Arnar Þór Jónsson, héraðsdómari, hefur hafnað kröfu stefnanda þess efnis að hann víki sem dómari í máli vegna ummæla hans um EES-rétt og þriðja orkupakkann. Þar sem málið snýst um EES-reglur telur stefnandi það ólíklegt að dómari muni líta hlutlaust á málið og krafðist því þess að Arnar Þór viki. Þetta kemur fram í úrskurði um hæfi dómara sem birt var í dag.
Endurspeglar andúð á EES-kerfinu
Arnar Þór er skipaður dómari í máli Eyjólfs Orra Sverrissonar gegn ríkinu vegna vinnutíma. Í september setti lögmaður stefnanda fram þá kröfu að Arnar Þór viki úr sæti sem dómari í málinu vegna áherslna sem Arnar Þór lét í ljós í blaðagreininni: „Fullveldið skiptir máli“ sem Arnar Þór skrifaði og var birt í Morgunblaðinu í júlí síðastliðnum sem og viðtal við Arnar Þór í Morgunblaðinu í júní í sumar.
Í úrskurðinum segir að stefnandi telur að efni greinarinnar og viðtalsins sé þess efnis að hægt sé að draga óhlutdrægni dómarans í efa út frá þeim skoðunum sem dómarinn hafi látið í ljós. Í máli stefnandi reyni verulega á EES-rétt, ESB-rétt og afleiddar gerðir ESB-réttar sem innleiddar hafa verið í íslenskan rétt og mun úrlausn málsins því reyna á túlkun héraðsdóms á þessum gerðum.
Stefnandi nefnir síðan nokkur dæmi í kröfunni um ummæli Arnar Þórs í grein hans og viðtali við Morgunblaðið sem hann segir að endurspegli andúð dómara á EES-kerfinu og hvernig reglur EES-réttar eru innleiddar í íslenskan rétt.
Ólíklegt að Arnar Þór muni líta hlutlaust á málið
Stefnandi tekur meðal annars dæmi um ummæli Arnar Þórs í Morgunblaðsviðtalinu: „Það þarf að ná umræðunni upp úr lágkúru eins og þeirri að þeir sem styðji samþykkt þriðja orkupakkans séu frjálslyndir en hinir forpokaðir. Þar fyrir utan má spyrja hvað sé svona frjálslynt við það að vilja játa sig undir vald erlendra skriffinna og standa gegn sjálfsákvörðunarrétti þjóða? Er það að sama skapi frjálslynt að vilja lúta hagsmunum erlendra stórfyrirtækja? Gengur ekki frjálslyndi einmitt út á að virða sjálfsákvörðunarrétt annarra í lengstu lög?“
Í úrskurðinum segir að stefnandi telur þessa framsetningu dómara beinast gegn EES-rétti og gegn EES-samstarfinu á grundvelli sjónarmiða um lýðræðishalla. Mál stefnanda snúist um EES-reglur og því sé ólíklegt að dómari muni líta hlutlaust á málið.
Arnar Þór svarar þessari kröfu í úrskurðinum og segir meðal annars að stefnandi hafi ekki fært fram viðhlítandi rök fyrir því hvernig ummæli dómara í viðtalinu og greininni leiði til þess að ætla megi að dómari dæmi ekki eftir þeim lagareglum sem með lögformlegum og stjórnskipulega réttum hætti hafa verið leiddar í íslenskan rétt og mega kallast bindandi fyrir dómara.
Lögmæt og réttlætanleg hvatning til Alþingis
Arnar Þór segir jafnframt að dómurum sé rétt að fylgjast grannt með lagasetningarferlinu sem slíku og taka þátt í umræðum um hvort því sé í reynd „stefnt í þrengri og grynnri farveg en ætlun stjórnarskrárgjafans var nokkru sinni“. Hann segir að slík afstaða valdi ekki sjálfkrafa vanhæfi og bendir á að dómarar njóti málfrelsis líkt og aðrir borgarar.
„Með vísan til stjórnarskrárvarinnar meginreglu um tjáningarfrelsi og þeirra undanþága frá almennum höftum sem hlutverk dómara leggur þeim á herðar í þessu samhengi telur undirritaður að tjáning hans um þriðja orkupakka ESB hafi verið lögmæt og réttlætanleg hvatning til þess að Alþingi axlaði ábyrgð á stjórnskipulegu hlutverki sínu sem lýðræðislega kjörið löggjafarþing en forðaðist í lengstu lög að setja svo misvísandi reglur að stefnumörkun væri í reynd ýtt yfir á dómstóla. Sú umræða tengist sjálfum undirstöðum réttarríkisins og að mati undirritaðs er örðugt að gera of mikið úr alvarleika þeirra álitaefna sem þar blasa við,“ skrifar Arnar Þór í úrskurðinum.
Að lokum segir Arnar Þór að ekkert í tilvitnuðu ummælum hans gefi stefnanda tilefni til að draga þær víðtæku ályktanir gerðar séu í kröfunni. Því fellst Arnar Þór ekki að ummæli hans í grein hans í Morgunblaðinu né í viðtalinu séu þess eðlis að draga megi óhlutdrægni dómara með réttu í efa.
