Nú þegar aðeins er rúmt ár í næstu alþingiskosningar, að óbreyttu, fer þeim málum fjölgandi sem ríkisstjórnarflokkarnir tveir virðast algjörlega ósammála um hvernig skuli standa að. Opinberlega deila þingmenn og ráðherrar um ýmis mál, og átakalínurnar á milli flokkanna eru farnar að skýrast. Kjarninn tók saman nokkur helstu ágreiningsmálin um þessar mundir.
1. Landspítalinn
Í annað skiptið á einu ári hefur Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra hleypt upp umræðunni um uppbyggingu Landspítalans. Hann gerði það fyrst í byrjun apríl í fyrra, þegar hann stakk upp á því að kannað yrði hvort skynsamlegt væri að reisa nýjan Landspítala á lóð Ríkisútvarpsins í Efstaleiti. Forsendur fyrir nýbyggingum við Hringbraut hefðu breyst mikið frá því að ákvörðun hefði verið tekin um að byggja við Hringbraut. Hann sagði það þess virði að reikna hvort það borgaði sig að selja fasteignirnar og byggingaréttinn við Hringbraut.
Í kjölfarið kom Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra fram og sagði ljóst að áfram yrði unnið að því að nýr Landspítali rísi við Hringbraut. „Ég vinn að þessu verkefni samkvæmt þeim lögum sem um þetta mál gilda og sömuleiðis eftir þeirri samþykkt sem Alþingi gerði með fjárlögum ársins 2015 og sömuleiðis þeirri þingsályktun sem liggur fyrir. En ekki síður þeirri yfirlýsingu sem ríkisstjórnin gaf í tengslum við verkföll lækna,“ sagði hann þá.
Spólum svo fram í mars 2016, þegar Sigmundur Davíð lagði til að skoðað verði „hvort ekki sé best, í ljósi allra aðstæðna að ráðast í byggingu nýs Landspítala við Vífilsstaði.“ Fleiri framsóknarmenn komu í kjölfarið og sögðust sammála Sigmundi. Elsa Lára Arnardóttir, fyrsti varaformaður velferðarnefndar Alþingis, sagði rétt að taka umræðu um staðsetningu Landspítala. Framsóknarflokkurinn standi sameinaður í þessu máli.
Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra kom þá fram með nokkuð harða gagnrýni á forsætisráðherrann, enda honum algjörlega ósammála. „Það er ekki boðlegt í mínum huga þegar við erum með svona stórt mál undir með mjög viðkvæma stöðu uppi í þessum tiltekna málaflokki sem að heilbrigðismálin eru,“ sagði hann um tillögu forsætisráðherra. Bæði hann og Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra hafi fyrst heyrt um hugmyndirnar í fjölmiðlum.
Það er alveg öruggt að Landspítalinn verði við Hringbraut, eins og Alþingi ákvað árið 2010 og aftur 2013, segir Kristján Þór. „Síðan gerir Alþingi sérstaka ályktun 2014. Við höfum séð þessu verkefni stað sem betur fer í fjárlögum árið 2014, 2015 og 2016 og þetta verkefni er inn í ríkisfjármálaáætlun fyrir árin 2015 til 2019. Þannig að við erum byrjuð, framkvæmdir eru hafnar.“
2. Breytingar á fæðingarorlofi
Eygló Harðardóttir félagsmálaráðherra tók í síðustu viku á móti tillögum starfshóps um framtíðarstefnu í fæðingarorlofsmálum, en hópinn skipaði hún sjálf árið 2014. Hópurinn leggur til að fæðingarorlofið verðu lengt í 12 mánuði, hámarksgreiðslur verði hækkaðar í 600 þúsund krónur á mánuði og að leikskóladvöl verði tryggð í framhaldi af fæðingarorlofi. Eygló hefur sagt að hún ætli sér að vinna frumvarp upp úr tillögunum, þær endurspegli skýra sýn og almenna samstöðu um grundvallarmarkmið fæðingarorlofsins. Breytingarnar munu kosta átta milljarða króna.
Það leið ekki á löngu þar til varaformaður fjárlaganefndar og þingmaður Sjálfstæðisflokksins, Guðlaugur Þór Þórðarson, kom fram og gagnrýndi loforð Eyglóar harðlega. Hann sagði það algengt vandamál að stjórnvöld lofi fjármunum sem ekki séu til. Loforð Eyglóar væru innistæðulaus enda hafi hún ekki sparað þá milljarða sem til þurfi. „Það er eðlilegt að ræða hugsanlegar breytingar í samhengi við aðra þætti ríkisfjármála áður en við gefum vilyrði um átta þúsund milljónir króna í útgjaldaauka.“
3. Breytingar á húsnæðiskerfinu
Allt frá því að þessi ríkisstjórn tók við völdum lofaði hún breytingum til hins betra í húsnæðismálum. Síðasta þing má eiginlega segja að frumvarpa frá Eyglóu Harðardóttur félags- og húsnæðismálaráðherra hafi verið beðið með eftirvæntingu. Þau voru hins vegar lengi í vinnslu og voru sömuleiðis lengi í kostnaðarmati hjá fjármálaráðuneytinu, sem varð meðal annars til þess að Eygló hvatti starfsfólk fjármálaráðuneytisins til að klára málin með því að senda þeim orkustangir og orðsendingu, sem hún birti opinberlega. Á endanum kom fram hörð gagnrýni á stærstu frumvörpin frá fjármálaráðuneytinu. Það breytti þó ekki því að ríkisstjórnin hafði húsnæðismálin sem eitt sinna trompa til að liðka fyrir gerð kjarasamninga síðastliðið vor. Frumvörpin náðu þó ekki fram að ganga á því þingi, jafnvel þótt það starfaði vel inn í sumarið.
Strax síðastliðið sumar kom fram í fjölmiðlum að ekki væri víðtækur stuðningur við stóru frumvörpin, um húsnæðisbætur og það sem nú kallast frumvarp um almennar íbúðir, hjá þingmönnum Sjálfstæðisflokksins. Morgunblaðið hafði eftir þingmönnum að þau yrðu að taka verulegum breytingum til þess að sjálfstæðismenn gætu stutt þau.
Í janúar á þessu ári kom svo fram gagnrýni frá Ragnheiði Ríkharðsdóttur þingflokksformanni Sjálfstæðisflokksins, sem sagði þinghópinn hafa margt að athuga við frumvörpin, það hafi alltaf verið vitað að stefna Sjálfstæðisflokksins sé séreignastefna. Í febrúar tók Kjarninn alla þingmenn í velferðarnefnd tali og spurði út í frumvörpin, sem þá voru komin til meðferðar nefndarinnar. Þar kom enn á ný fram að ekki er sátt um frumvörpin óbreytt. Húsnæðisfrumvörpin eru enn öll hjá velferðarnefnd, sem gæti gert breytingar sem mynda meiri sátt um málin, enda búið að lofa vinnumarkaðnum úrlausnum.
4. Sala bankanna
Fjárlög ársins í ár gera ráð fyrir því að tæplega 30 prósenta hlutur ríkisins í Landsbankanum verði seldur á þessu ári fyrir 71,3 millarða króna. Bankasýsla ríkisins hefur hafið undirbúning sölunnar. Nú hefur reyndar Borgunarmálið sett strik í reikninginn og flestir vilja passa að það hafi ekki áhrif á fyrirhugaða sölu. En jafnvel áður en það mál komst aftur í hámæli var komið í ljós að stjórnarflokkarnir tveir hafa afar ólíkar hugmyndir um hlutverk Landsbankans.
Framsóknarflokkurinn ályktaði á flokksþingi í fyrra að Landsbankinn verði áfram í ríkiseigu og eigi að starfa sem samfélagsbanki. Það er hugmynd sem hefur síðan verið haldið mjög á lofti, ekki síst af Frosta Sigurjónssyni, formanni efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis. Bjarni Benediktsson segist hins vegar ekki vita hvað samfélagsbankar eigi að vera, hann vill ekki að ríkið eigi allan hlut sinn í Landsbankanum áfram en hefur sagt að ríkið verði samt stór eigandi þar áfram um eitthvert skeið.
Þá hefur Ásmundur Einar Daðason þingflokksformaður flokksins komið fram með þá hugmynd að allir Íslendingar geti beint og milliliðalaust eignast hlut í Íslandsbanka eða Landsbankanum. Þannig verði annar hvor bankanna gerður að samfélagsbanka, enda sé „mikilvægt að annar þessara banka verði að stórum hluta í eigu almennings í landinu.“
Flokkarnir eru því langt frá því að vera sammála um það hvert skuli stefna á fjármálamarkaði, þar sem ríkið er verulega stór eigandi. Þótt nú sé orðið ljóst að ekkert verður selt alveg í bráð er ljóst að um framhaldið ríkir ekki sátt.
5. Búvörusamningarnir
Það mátti kannski frá byrjun vera ljóst að ekki yrði víðtæk samstaða um undirritun nýrra búvörusamninga. Kostnaður ríkisins eykst um 900 milljónir á ári, samningarnir eru til 10 ára og þeir eru tvöfalt verðtryggðir.
Um leið og búið var að tilkynna um undirritun samninganna í síðasta mánuði var komin fram hörð gagnrýni á þá úr ranni Sjálfstæðisflokksins. Þingflokksformaðurinn Ragnheiður Ríkharðsdóttir fór þar fremst í flokki og sagðist alfarið á móti samningunum. „Eru menn ekki að grínast, aldrei með mínu samþykki,“ sagði hún. Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, ritari flokksins, tók undir með Ragnheiði og sagðist lítast mjög illa á samningana. „Það er gjörsamlega ótækt að ætla að bæta svona í ríkisstyrki til landbúnaðarins.“ Vilhjálmur Bjarnason þingmaður flokksins hefur einnig gagnrýnt samningana harðlega og Guðlaugur Þór Þórðarson hefur sagt leiðina gamaldags og úrelta.
Það gleymdist hins vegar kannski að Bjarni Benediktsson, formaður flokks þeirra, var einn þeirra sem undirrituðu samningana, þrátt fyrir að óumdeilt sé að þeir séu verk Framsóknarflokksins. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson og Sigurður Ingi Jóhannsson hafa báðir varið samninginn grimmt. Sigmundur Davíð sagði gagnrýni á hann vera stórfurðulegar árásir „fáeinna talsmanna stórverslana á íslenska bændur.“
Þá er fólk ekkert sammála um það með hvaða hætti búvörusamningar koma til kasta þingsins. Bjarni Benediktsson hefur sagt að þeir komi þangað inn til samþykktar. Það mun þó vera þannig að samningarnir sjálfir verða fylgiskjal með lagabreytingum sem gera þarf til að hann nái fram að ganga. Hvernig sem það er er ljóst að mál tengd búvörusamningum fara ekki þegjandi og hljóðalaust í gegnum þingið.
6. Verðtryggingin
Þótt fátt sé reyndar að gerast í málum verðtryggingarinnar er það sannarlega eitt þeirra mála sem ríkisstjórnarflokkarnir eru gjörsamlega ósammála um. Á meðan Bjarni Benediktsson hefur sagt að ríkisstjórnin ætli ekki að afnema verðtryggingu vill Framsóknarflokkurinn sannarlega gera það, og lofaði því í aðdraganda síðustu kosninga. Í stefnuskrá Framsóknarflokksins fyrir síðustu kosningar var þessi stefna einnig tíunduð. Þar sagði að flokkurinn ætlaði sér að afnema verðtryggingu á neytendalánum. Undir þeim lið sem fjallaði um þá aðgerð sagði m.a.: „Fyrsta skrefið verði að setja þak á hækkun verðtryggingar neytendalána". Slíkt þak hefur ekki verið sett það sem af er kjörtímabilinu. Bjarni Benediktsson hefur sagt að æskilegt sé að draga úr vægi verðtryggingarinnar, og eitt sinn stóð til að þrengja að 40 ára jafngreiðslulánum, sem eru þó einhver vinsælustu húsnæðislánin hjá Íslendingum.
