Neyð­ar­á­ætl­un hefur verið virkjuð í Stokk­hólmi vegna far­ald­urs COVID-19 sjúk­dóms­ins. Í á­ætl­un­inni er mest áhersla lögð á að manna gjör­gæslu­deildir sjúkra­húsa. Vinnu­skylda er nú 48 klukku­stundir á viku. Starfs­menn fá greitt álag sem getur hækk­ar ­laun þeirra meira en tvö­falt á meðan neyð­ar­á­ætl­unin er í gildi.

Borg­ar­yf­ir­völd til­kynntu í morgun um virkjun áætl­un­ar­inn­ar. Sam­kvæmt henni má kalla til­ heil­brigð­is­starfs­fólk af öðrum sjúkra­húsum til starfa þar sem álagið er mest. Þó ber þess að gæta að starfs­menn fái hvíld.

„Neyð­ar­á­ætl­un­in er ekki lausn til langs tíma hvað varðar skort á starfs­mönn­um,“ hef­ur Afton­bla­det eftir Joakim Lars­son, stjórn­ar­for­manni sam­starfs­nefnd sveit­ar­fé­laga í Sví­þjóð. „Það verður að tryggja hvíld og end­ur­heimt starfs­manna til lengri ­tíma lit­ið. Stjórn­endur verða þess vegna að finna aðrar lausnir til að bæta ­mönn­un.“

Svíar hafa ekki gripið til sam­bæri­legra aðgerða í far­aldr­inum og flestar þjóðir Evr­ópu. Þeir hafa ekki lokað veit­inga­hús­um, börum eða öðrum stöðum þar sem fólk kemur sam­an­ á. Stjórn­völd hafa haft þá yfir­lýstu stefnu að leyfa veirunni að dreifast hægt um sam­fé­lagið án þess að drekkja heil­brigð­is­kerf­inu og án þess að grípa til­ rót­tækra aðgerða. Þau hafa hins vegar forð­ast það að nota orðið „hjarð­ó­næmi“ í þessu sam­bandi.

Nið­ur­stað­an er þessi: 282 hafa dáið úr COVID-19, fimm sinnum fleiri en í nágranna­rík­in­u Nor­egi. Í Sví­þjóð var ekki tekin stefna um að skima mikið fyrir veirunni, líkt og á Íslandi, þó að síð­ustu daga hafi fleiri sýni verið tek­in. Stað­fest smit eru nú tæp­lega 5.500. Yfir 360 manns liggja á gjör­gæslu með COVID-19.

Far­alds­fræð­ing­ur­inn And­ers Tegn­ell hefur leitt við­brögð sænskra stjórn­valda við far­aldr­in­um. Þrátt ­fyrir að margir hafi gagn­rýnt þá stefnu sem hann hefur talað fyrir hefur hann haldið áfram sínu striki. Hann hefur m.a. verið spurður hvort ekki sé tíma­bært að afkvía Stokk­hólm, þar sem til­fellin eru lang­flest.

„Já, það hefur orðið aukn­ing en ekki svo stór­kost­leg enn sem komið er,“ sagði hann í byrjun viku. „Við erum að fara á það stig far­ald­urs­ins þar sem við munum sjá ­miklu fleiri til­felli næstu vik­urn­ar, fleira fólk á gjör­gæslu, en það er eins og í hverju öðru landi – það hefur hvergi verið hægt að hægja á útbreiðsl­unn­i að ein­hverju marki.“

For­sæt­is­ráð­herra Sví­þjóð­ar, Stefan Löf­ven, hefur sagt Svíum að „haga sér eins og full­orðið fólk“ og hefur varað fólk við því að ýta undir skelf­ingu og dreifa sögu­sögn­um.

Vís­inda­menn, m.a. lækn­ar, í Sví­þjóð, hafa þó lýst yfir þungum áhyggjum af aðgerða­leysi ­stjórn­valda. Í síð­ustu viku skrif­uðu 2.000 lækn­ar, kenn­arar og ýms­ir ­vís­inda­menn, undir bæna­skjal þar sem stjórn­völd voru ein­dregið hvött til þess að herða aðgerðir til að hægja á útbreiðsl­unni. „Við erum ekki að taka nóg­u ­mörg sýni, við erum ekki að rekja smit, við erum ekki að setja nógu marga í ein­angrun – við höfum sleppt veirunni lausri,“ hefur Guar­dian eftir Cecili­a ­Söder­berg-Nauclér, sér­fræð­ingi í ónæm­is­fræðum við Karol­insku-­stofn­un­ina. „Stjórn­völd eru að leiða okkur út í hörm­ung­ar.“

Á með­an ­stjórn­völd hafa talað hætt­una sem af veirunni staðar niður hafa margir Sví­ar verið hinir róleg­ustu, vanir því að hlusta á lýð­ræð­is­lega kosna full­trúa og emb­ætt­is­menn ­stjórn­kerf­is­ins sem hafa ávallt notið mik­ils traust almenn­ings. Fólk tekur mark á yfir­völdum og trúir því að þau viti bet­ur, geri það sem almenn­ingi er fyr­ir­ bestu.

Far­alds­fræð­ing­ur­inn Tegn­ell sagði nýverið um  harðar aðgerð­ir ­ná­granna­land­anna: „Vanda­málið við þessa nálgun er að þú þreytir allt kerf­ið. Það er ekki hægt að loka öllu mán­uðum saman – það er óger­leg­t.“

Ónæm­is­sér­fræð­ing­ur­inn ­Söder­berg-Nauclér er á öðru máli. „Rík­is­stjórnin heldur að hún geti ekki ­stöðvað þetta svo að hún hefur ákveðið að láta fólk deyja. Hún vill ekki hlust­a á stað­reyndir vís­inda­manna. [...] Við erum að sjá merki um hrað­ari vöxt en ­jafn­vel Ítalía gerði. Gjör­gæslu­pláss í Stokk­hólmi verða bráðum full og þeir skilja ekki að þá verður of seint að bregð­ast við.“

Ráð­gjafi ­rík­is­stjórn­ar­innar hefur gefið lítið fyrir slíkt tal. „Það eru engar sann­an­ir ­fyrir því að á þessu stigi skipti [harð­ari aðgerð­ir] máli. Það er mun á­hrifa­rík­ara að setja á stað­bundnar tak­mark­anir og það í eins stuttan tíma og ­mögu­legt er.“

Launa­lækkun vegna nið­ur­fell­ingar á álags­greiðslu

Hér á Ís­landi var snemma gripið til aðgerða sem mið­uðu að því að finna smit­aða, rekja smitin og ein­angra fólk eða setja í sótt­kví. Hér hefur ekki orðið veld­is­vöxtur í fjölda smit­aðra líkt og í Sví­þjóð. Hins vegar hafa svart­sýnu spár ræst hvað varðar fjölda alvar­legra veikra sem þurfa á gjör­gæslu­hjúkrun að halda.

Íslenskir hjúkr­un­ar­fræð­ing­ar, ­sem hafa staðið í eld­línu far­ald­urs­ins síð­ustu vikur og starfað und­ir­ gríð­ar­legu álagi, vökn­uðu upp við vondan draum um mán­aða­mótin er sér­stakrar á­lags­greiðslu til þeirra var hætt. Eru dæmi um að laun þeirra hafi lækkað um 40 ­þús­und við þetta.

Eng­ar ­sér­stakar greiðslur vegna álags á Land­spít­al­anum í far­aldr­inum hafa ver­ið til­kynnt­ar.