Jón Steinar Gunn­laugs­son, fyrr­ver­andi hæsta­rétt­ar­dóm­ari, segir að neyð­ar­lögin sem sett hafi verið á Íslandi 6. októ­ber 2008 hafi verið eigna­upp­taka á eignum skulda­bréfa­eig­enda. Hann segir nið­ur­stöðu Hæsta­réttar frá því í októ­ber 2011, þar sem úrskurðað var að neyð­ar­lögin stæð­ust eign­ar­rétt­ar­á­kvæði stjórn­ar­skrár, ekki vera rök­studda. Þetta kemur fram í aðsendri grein í Morg­un­blað­inu í dag. Jón Steinar sat í Hæsta­rétti á þeim tíma sem ofan­greint má, var tekið fyrir og skil­aði sér­at­kvæði sem var á skjön við nið­ur­stöðu meiri­hluta dóm­stóls­ins.

Með setn­ingu neyð­ar­lag­anna voru inn­stæður gerðar að for­gangs­kröfum og leik­reglum þar með breytt eftir á. Það bitn­aði mjög hart á skulda­bréfa­eig­endum gömlu bank­anna sem töp­uðu gríð­ar­legum fjár­hæðum á setn­ingu þeirra. Jón Steinar skrifar grein­ina í dag til að svara pistli sem Hannes Hólm­steinn Giss­ur­ar­son stjórn­mála­fræði­pró­fessor skrif­aði í sama blað um liðna helgi, og fjall­aði um neyð­ar­lána­setn­ing­una. Í pistli sínum reyndi Hannes að rök­styðja setn­ingu neyð­ar­laga með vísun í kaþ­ólska heim­speki og lög­málið um tvennar afleið­ing­ar. Þar kemur einnig fram að í nýrri bók Ásgeirs Jóns­sonar og Hersis Sig­ur­geirs­sonar sé sagt frá því að það hafi færst um tíu millj­arðar evra með neyð­ar­lög­unum frá skulda­bréfa­eig­endum til inn­stæðu­eig­enda.

Jón Steinar segir neyð­ar­laga­setn­ing­una hins vegar vera aft­ur­virka eigna­upp­töku. Hann spyr hvort það hefði ekki verið hægt að vernda inn­lán lands­manna og afla fjár til þess með almenn­ari hætti en þeim að sækja það til afmark­aðs hóps manna. Það sé álita­efnið í mál­inu. „Svar er hvorki að finna í atkvæði meiri­hluta dóm­enda né hug­leið­ingu Hann­es­ar. Ef þessi rök eru ekki til liggur málið þannig fyrir að fé var tekið með valdi af afmörk­uðum hópi manna til að bjarga öðr­um. Fyrir slíka hátt­semi er fjár­töku­mönnum stundum refs­að!

Dómar byggj­ast á beit­ingu rétt­ar­heim­ilda. Dóms­nið­ur­staða verður alltaf að njóta full­nægj­andi rök­stuðn­ings fyrir því að rétt­ar­heim­ildir leiði til nið­ur­stöð­unn­ar. Ef dóm­arar finna ekki gildan rök­stuðn­ing fyrir nið­ur­stöðu sinni er það yfir­leitt vegna þess að hann er ekki til. Þá kann það að ger­ast að kom­ist sé að „æski­legri“ dóms­nið­ur­stöðu án rök­stuðn­ings. Ætli þetta hafi verið þannig dóm­ur? Allur almenn­ingur á Íslandi fagn­aði að minnsta kosti nið­ur­stöð­unni þó að rökin vant­aði. Kannski viljum við Íslend­ingar helst að dóm­stólar lands­ins dæmi eftir ein­hverju öðru en gildum laga­reglum ef það hentar okk­ur?“