Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra fjallaði aðallega um tvö málefni í pontu á Alþingi á fyrsta þingfundi ársins; um stöðuna á vinnumarkaði og endurskoðun stjórnarskrárinnar.
Í ræðunni sagðist Katrín telja að stjórnarskrárumræða sem föst er í skotgröfum myndi ekki skila miklum árangri. Ýmist mætti engu breyta – þar sem gildandi stjórnarskrá væri talin heilagt orð – eða að litið væri á þær tillögur sem skilað var á sínum tíma af Stjórnlagaráði sem heilagt orð.
Hún sagði að ýmis ákvæði í gildandi stjórnarskrá þörfnuðust svo sannarlega endurskoðunar en tillögur Stjórnlagaráðs væru mismikið reifaðar í samfélaginu og mismikið ígrundaðar. „Það skiptir hins vegar máli að við tökum mark á því sem spurt var um í þjóðaratkvæðagreiðslunni 2012, þ.e.a.s. hvort almenningur vildi byggja á þeim drögum sem Stjórnlagaráð hafði skilað. Og það skiptir því máli að við höfum þær tillögur til hliðsjónar,“ sagði hún.
Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, greindi formönnum þingflokkanna frá því á nefndarfundi um heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar í október síðastliðnum að hann teldi ekki vera þörf á heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar. Sú skoðun hans var á skjön við stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar og áætlun formannanefndar um stjórnarskrármál.
Í febrúar á síðasta ári skipaði Katrín nefnd um stjórnarskrármál sem skipuð er öllum formönnum þingflokkanna. Markmið nefndarinnar er að leggjast í heildarendurskoðun á stjórnarskránni. Á sjöunda fundi nefndarinnar, þann 8. október síðastliðinn, tilkynnti Bjarni nefndinni að hann vildi láta færa til bókar að hann telji þess ekki þörf að endurskoða stjórnarskránna í heild sinni heldur vinna áfram með helstu ákvæði, auðlindir, umhverfi, þjóðaratkvæði og framsalsákvæði.
Einstök viðfangsefni mislangt á veg komin
Katrín sagði í ræðu sinni að formenn flokka hefðu nú átt níu fundi um stjórnarskrárbreytingar en í upphafi þessa kjörtímabils lagði hún fram þá hugmynd að lokið yrði við heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar á tveimur kjörtímabilum, þessu og því næsta. „Þar var enn fremur lagt til ákveðið vinnulag, það er að segja hvernig viðfangsefnin yrðu tekin fyrir, í hvaða röð og hvernig staðið yrði að vinnunni. Nú á síðasta fundi okkar sem var á fimmtudaginn lagði ég fram endurskoðað minnisblað sem tekur mið að því hvernig vinnan hefur þróast. Það er ljóst að umræða um einstök viðfangsefni eru mislangt á veg komin. Sum höfum við rætt árum og áratugum saman,“ sagði hún. Sem dæmi nefndi hún ákvæði um auðlindir í þjóðareign. Sömuleiðis hefði mikið verið rætt um ákvæði um umhverfisvernd og þjóðaratkvæðagreiðslur og framsal valdheimilda. Þetta væru þau mál sem þau hefðu fyrst sett á dagskrá af formönnum og fulltrúum flokkanna en þó ekki þau einu.
„Enn fremur höfum við tekið til umræðu forsetaembættið í stjórnarskrá og stöðu framkvæmdarvalds. Ég hef sagt að ég telji þessa vinnu hafa gengið vel. Opinber umræða að undanförnu hefur kannski fyrst og fremst snúist um bókanir einstaka nefndarmanna um sýn þeirra og skoðanir á stjórnarskránni og mér telst raunar til að nánast allir formenn hafi ýmist bókað eða tekið undir bókanir annarra á nýliðnum fundum. En þessi vinna snýst kannski minnst um þessar bókanir,“ sagði Katrín.
Vill samráð við almenning
Hún sagðist leggja mikla áherslu á að þau sem sitja við þetta borð, formenn og fulltrúar stjórnmálaflokka á Alþingi, tækju þátt í þessari vinnu af fullri alvöru og skiluðu af sér góðum tillögum með góðar breytingar á stjórnarskrá. Að um þær yrði haft samráð við almenning en ekki endilega sama samráðið um ólíkar tillögur.
„Ýmist munum við nýta samráðsgáttina. Við getum efnt til rökræðukannana. Við höfum rætt að gera skoðanakannanir en það er mikilvægt að við nýtum kjörtímabilið allt til starfa því sagan sýnir okkur að hætt er við því að stjórnarskrárbreytingar eða tillögur að þeim, sem kastað er inn í umræðuna á Alþingi á síðustu vikum fyrir kosningar, nái ekki fram að ganga, meðal annars vegna ágreinings um óskyld málefni,“ sagði hún.
Ekki útilokað að hún leggi fram sínar eigin tillögur
Katrín nefndi að nú væri í raun ekkert sem stoppaði hana í því að leggja fram hennar eigin tillögur að stjórnarskrárbreytingum og að auðvitað væri ekki útilokað að hún gerði það ef ekki næðist töluverð samstaða um breytingar á stjórnarskrá. „En það er mín einlæga sannfæring að þessar breytingar verði betri ef við ræðum þær sameiginlega og vinnum sameiginlega að þeim. Þótt við höfum ólíka sýn á hversu miklu eigi að breyta og hvernig eigi að breyta.“
Að lokum sagði Katrín að hún teldi að stjórnmálin skulduðu almenningi það að gera breytingar á stjórnarskrá. Hafa þyrfti til hliðsjónar vinnu undanfarinna ára en til þess að þær breytingar gengu í gegn þá þyrfti Alþingi Íslendinga að samþykkja þær. „Þess vegna skiptir raunverulegu máli að ná sem breiðastri samstöðu um slíkar breytingar. Og það sem mun skipta almenning hér á landi mestu í þessu máli eru raunverulegar breytingar til framtíðar en ekki upphrópanir nútíðarinnar. Og raunverulegar breytingar sem bæði eru í þágu almennings og umhverfis eru löngu tímabærar og nú á þessu ári þar sem við fögnum 75 ára afmæli lýðveldisins og gildandi stjórnarskrár þá held ég að við höfum mikil tækifæri til þess að sýna fram á að stjórnmálin eru reiðubúin að gera sitt í þessu mikilvæga máli,“ sagði hún.
