Nú liggur það stað­fest fyrir sem ansi margir hafa talið full­víst árum sam­an. Þýski einka­bank­inn Hauck & Auf­häuser var aldrei raun­veru­legur eig­andi að stórum hlut í Bún­að­ar­banka Íslands líkt og haldið var fram þegar S-hóp­ur­inn svo­kall­aði keypti 45,8 pró­sent hlut í bank­an­um. Áður hafði komið fram að S-hóp­ur­inn, sem var hópur manna með rík póli­tísk tengsl sér­stak­lega við Fram­sókn­ar­flokk­inn, greiddu aldrei krónu úr eigin vasa fyrir hlut­inn heldur fengu lánað fyrir honum í Lands­banka Íslands.

Þröngur hópur sem sam­an­stóð af höf­uð­paurnum Ólafi Ólafs­syni, helstu sam­starfs­mönnum hans, Kaup­þingi og mörgum helstu stjórn­endur þess banka, lyk­il­mönnum innan Hauck & Auf­häuser og tveimur aðilum innan franska bank­ans Soci­ete General tóku þátt í flétt­unni.

Völd og millj­arðar

Til­gangur þeirra var marg­þætt­ur.

Í fyrsta lagi blasir við að verið var að veita kaup­unum á Bún­að­ar­bank­anum trú­verð­ug­leika með því að láta svo út líta að erlendur banki væri fyrir eigin reikn­ing að taka þátt í þeim. Í þeirri ömur­lega ófag­legu feg­urð­ar­sam­keppni sem íslensk stjórn­völd settu upp og köll­uðu einka­væð­ing­ar­ferli feng­ust nefni­lega mörg stig fyrir slíka aðkomu.

Í öðru lagi var til­gang­ur­inn sá að und­ir­búa far­veg­inn fyrir að sam­eina Bún­að­ar­bank­ann, sem var við­skipta­banki með gott láns­mats­hæf, og Kaup­þing. Sig­ur­jón Þ. Árna­son, fyrr­ver­andi banka­stjóri Lands­bank­ans, sagði við rann­sókn­ar­nefnd Alþingis um banka­hrunið að við sam­ein­ing­una hefðu Kaup­þings­menn fengið það sem þeir þurftu; „láns­hæf­is­mat og við­skipta­banka­grunn á Ísland­i." Afleið­ing­arnar þekkja all­ir: fimmta stærsta gjald­þrot heims­sög­unnar og slóði lög­brota sem framin voru í starfi bank­ans.

Í þriðja lagi voru þessir aðilar sem að flétt­unni stóðu að hagn­ast stór­kost­lega. Bak­samn­ingar sem Ólaf­ur, sam­verka­menn hans og Kaup­þings­menn gerðu við Hauck & Auf­häuser gerðu það að annar vegar að verkum að þýska einka­bank­anum var tryggt algjört skað­leysi og hins vegar að aflands­fé­lagið Well­ing & Partners, skráð á Bresku Jóm­frú­areyjum og fjár­magnað af Kaup­þingi, yrði raun­veru­legur eig­andi að hlutnum í Bún­að­ar­bank­an­um. Þegar Hauck & Auf­häuser seldi hlut sinn í Eglu (fé­lag­inu sem hélt utan um stóran hluta í sam­ein­uðum banka Bún­að­ar­bank­ans og Kaup­þings) sat eftir rúm­lega 100 milljón dala hagn­aður í Well­ing & Partners eftir að Kaup­þing hafði fengið upp­haf­lega skuld sína greidda. Á gengi dags­ins í dag eru þetta um ell­efu millj­arðar króna. Kaup­and­inn að hlutnum var Kjal­ar, félag Ólafs Ólafs­sonar og nær öruggt er að lánað hafi verið fyrir við­skipt­unum að öllu leyti, enda virt­ist Ólafur hafa ótak­mark­aðan aðgang að láns­fé, sér­stak­lega í bank­anum sem hann átti stóran hluta í. Þannig má segja að kaup Ólafs á stórum hlut í Bún­að­ar­bank­an­um, með aðkomu vina sinna í Kaup­þingi, hafi veitt honum nær frjálsan aðgang að fjár­munum úr bank­an­um.

Millj­örð­unum sem sátu eftir í Well­ing & Partners var skipt upp á milli aflands­fé­laga Ólafs ann­ars vegar og aflands­fé­lags sem rann­sókn­ar­nefndin telur nær öruggt að hafi verið í eigu Kaup­þings eða helstu stjórn­enda þess banka hins veg­ar.

Mesta hneyksli Íslands­sög­unnar

Einka­væð­ing bank­anna á árunum 2002 og 2003 er mesta hneyksli Íslands­sög­unn­ar. Þar fékk hópur manna með enga reynslu af banka­rekstri að kaupa ráð­andi hlut í tveimur rík­is­bönkum í einu til­viki án þess að leggja fram nokkurn pen­ing, og í báðum til­vikum þar sem við­kom­andi hópar fengu lánað hjá hinum bank­anum sem þeir voru ekki að kaupa. Við kaupin fengu þessir hópar gríð­ar­leg völd yfir íslensku sam­fé­lagi. Þeir og vinir þeirra keyptu upp fullt af fyr­ir­tækj­um, réðu Elton John til að spila í afmæl­unum sín­um, stofn­uðu góð­gerð­ar­sjóði til að þykj­ast ægi­leg mik­il­menni, böð­uðu sig í kampa­víni og átu gull.

Tæpum sex árum eftir að gengið var frá sölu á rík­is­bönk­unum hrundi spila­borg kross­eigna­tengsla, lána til tengdra aðila, mark­aðs­mis­notk­unar og for­dæma­lausrar fjár­mögn­unar á kaupum á eigin bréfum yfir eitt stykki sam­fé­lag á eyju út í miðju ball­ar­hafi. Venju­legt fólk þurfti að takast á við afleið­ing­arnar og axla aðlög­un­ina, jafnt efna­hags­lega sem sál­ræna.

Allt traust milli almenn­ings og stofn­ana hvarf á einni nóttu. Það var kannski ekki skrýt­ið, í ljósi þess að stjórn­völd höfðu brugð­ist algjör­lega þegar þau ákváðu að selja rík­is­bank­anna með þeim hætti sem gert var. Fjár­mála­eft­ir­litið reynd­ist í kjöl­farið ekki nægj­an­lega burð­ugt til að kom­ast að því hver end­an­legur eig­andi að risa­hlut í Bún­að­ar­bank­anum væri og Rík­is­end­ur­skoðun tók sig að lokum til og hvít­þvoði þessa fram­kvæmd tvisvar.

Allt átti þetta rætur sínar að rekja til þeirra blekk­inga sem Ólafur Ólafs­son og Kaup­þings­hirðin komust upp með að beita síðla árs 2002, og snemma árs 2003, þegar þessi hópur söls­aði undir sig Bún­að­ar­bank­ann með blekk­ingum og svindli.

Mun ekki hafa neinar afleið­ingar

Enn og aftur hefur ítar­leg rann­sókn á gjörn­ingi sem haldið hefur verið að okkur að hafi verið í himna­lagi, sýnt að að baki honum stóð ekk­ert nema ömur­leg spill­ing og óheil­indi. Til­gang­ur­inn var að sölsa undir sig völd og græða ævin­týra­lega mikið af pen­ing­um.

Opin­berun nefnd­ar­innar í dag mun hins vegar ekki hafa neinar frek­ari beinar afleið­ing­ar. Ef menn­irnir sem græddu á Hauck & Auf­häuser-flétt­unni voru upp­vísir af ein­hverju sem er ólög­legt þá er það fyrnt í dag. Tregða íslenskra ráða­manna síð­ustu 15 árin til að láta rann­saka þennan verknað tryggði það. Og við virð­ust ekki ætla að læra af þessu held­ur. Örfáir dagar eru síðan að aðilar með eign­ar­hald kyrfi­lega falið á aflandseyjum keyptu ráð­andi hlut í því sem var einu sinni Bún­að­ar­bank­inn. Við­brögð ráða­manna voru þau sömu og árið 2003. Því var fagnað ægi­lega að meintir útlend­ingar hefðu svona mikla trú á litla, heim­ótt­ar­lega Íslandi.

Ólafur Ólafs­son, og aðrir sem græddu á þessum snún­ingi á íslensku sam­fé­lagi, munu áfram eiga millj­arða króna í erlendum skatta­skjól­um. Hann mun áfram eiga eitt stærsta flutn­inga­fyr­ir­tæki lands­ins, byggja hér hótel og semja við Reykja­vík­ur­borg um upp­bygg­ingu á lóð­unum hans. Von bráðar kemur örugg­lega enn ein aðsenda greinin frá eig­in­konu hans í Frétta­blaðið þar sem hún kemst að þeirri nið­ur­stöðu að yfir standi norna­veið­ar. Lík­leg­ast sé, enn og aft­ur, um vit­lausan Óla að ræða. Í kjöl­farið fylgir síðan allur sirkus­inn í kringum þessa dæmdu glæpa­menn og magnar upp steypuna.

Klass­ísk sið­blinda

Ég ætla hins vegar að vona að þessi ítar­lega skýrsla, sem byggir nið­ur­stöðu sína á gríð­ar­legu umfangi gagna, slái á þessi harma­kvein í eitt skipti fyrir öll. Í henni er sýnt fram á það, svart á hvítu, að Ólafur og Kaup­þings­menn, svindl­uðu stór­kost­lega á íslensku sam­fé­lagi. Þeir blekktu stjórn­völd, almenn­ing og fjöl­miðla til að kom­ast yfir banka og til að hagn­ast um millj­arða króna sem runnu inn í aflands­fé­lög.

Eng­inn þess­ara manna hefur beðist afsök­un­ar. Eng­inn hefur skilað neinu af því fé sem þeir komust yfir með óheið­ar­legum hætti. Eng­inn hefur sætt sig við nið­ur­stöðu dóm­stóla í þeim málum sem rekin hafa verið gegn þeim, eftir reglum rétt­ar­rík­is­ins.

Eina sem þeir hafa gert er að grafa undan dóms­kerf­inu með því að borga lög­manna- og almanna­tengsla­her hund­ruð millj­óna króna fyrir að valda áfram­hald­andi skaða. Þeir hafa fengið með­gjöf hjá sumum fjöl­miðlum sem hafa gert þeirra mál­stað að sín­um. Og þeir skamm­ast sín ekki neitt.

Það sem ein­kennir hegðun þessa hóps er algjör skortur á samúð og sam­líð­an. Athafnir þeirra eru að öllu leyti sjálf­hverfar og þeir hika ekki við að beita blekk­ingum til að fá það sem þeir vilja. Þeir ljúga og sýna af sér full­komið sam­visku­leysi. Hvat­irnar sem drífa þá áfram eru pen­ingar og völd. Allt eru þetta grunn­ein­kenni klass­ískrar sið­blindu.

Og í Hauck & Auf­häuser-flétt­unni sýndi þessi hópur á sér allar þessar hlið­ar.