Björg Thoraren­sen, pró­fessor í lög­fræði við Háskóla Íslands, segir að það hafi ítrekað gerst á síð­ustu árum að ráð­herra sé dæmdur fyrir að brjóta lög við skipun dóm­ara. Afleið­ingar af því hafi ein­vörð­ungu verið þær að íslenska ríkið sé dæmt skaða­bóta­skylt. „Póli­tísk ábyrgð ráð­herra er engin á því.“ Þetta kom fram í við­tali við Björgu í fréttum RÚV.

Þar sagði hún enn fremur að ráð­herra beri ábyrgð á öllum emb­ætt­is­at­höfnum öllum sam­kvæmt 14. grein stjórn­ar­skrár­innar og verði sóttur fyrir Lands­dómi fyrir emb­ætt­is­brot. „En eins og menn vita þá er það ein­göngu í alvar­leg­ustu til­vikum sem slíkt myndi ger­ast að emb­ætt­is­brot sé svo alvar­leg­t.“

Björg segir að rökin með því að ráð­herra hafi end­an­legt skip­un­ar­vald dóm­ara og sé því ekki end­an­lega bund­inn af til­lögum dóm­nefnda sem leggja til skipan dóm­ara séu þau að ráð­herr­ann beri ábyrgð­ina. „En í raun­inni virð­ist sem í alla­vega fram­kvæmd­inni birt­ist engin slík ábyrgð. Hann tekur í raun enga ábyrgð á því að hafa verið dæmdur brot­leg­ur.“

Að hennar mati dregur sú þróun sem átt hefur sér stað að und­an­förnu gefi til­efni til að hafa áhyggjur af því að sjálf­stæði dóms­valds og dóm­stóla sé ekki eins og það eigi að vera.

Sérstaklega ef það virð­ist ætla að verða fastur liður að Alþingi sam­þykki frá­vik ráð­herra frá til­lögum dóm­nefnd­ar. Þegar lögum var breytt árið 2010, og dóm­nefnd gert að meta hæfi umsækj­enda með þeim hætti sem gert er í dag, þá hafi það m.a. verið gert að danskri fyr­ir­mynd. Þar hefur ráð­herra aldrei vikið frá til­lögum dóm­nefnd­ar. Hér virð­ist frekar verið að und­ir­búa að gera það frekar að reglu að Alþingi sam­þykki, og hafi end­an­legt ákvörð­un­ar­vald um að skipa dóm­ara umfram það sem lagt sé til af hæfn­is­nefnd. „Það finnst mér þróun sem er ástæða til að hafa áhyggjur af.“

Ráð­herra braut lög

19. des­em­ber 2017 komst Hæsti­réttur Íslands að þeirri nið­ur­stöðu að Sig­ríður Á. And­er­sen dóms­mála­ráð­herra hafi brotið gegn ákvæði stjórn­sýslu­laga við skipan Lands­rétt­ar­dóm­ara. Dóm­stóll­inn tók afdrátt­ar­lausa efn­is­lega afstöðu til máls­ins. Ef dóms­mála­ráð­herra ætlar að víkja frá áliti dóm­nefndar um veit­ingu dóm­ara­emb­ættis verður slík ákvörðun að vera reist á frek­ari rann­sókn ráð­herra, líkt og kveðið er á um í stjórn­sýslu­lögum.

Í dómi Hæsta­réttar segir að það liggi ekki fyrir að Sig­ríður hafi ráð­ist í frek­ari rann­sókn á þeim atriðum sem vörð­uðu veit­ingu þeirra fjög­urra dóm­ara­emb­ætta sem málið snérist um og rök­stuðn­ingur hennar til for­seta Alþing­is, sem settur var fram í bréfi dag­sett 28. maí 2017, um að víkja frá nið­ur­stöðu dóm­nefndar full­nægði ekki lág­marks­kröf­um.

Sig­ríður hefur aftekið það með öllu að segja af sér vegna máls­ins og nýtur stuðn­ings for­ystu­manna rík­is­stjórn­ar­innar til þess að sitja áfram.

Tveir vilja bætur

Tveir þeirra sem dóm­nefnd hafði metið á meðal 15 hæf­ustu stefndu rík­inu í ofan­greindu máli. Þeir eru Jóhannes Rúnar Jóhanns­son og Ást­ráður Har­alds­son. Hinir tveir sem urðu af emb­ætti Lands­rétt­ar­dóm­ara vegna ákvörð­unar Sig­ríðar hafa gert kröfu á ríkið um greiðslu bóta vegna þessa. Annar þeirra, Jón Hösk­ulds­son, und­ir­býr nú lög­sókn á hendur rík­inu til að fá slíkar greidd­ar. Hinn, Eiríkur Jóns­son, hefur ekki tekið ákvörðun um hvort hann fari sömu leið. Á mbl.is í dag er haft eftir lög­manni hans, Grími Sig­urðs­syni, að það sé algjör­lega ein­boðið að þeirra mati að bóta­skylda sé til staðar í mál­inu.