Ríkislögmaður hefur neitað að afhenda Kjarnanum stefnur nokkurra sjávarútvegsfyrirtækja á hendur íslenska ríkinu þar sem þau fara fram á bætur vegna fjártjóns sem þau telja sig hafa orðið fyrir vegna makrílkvóta sem fór ekki til þeirra.
Í rökstuðningi fyrir höfnuninni er því borið við að hagsmunir þeirra fyrirtækja sem um ræðir til að njóta takmarkana á aðgengi að gögnum um einka- og fjárhagsmálefni sín séu æðri þeim almannahagsmunum sem felast í vitneskju um innihald stefnanna. Ríkislögmaður segist hafa spurt lögmenn sjávarútvegsfyrirtækjanna hvort þau væru því samþykk að hann afhenti gögnin og þeir ekki verið það.
Því gæti hann ekki afhent gögnin. Kjarninn hefur kært ákvörðunina til úrskurðarnefndar um upplýsingamál.
Talið snúast um tugi milljarða
Fyrr á þessu ári var makríll færður í kvóta á grundvelli veiðireynslu þar sem aflaheimildir, eða kvótar, voru að mestu færðar til stórútgerða. Makrílkvótinn er talinn vera 65 til 100 milljarða króna virði.
Í júní 2019 var greint frá því í fjölmiðlum að sex fyrirtæki í sjávarútvegi hafi stefnt íslenska ríkinu vegna úthlutunar á makrílkvóta á árunum 2015-2018. Þau telja sig hafa orðið fyrir fjártjóni vegna úthlutunar á makrílkvóta á árunum 2011 til 2014. Fréttablaðið greindi þá frá mati Axels Helgasonar, formanns stjórnar Landssambands smábátaeigandi, um að þau fyrirtæki sem ætluðu sér að sækja sér bætur til ríkisins gætu fengið um það bil 35 milljarða króna, ynnu þau málið.
Fimm mánuðir frá fyrirspurn til svars
Kjarninn sendi í kjölfarið fyrirspurn á upplýsingafulltrúa ríkisstjórnarinnar þar sem óskað var eftir því að fá stefnur fyrirtækjanna afhentar auk þess sem beðið var um upplýsingar um hversu háar kröfur þeirra væru.
Erindið var sent til sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins sem brást ekki við því í á aðra viku. Þegar viðbrögð komu fólst í þeim að áframsenda erindið á embætti ríkislögmanns.
Hann taldi rétt að bera það undir lögmenn fyrirtækjanna sem um ræddi hvort þeir myndu samþykkja að upplýsingar um málin yrðu veittar og staðfesti í kjölfarið við Kjarnann að fyrirspurnir þess efnis hefðu verið sendar á umrædd fyrirtæki.
Síðan hafði ekkert viðbótarsvar fengist, þrátt fyrir að rúmir fimm mánuðir séu frá því að upphafleg fyrirspurn var send. Þ.e. þangað til á föstudag, 20. desember.
Vilja ekki að að almenningur fái gögnin
Þá sendi ríkislögmaður svar þess efnist að hann teldi ekki heimilt að afhenda stefnurnar. Hann hefði óskað eftir afstöðu umræddra fyrirtækja gagnvart því að fjölmiðlar myndu fá stefnurnar með því að beina spurningum til lögmanna þeirra. „Liggur ekki fyrir samþykki stefnenda um að afhenda stefnurnar og verður að skilja afstöðu þeirra í ljósi seinni málsliðar 9. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012 og telur embættið því gögnin undanþegin upplýsingarétti.“
Auk þess sagði í svarinu að ríkislögmaður mæti það „óraunhæft að rýmri aðgangur sé fyrir hendi þótt kröfu um afhendingu sé beint að stjórnvaldi ef um sömu gögn er að ræða. Gögnin eru því eðli sínu samkvæmt undanþegin upplýsingarétti.“
Kjarninn hefur kært synjun ríkislögmanns á aðgengi að umræddum upplýsingum til úrskurðarnefndar um upplýsingamál sem hefur veitt honum fram til 10. janúar 2020 til að koma á framfæri frekari rökstuðningi fyrir ákvörðun sinni. Auk þess hefur ríkislögmanni verið gert að afhenda úrskurðarnefndinni afrit af þeim gögnum sem beðið var um og kæran lýtur að.
