Hag­kvæmni raf­bíla mun aukast til muna undir lok þessa árs þegar hægt verður að keyra hring­veg­inn á raf­magni innan skamms, eins og fjallað var um fyrir tveimur vikum síð­an. Hins veg­ar, þótt gíf­ur­leg aukn­ing hafi verið í fjölda nýskráðra raf­bíla, eru þeir ein­ungis 1,5% af bíla­flota Íslend­inga. Meiri­hluti bíla­kaup­enda kjósa frekar bens­ín­bíl heldur en raf­bíl enn sem komið er, en hvor kost­ur­inn er hag­kvæm­ari?

Útreikn­ingar Kjarn­ans sýna að raf­bílar séu hag­kvæmir í vissum til­fellum vegna nið­ur­greiðslu rík­is­ins. Sam­kvæmt Hag­fræði­stofnun eru nið­ur­greiðslur til raf­bíla hins vegar ekki þjóð­hags­lega hag­kvæmar þessa stund­ina, en mögu­legt er að þær verði það í fram­tíð­inni.

Dýrar græjur

Raf­bíla­kaup eru nokkuð dýr­ari en bens­ín­bíl­ar, þrátt fyrir að vera und­an­þegnir virð­is­auka­skatti og vöru­gjöld­um. Hærra inn­kaupa­verð stafar fyrst og fremst af lít­illi stærð­ar­hag­kvæmni bíl­anna, en stutt er síðan byrjað var að fjölda­fram­leiða þá og enn er ekki næstum því jafn­mikið fram­leitt af þeim og bens­ín­bíl­um. Með auk­inni fjölda­fram­leiðslu og stærri verk­smiðjum mun fram­leiðslu­kostn­aður á hvern bíl lækka, en búist er við að kaup­verð á raf­bíl muni að ­með­al­tali lækka um 8% á ári. 

Ef borin eru saman kaup­verð á tveimur raf­bílum (Nissan Leaf og e-Golf) við sam­bæri­lega bens­ín­bíla (Nissan Pulsar og Golf) hjá bíla­um­boðum á Íslandi kemur í ljós að kaup­verð raf­bíl­anna er um 800 þús­und krónum hærra, eða 125-133% af kaup­verð bens­ín­bíl­anna. 

Mun ódýr­ari í rekstri

Þrátt fyrir hærra inn­kaups­verð sparar eig­andi raf­bíls miklar fjár­hæðir við að þurfa ekki að kaupa bens­ín. Raf­magns­verð er mun ódýr­ara en bens­ín­verð, auk þess sem við­halds­kostn­aður er minni hjá raf­magns­bíl­um. Í sam­tali við VÍS fékk Kjarn­inn þær upp­lýs­ingar að not­endur raf­bíla og tvinn­bíla greiða lægri iðgjöld af bíla­trygg­ing­um, en ómögu­legt væri að segja hversu mikið lægri þau eru þar sem þau eru háð mörgum þátt­um.

Kjarn­inn bar saman kaup- og rekstr­ar­verð á tveimur raf­magns­bílum (Nissan Leaf og e-Golf) við tvo sam­bæri­lega bens­ín­bíla (Nissan Pulsar og Golf), en sam­an­burð­ur­inn bendir til þess að ódýr­ara sé að kaupa raf­magns­bíl heldur en bens­ín­bíl ef kaup- og rekstr­ar­kostn­aður eru tekin með í reikn­ing­inn. Útreikn­ing­ana ásamt gefnar for­sendur má sjá í töflu hér að neð­an:

Kostn­að­ar­sam­an­burður á raf­magns­bíl og bens­ín­bíl

Ýmsar hindr­anir

Ekki er öll sagan sögð með þessum útreikn­ing­um, enn eru margir þættir sem standa í vegi fólks fyrir að kaupa raf­magns­bíl. Einn þeirra er drægnin, en flestir raf­bílar ná aðeins að keyra 100-300 kíló­metra á einni hleðslu. Þetta geti orðið vanda­mál utan þétt­býl­is­svæð­is­ins, þar sem langt og mis­fært er milli hleðslu­stöðva. Önnur hindrun er skortur á raf­teng­ingu við bíla­stæði í fjöl­býli, svo erfitt er fyrir marga blokkarí­búa að hlaða bíla sína á nótt­unni.

Umræddar hindr­anir gætu útskýrt að miklu leyti hvers vegna margir kjósa frekar að kaupa bens­ín­bíl, en búist er við að draga muni úr þeim í náinni fram­tíð. Hrað­hleðslu­stöðvum fjölgar ört víða um land og umhverf­is­ráðu­neytið vinnur nú að því að setja bind­andi ákvæði um tengi­bún­að ­fyrir raf­bíla í bygg­ing­ar­reglu­gerð.

Borgar þetta sig?

Kostn­að­ar­sam­an­burð­ur­inn sýnir að ódýr­ara sé að kaupa og reka raf­bíl en svip­aðan bens­ín­bíl ef drægni bíls­ins er ekki vanda­mál. Hins veg­ar, fyrir ein­stak­ling sem býr í fjöl­býli eða utan höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins er alls óvíst hvort raf­bíla­kaup borgi sig þessa stund­ina. Það mun að öllum lík­indum breyt­ast í náinni fram­tíð þar sem kaup­verð raf­bíla fer lækk­and­i, drægni eykst og hrað­hleðslu­stöðvum fjölgar um allt land. 

Óhag­kvæmt fyrir ríkið – enn sem komið er

Skýrsla Hag­fræði­stofn­unnar árið 2016 um þjóð­hags­legan kostnað raf­bíla gefur ekk­ert sér­stak­lega jákvæða nið­ur­stöðu fyrir nota­gildi raf­bíla. Sam­kvæmt henni eru raf­bílar of dýrir og bens­ín­verð of lágt til þess að nið­ur­greiðsla til þeirra borgi sig í þjóð­hags­legum skiln­ingi. Til séu hag­kvæm­ari leiðir til þess að draga úr losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda, til að mynda end­ur­heimt vot­lend­is. 

Ekki þarf þó mikið til að nið­ur­stöður skýrsl­unnar breyt­ist, lækki raf­bíll um 12% í verði að öllu óbreyttu muni hann verða hag­kvæm­ari en bens­ín­bíll fyrir sam­fé­lag­ið, að mati Hag­fræði­stofn­unn­ar. Ef fram­tíð­ar­spár um fram­leiðslu­kostnað ganga upp mætti því búast við að raf­bílar verði þjóð­hags­lega hag­kvæmir innan skamm­s.