Ríkissjóður hefur ekki aðeins endurheimt allan beinan kostnað vegna veðlánaviðskipta Seðlabanka Íslands, verðbréfalána ríkissjóðs, ríkisábyrgða, neyðarláns Seðlabankans til Kaupþings og falls sparisjóðanna heldur haft hreinan ábata umfram það sem nemur 286 milljörðum króna á verðlagi hvers árs. Þar sem kostnaðurinn féll að mestu til á árunum 2008 til 2012 en endurheimtirnar að mestu á árunum 2013-2015 þá er þessi ábati ríkissjóðs nokkurð lægri á verðlagi ársins 2015, eða 76 milljarðar króna. Í þessum tölum er ekki tekið tillit mögulegs ábata Seðlabankans vegna fyrirhugaðs gjaldeyrisútboðs á aflandskrónum í júní 2016. Sá ábati gæti orðið umtalsverður í krónum talið enda stendur til að selja aflandskrónueigendum evrur á genginu 190-220 krónur á hverja evru. Gengi Seðlabankans er hins vegar 139 krónur fyrir hverja evru.
Þetta er niðurstaða skýrslu sem dr. Ásgeir Jónsson og dr. Hersir Sigurgeirsson unnu fyrir fjármála- og efnahagsráðuneytið þar sem lagt er mat á hreinan kostnað ríkissjóðs af falli viðskiptabankanna haustið 2008.
Fjármögnun viðskiptabanka arðbær
Þar segir að stærsti hluti þess kostnaðar sem féll til vegna falls viðskiptabankanna hafi verið vegna veðlánaviðskipta Seðlabanka Íslands við þá fyrir hrun. Hann hafi numið 198 milljörðum króna en auk þess var kostnaður vegna verðbréfalána ríkissjóðs um 56 milljarðar króna. Samanlagt kostuðu veðlánaviðskipti við viðskiptabankana því ríkissjóð um 254 milljarða króna á verðlagi hvers árs. Lán Seðlabankans til Kaupþings kostaði ríkið 39 milljarða króna, fall sparisjóðanna 22 milljarða króna og ríkisábyrgðir vegna falls bankanna 39 milljarðar króna. Því kostaði fall viðskiptabankanna ríkið 343 milljarða króna á verðlagi hvers árs og 547 milljarða króna á verðlagi ársins 2015.
Stöðugleikaframlög bankanna skiluðu mestu til baka á
verðlagi hvers árs, eða 386 milljörðum króna. Mikilvæg forsenda í matinu er að unnt verði að
selja eignarhluti ríkisins í viðskiptabönkunum á næstunni á gengi sem svarar
til 100 prósent af bókfærðu virði eigin fjár þeirra.
Fjármögnun viðskiptabankanna reyndist líka arðbær aðgerð hjá ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur því hún skilaði ríkinu 138 milljörðum króna í ábata. Ríkið greiddi hlutafjárframlag sitt í formi skuldabréfa sem voru sérstaklega gefin út í því skyni að fjármagna bankanna og fékk í staðinn Landsbankann að fullu, 13 prósent hlut í Arion banka og fimm prósent hlut í Íslandsbanka. Auð auki eignaðist ríkið víkjandi kröfur á tvo síðarnefndu bankanna. Í skýrslunni segir: „Fyrir utan stofnhlutafé að fjárhæð 2,25 milljarðar króna í árslok 2008 hefur ríkissjóður ekki enn greitt stofnféð í reiðufé og framlög til bankanna í reiðufé hafa takmarkast við fyrrnefnt stofnhlutafé og vaxtagreiðslur af skuldabréfinu“. Í staðinn hefur ríkissjóður haft tekjur af stofnfénu í formi arðgreiðslna, vaxtagreiðslna og endurgreiðslna höfuðstóls víkjandi lánanna.
Þá skiluðu sérstakir bankaskattar á slitabú fallinna fjármálafyrirtækja ríkissjóði 89 milljörðum króna í tekjur og gjaldeyrisviðskipti Seðlabankans 17 milljörðum króna.
Alls eru endurheimtir ríkissjóðs vegna falls viðskiptabankanna því samtals 630 milljarðar króna á verðlagi hvers árs 625 milljarðar króna á verðlagi ársins 2015. Hreinn ábati íslenska ríkisins af bankahruninu er því 286 milljarðar króna á verðlagi hvers árs en 76 milljarðar króna á verðlagi ársins 2015.
Erfitt að meta óbeinan kostnað
Í niðurstöðuhluta skýrslunnar segja höfundar hennar að einungis hafi verið reynt að meta beinan kostnað ríkissjóðs vegna falls bankanna, svo sem vegna eiginfjárframlaga, lánveitinga, ábyrgða o.s.frv. „Ekki er hins vegar tekið tillit til óbeins kostnaðar, s.s. vegna tapaðra skatttekna og aukinna almennra ríkisútgjalda vegna þess skarpa efnahagssamdráttar sem sigldi í kjölfar hrunsins. Ljóst er að ákaflega erfitt er að festa hendur nákvæmlega á því hvað telst raunverulega vera óbeinn kostnaður vegna falls bankanna – enda er niðurstaða fjárlaga hvort tveggja í senn, afleiðing af pólitískum ákvörðum á Alþingi sem og árferði í efnahagsmálum. Þannig eru tilraunir til þess að meta óbeinan kostnað ríkissjóðs að miklu leyti ágiskanir um hvað hefði gerst og hvað ekki, hefði hrunið ekki orðið. Skal öðrum fróðari rannsakendum látið það verkefni eftir.“
