu. ­Sama ommel­etta.

Fyrir upp­hæð „leið­rétt­ing­ar­inn­ar“ hefði t.d. mátt byggja eins og eitt Breið­holts­hverfi af NFP íbúð­um. Sem sár­vantar víða um land. Þannig aðgerð hefði getað komið leigu­mark­aði lands­ins á réttan kjöl. 

Sam­kvæmt (ó)­form­legri hefð hafði síð­asti vel­ferða­ráð­herra leigu­mark­að­inn sem gælu­verk­efni á kjör­tíma­bil­inu. Útkoman verður ef til vill nokkrir stiga­gangar af „fé­lags­leg­um“ íbúðum á höf­uð­borg­ar­svæð­inu. Sem verða kannski byggð­ar. Ein­hvern tím­ann. Á svæði sem þörfin á NFP íbúðum telur í raun tugi þús­unda íbúða.

Í íslenskri hús­næð­isum­ræðu bland­ast yfir­leitt saman tvö hug­tök : Félags­legt hús­næði ann­ars veg­ar, sem er gild­is­hlaðið hug­tak á Íslandi. Það á við hús­næði handa fólki undir vissum tekju­mörk­um, eða öðrum skil­yrð­um. Og hins veg­ar NFP hús­næði, sem er fyrir alla, óháð tekju­mörk­um. Í dag reisa nágranna­löndin ekki „fé­lags­legt“ hús­næði. Þess þarf ekki þar sem NFP póli­tík­ er virk. Einn kost­ur NFP er einmitt eðli­leg félags­leg íbúa­blönd­un. 

Á hin­um ­borð­send­an­um ­seldu sömu stjórn­völd einka­rekn­um leigu­fé­lögum þús­undir íbúða í eigu rík­is­ins. Á Íslandi er NFP for­múl­unni snúið á hvolf. Ríkið og líf­eyr­is­sjóð­irn­ir ­leiða hákarla­væð­ing­una á skort­stöðu leigu­mark­að­ar­ins. Með þegj­andi sam­komu­lag­i verka­lýðs­for­yst­u lands­ins . Full­trúar almenn­ings í líf­eyr­is­sjóðum fjár­festa í fyr­ir­tækjum með hækk­andi hús­næð­is­verð (fast­eigna­brask) sem við­skipta­mód­el. 

Núorðið er íslensk hús­næð­ispólítík samin af almanna­tenglum stuttu fyrir kosn­ing­ar. Glæru­sýn­ing­arn­ar eiga eitt ­sam­eig­in­legt: Þær byggja allar á sömu kerf­is­villu og olli hrun­in­u. NFP er ekki til í orða­bók­inn­i. 

Nið­ur­staðan er olía á hækk­un­ar­eld fast­eigna­verðs. Og síhækk­andi þrösk­uldur nýliða á íbúða­mark­aði.

Stefna nýrrar rík­is­stjórnar í hús­næð­is­málum er ekk­ert verri en fyr­ir­renn­ara henn­ar. Engin stefna þarf ekki að vera verri en vond eða heimsku­leg ­stefna. Sem er klastrað saman á aug­lýs­inga­stofu. Korteri fyrir kosn­ing­ar. 

Íslenska sér­eigna­for­múlan (OFP) er nafla­streng­ur­inn milli fjár­mála­fyr­ir­tækja og alþýðu lands­ins. Eng­ey­ingar klippa ekki á hann.

Bank­arnir þurfa sína bit­haga. Hákarla­væð­ingin í hús­næð­is­málum lands­ins heldur áfram. Hægt og örugg­lega. 

Eitt er þó óbreytt : Hús­næði er lífs­nauð­syn. Á Íslandi er öruggt húsa­skjól orðið að ­for­rétt­ind­um.

Fyrir suma.