Vís­bend­ingar eru um klíku­skap í atvinnu­líf­inu á Íslandi, sam­kvæmt nýrri grein Magn­úsar Þórs Torfa­son­ar, Þor­gerðar Ein­ars­dótt­ur, Guð­bjargar Lindu Rafns­dóttur og Mar­grétar Sig­rúnar Sig­urð­ar­dóttur í Stjórn­málum og Stjórn­sýslu. Stjórn­ar­með­limir fyr­ir­tækja eru lík­legir til að búa nálægt hvorum öðrum, sér í lagi ef þeir eru virkir í stjórn­mála- eða íþrótta­starf­i. 

Nýbirt grein Magn­úsar Þórs Torfa­son­ar, lekt­ors í við­skipta­fræði­deild Háskóla Íslands, Þor­gerðar Ein­ars­dótt­ur, pró­fess­ors við stjórn­mála­fræði­deild Háskóla Íslands, Guð­bjargar Lindu Rafns­dótt­ur, pró­fess­ors við félags- og mann­vís­inda­deild Háskóla Íslands, og Mar­grétar Sig­rúnar Sig­urð­ar­dótt­ur, lekt­ors við við­skipta­fræði­deild Háskóla Íslands, í tíma­rit­inu Stjórn­mál og Stjórn­sýsla,  fjallar um elítur á Íslandi og inn­byrðis tengsl þeirra. Þar er farið yfir valda­mikla hópa á flestum sviðum sam­fé­lags­ins, en sjónum beitt að elítu­myndun innan við­skipta- og atvinnu­lífs­ins á árunum 2014-2015. 

Mik­ill jöfn­uður á Íslandi

Sam­kvæmt grein­inni hefur það gjarnan verið trú Íslend­inga að félags­legur og efna­hags­legur jöfn­uður ein­kenni þjóð­ina og að hvers konar elítur séu lítt áber­andi. Það við­horf að sam­fé­lagið væri að mestu leyti stétt­laust sé ríkj­andi á Íslandi, eitt af lyk­il­at­riðum í sjálfs­mynd og lífs­við­horfum lands­manna hafi löngum verið jafn­að­ar­andi sem lýsir sér í því að Íslend­ingar geri lít­inn manna­mun sín á milli.

Í þessu til­felli hefur Ísland einnig komið vel út í alþjóð­legum sam­an­burði. Sam­kvæmt Alþjóða­efna­hags­ráð­inu (World Economic For­um) var jafn­rétti kynj­anna mest hér á landi í fyrra, átt­unda árið í röð. Einnig er Gin­i-­stuð­ull Íslands lægstur allra OECD landa, sem bendir til þess að tekju­jöfn­uður hér sé meiri en ann­ars stað­ar. 

Hins vegar hefur þró­unin á síð­ustu árum hér á landi verið í átt að meiri ójöfn­uði, rétt eins og á öðrum Vest­ur­lönd­um. Bent er á það í skýrsl­unni að auður hennar rík­ustu hafi farið vax­andi á meðan lífs­kjör almenn­ings hafa staðið í stað. Sterk tengsl séu milli elítu­mynd­unar og vax­andi ójafn­að­ar, bæði leiði til sam­þjöpp­unar valda hjá eins­leitum hópum innan sam­fé­lags­ins. 

Gamlir karlar í Garðabæ

Í grein sinni athug­uðu grein­ar­höf­undar tengsl valda­hópa innan íslensks sam­fé­lags. Þar kom í ljós að sterk tengsl séu milli elítu­flokka innan við­skipta-og atvinnu­lífs­ins ann­ars veg­ar, og félags- og hags­muna­sam­taka hins veg­ar. Einnig voru vís­bend­ingar um önnur tengsl, en valda­miklir ein­stak­lingar í fjöl­miðlum og stjórn­sýslu virt­ust tengj­ast elítu­hópum úr mörgum atvinnu­grein­um. 

Grein­ar­höf­undar athug­uðu einnig sam­þjöppun ein­stak­linga sem mynda við­skipta­el­ít­una eftir póst­núm­er­um. Athygli vekur að sterk búsetu­eins­leitni ríkir meðal þeirra, þ.e. með­limir í fram­kvæmda­stjórnum fyr­ir­tækja eru lík­legri til að velja nágranna sína með sér í stjórn.

Ef litið er á búsetu með­lima við­skipta­el­ít­unnar kemur í ljós að búsetu­eins­leitnin er sér­stak­lega áber­andi ef ein­stak­ling­arnir búa í Garðabæ eða á Sel­tjarn­ar­nesi. Þessi tvö sveit­ar­fé­lög skera sig út, en þar búa 150% fleiri ein­stak­lingar í við­skipta- og atvinnu­lífsel­ít­unni en vænta hefði mátt út frá íbúa­fjölda. 

Einnig er áhuga­vert að búsetu­eins­leitnin virð­ist sterk­ari hjá ákveðnum hópum ein­stak­linga, til dæmis meðal eldri ein­stak­linga og karl­manna. Sér í lagi vekur athygli að stjórn­ar­menn eru mun lík­legri til að koma úr sama póst­núm­eri eftir því sem þeir eru virk­ari í stjórn­mála- og íþrótta­starf­i. 

Nið­ur­stöður rann­sókn­ar­innar benda til þess að eitt­hvað virð­ist vera um klíku­skap í íslensku sam­fé­lagi. Aðgengi að valda­miklum stöðum í við­skipta- og atvinnu­líf­inu sé ekki jafn­opið og oft er haldið fram, en það virð­ist markast að ein­hverju leyti af búsetu ein­stak­linga. Að lokum bendir Magnús á að vinna þurfi mark­visst að því skilja betur hvernig megi bæta þessa þætti til að stuðla að lýð­ræð­is­legri upp­bygg­ingu valda­mik­illa staða á Íslandi.