Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, hefur ekki uppi áform að svo komnu máli að leggja frumvarp um niðurlagningu Bankasýslu ríkisins fram að nýju. Bjarni lagði frumvarp sem fól slíka niðurlagningu í sér 1. apríl 2015 og samkvæmt frumvarpi til fjárlaga þessa árs sem lagt var fram í september í fyrra var ekki gert ráð fyrir neinum fjármunum í rekstur Bankasýslunnar. Þegar fjárlög voru afgreidd í desember var hins vegar búið að þrefalda þá upphæð stofnun fær á í ár frá því sem rann til hennar úr ríkissjóði árið 2015. Í stað þess að loka Bankasýslunni verður hún ein áhrifamesta stofnun landsins í nánustu framtíð. Hún heldur á hlutum ríkisins í fjármálafyrirtækjum, er að undirbúa sölu á 30 prósent hlut í Landsbankanum sem fyrirhuguð er í ár, og mun taka á móti Íslandsbanka þegar kröfuhafar Glitnis afhenda ríkinu hann á næstu misserum.
Var að fylgja eftir tillögum hagræðingarhóps
Ljóst er að áætlanir fjármála- og efnahagsráðherra um framtíðarfyrirkomulag á stjórnsýslu á sviði eignaumsýslu í fjármálafyrirtækjum hafa kúvenst á nokkrum mánuðum.
Kjarninn beindi því fyrirspurn til Bjarna Benediktssonar um málið og spurði hvað hefði breyst frá því í apríl, þegar leggja átti Bankasýsluna niður, og fram í desember þegar framlög hennar voru þrefölduð og hlutverk hennar stóraukið?
Í svari Teits Björns Einarssonar, aðstoðarmanns fjármála- og
efnahagsráðherra, segir að það hafi verið ein af tillögum hagræðingarhóps
ríkisstjórnarinnar, sem skilaði tillögum sínum í nóvember 2013 að leggja
Bankasýslu ríkisins niður og flytja verkefni hennar til fjármála- og
efnahagsráðuneytisins. Í lok janúar 2014 hafi ríkisstjórnin samþykkt
fyrirkomulag um framkvæmd og eftirfylgni á tillögum hagræðingarhópsins sem í
fólst að hver ráðherra bæri ábyrgð á eftirfylgni tillaga á sínu sviði. Bjarni
Benediktsson bæri því ábyrgð á framkvæmd og eftirfylgni þess að leggja
Bankasýslu ríkisins niður ef það yrði niðurstaða hans að gera það.
Bankasölur áttu að heyra undir ráðuneytið
Í apríl 2015 lagði Bjarni fram frumvarp til laga um meðferð og sölu eignarhluta ríkisins í fjármálafyrirtækjum. Samkvæmt frumvarpinu átti að leggja Bankasýslu ríkisins, sem í dag fer með eignarhluti ríkisins í bönkum, niður og færa eignarhluti í fjármálafyrirtækjum undir fjármála- og efnahagsráðherra. Hann átti auk þess að setja sérstaka eigendastefnu ríkisins sem tekur til þeirra fjármálafyrirtækja sem ríkið á eignarhluti í, skipa þriggja manna ráðgjafanefnd, án tilnefningar, til að veita honum ráðgjöf um meðferð eignarhluta í fjármálafyrirtækjum og undirbúa sölu og sölumeðferð þeirra hluta.
Aðstoðarmaður Bjarna segir í svari sínu til Kjarnans að frumvarpið, sem hafi ekki verið útrætt á vorþingi síðasta árs, hafi ekki falið í sér veigamikla breytingu á þeim lagaramma sem í gildi sé og þeim meginreglum sem þegar hafi verið settar með núgildandi lögum um sölumeðferð eignarhluta ríkisins í fjármálafyrirtækjum.
Í því fólst hins vegar að allt söluferli þeirra banka sem ríkið á hlut í og ætlar sér að selja yrði fært frá Bankasýslu ríkisins og yfir til fjármála- og efnahagsráðuneytisins. Ráðherrann sem réði því hverju sinni gæti þá, að eigin frumkvæði, eða að fenginni tillögu ráðgjafanefndar sem hann einn skipar, stýrt nýju bankaeinkavæðingarferli. Þegar slík ákvörðun liggur fyrir skal lögð áhersla á, samkvæmt frumvarpinu, „opið söluferli, gagnsæi, hlutlægni og hagkvæmni. Með hagkvæmni er átt við að leitað sé hæsta verðs eða markaðsverðs fyrir eignarhluti. Þess skal gætt að skilyrði þau sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn og að þeir njóti jafnræðis. Við sölu skal kappkosta að efla virka og eðlilega samkeppni á fjármálamarkaði“.
Hélt áfram eins og ekkert hefði í skorist
Það vakti óneitanlega mikla athygli að þrátt fyrir þann skýra vilja sem birtist í frumvarpi til laga um meðferð og sölu eignarhluta ríkisins í fjármálafyrirtækjum þá hélt Bankasýsla ríkisins áfram að undirbúa sig og starfa eins og að hún yrði til á árinu 2016. Hún gerði áfram ráð fyrir því að hún myndi sjá um sölu á eignarhlutnum í Landsbankanum sem til stendur að selja. Það kom m.a. fram í bréfi sem stofnunin sendi fjármála- og efnahagsráðherra í september, þess efnis að stofnunin myndi skila af sér tillögu til ráðherrans um sölumeðferð á 30 prósenta eignarhlut ríkisins í Landsbankanum fyrir 31. janúar næstkomandi.
Í október auglýsti Bankasýslan svo eftir starfsfólki í verkefni tengd fyrirhugaðri sölumeðferð ríkisins á eignarhlut í Landsbankanum hf. Bankasýslan óskaði eftir sérfræðingi í eignaumsýslu og lögfræðingi og hyggst ráða tvo til þrjá einstaklinga í tímabundin verkefni. Seint í nóvember voru Hrafn Árnason og Þórólfur Heiðar Þorsteinsson ráðnir til Bankasýslunnar í verkefnið. Hrafn var áður forstöðumaður VÍB, eignastýringarsviðs Íslandsbanka, en Þórólfur Heiðar starfaði síðast sem lögmaður hjá BBA Legal.
Þetta var allt gert áður en breytingartillaga var lögð fram við fjárlög ársins 2016 sem gerði ráð fyrir því að Bankasýslan myndi fá nokkur fé á fjárlögum þessa árs. Hún var ekki lögð fram fyrr en snemma í desember. Samkvæmt henni fær Bankasýslan 97 milljónir króna til að reka sig á næsta ári.
Í svari aðstoðarmanns Bjarna segir að „Bankasýsla ríkisins mun áfram sinna þeim verkefnum sem henni ber lögum samkvæmt og ekki uppi áform að svo komnu máli að leggja frumvarp um niðurlagningu Bankasýslu ríkisins fram að nýju.“
Bankasýslan mun sjá um stærstu einkavæðingar Íslandssögunnar
Bankasýslan mun því sjá um framkvæmd á stærstu einkavæðingu Íslandssögunnar. Eignarhlutir í fjármálafyrirtækjum sem afhentir verða sem hluti af stöðugleikaframlagi verða færðir til Bankasýslunnar. Það þýðir að Íslandsbanki mun fara til hennar þegar kröfuhafar afhenda ríkinu hann.
Eignarhlutur ríkisins í Landsbankanum, 98 prósent, er sem stendur langstærsta eignin sem er í umsjón Bankasýslunnar. Í fjárlagafrumvarpinu 2016 kemur fram að gert er ráð fyrir að sala á allt að 30 prósenta hlut fari fram á seinni hluta ársins, en það verður ein stærsta einkavæðing sögunnar.
Heimild til þess að selja hlut af hluta ríkisins í Landsbankanum hefur verið í lögum frá árinu 2011. Í fjarlagafrumvarpi ársins 2016 kemur fram að ríkið geri ráð fyrir því að um 71 milljarður króna fáist fyrir 30 prósenta hlut og að ágóðinn verði greiddur inn á skuldabréf sem voru gefin út til að fjármagna fallnar fjármálastofnanir árið 2008.
Til viðbótar hefur Bjarni Benediktsson ítrekað sagt að það sé ekki framtíðarlausn að ríkið eigi allt hlutafé í Íslandsbanka. Því má búast við að ríkið muni selja Íslandsbanka þegar það eignast hann. Auk þess hefur opinberlega verið greint frá áhuga íslenskra lífeyrissjóða og erlendra aðila á því að kaupa Arion banka, en Bankasýsla ríkisins heldur á þrettán prósent hlut ríkisins í honum.
