„Það bjó ekk­ert annað að baki þeirri skimun sem ÍE fram­kvæmdi eftir SAR­S-CoV-2 í Íslend­ingum en löngun til þess að taka þátt í að hemja far­ald­ur­inn. Það sama á við um skimun­ina eftir mótefnum gegn veirunni. ÍE og eig­andi hennar Amgen hafa aldrei haft uppi áætl­anir um að búa til úr þess­ari vinnu sölu­vöru til þess hafa af fjár­hags­legan ávinn­ing.“

Þetta segir Kári Stef­áns­son, for­stjóri Íslenskrar erfða­grein­ing­ar, í stöðu­upp­færslu sem hann ritar á Face­book í dag. Þar segir Kári að þegar hann hafi haft sam­band við stjórn­endur banda­ríska lyfja­fyr­ir­tæk­is­ins Amgen, sem á Íslenska erfða­grein­ingu, og sagt þeim að hann vildi hefja skimun fyrir veirunni sem veldur COVID-19 sjúk­dómnum á Íslandi þá hafi þeir svar­að: „Í guð­anna bænum gerðu það og bjóddu stjórn­völdum alla þá hjálp sem þú getur veitt.“

Í færsl­unni segir Kári að far­ald­ur­inn hafi laðað fram það besta í fólki eins og þeim harðsvír­uðu kap­ít­alistum sem stjórna lyfja­iðn­að­in­um. „Stærstu lyfja­fyr­ir­tæki heims hafa heitið því að gera sitt besta til þess að búa til eins fljótt og hægt er bólu­efni gegn veirunni og lyf til þess að lækna COVID-19 og dreifa þessu um allan heim án þess að græða á því fé. Þetta er ein­stakt og fal­legt og svona á heim­ur­inn að ver­a.“

Þótt Kári segi að engir fjár­hags­legir hvatar hafi búið að baki þátt­töku Íslenskrar erfða­grein­ingar í skimun­inni þá hafi starfs­fólk hans fengið mikið út því að taka þátt í henni. „Við erum upp­götv­anafíklar og nýr sjúk­dómur sem ekk­ert er vitað um er hval­reki fyrir þá fíkn. Þetta var dópið beint í æð. Sem sagt við skimuðum ekki af góð­mennsku eða fórn­fýsi heldur til þess að hlúa að því sam­fé­lagi sem við búum og þannig að okkur sjálfum og síðan gerðum við það líka til þess að kom­ast í þá vímu sem við lifum fyr­ir.“

Senda reikn­ing fyrir efn­is- og launa­kostn­aði

Kjarn­inn greindi frá því 29. maí síð­ast­lið­inn að Íslensk erfða­­grein­ing hefði ekki fengið greitt frá íslenska rík­­inu vegna skimunar fyrir kór­ón­u­veiru, en það stað­­festi heil­brigð­is­ráðu­­neytið í svari við fyr­ir­­spurn Kjarn­ans.

Áætl­aður kostn­aður Íslenskrar erfða­grein­ingar vegna skimun­ar­innar hefur verið um 1,2 millj­arðar króna á mán­uði. Upp­safn­aður kostn­aður frá því að skimun fyr­ir­tæk­is­ins hófst 13. mars og út maí­mán­uði er því áætl­aður um þrír millj­arðar króna.

Auk þess hefur Íslensk erfða­grein­ing aðkomu að skimunum fyrir COVID-19 á  landamæra­stöðv­um, nú þegar opnað hefur verið fyrir auknu flæði far­þega inn til lands­ins. Kjarn­inn greindi frá því í gær að stjórn­völd hefðu ekki gert nýjan skrif­­legan samn­ing við Íslenska erfða­­grein­ingu vegna aðkomu fyr­ir­tæk­is­ins að þeim skimun­um, heldur fer útfærsla á skimunum fram sam­­kvæmt munn­­legu sam­komu­lagi Þór­­ólfs Guðn­a­­sonar sótt­varna­læknis við fyr­ir­tækið og fyrri skrif­­legum samn­ingum sem höfðu verið gerðir um aðkomu ÍE að skimunum fyrir COVID-19 hér inn­­an­lands.

„Gert er ráð fyrir því að ÍE muni senda reikn­ing fyrir efn­is­­kostn­aði og launa­­kostn­að­i,“ segir í svari sótt­varna­læknis við fyr­ir­­spurn Kjarn­ans, þar sem óskað var eftir skrif­­legum samn­ingi að aðkomu Íslenskrar erfða­grein­ingar að skimunum ferða­­fólks, ef slíkur hefði verið gerð­­ur,  eða öllum upp­­lýs­ingum sem fram­reið­an­­legar væru um munn­­legt sam­komu­lag sem hefði verið gert um sama efni.

Kári hafði áður sagt að hann reikn­aði með því að sá kostn­aður sem fyr­ir­tækið tæki á sig vegna aðkomu sinnar að landamæra­skimunum yrði greiddur af rík­­inu. Fyr­ir­tækið sér um að skima þau sýni sem tekin eru á Kefla­vík­­­ur­flug­velli, sem hafa verið hátt í þús­und á dag und­an­farna daga.

Leita að veiru og eyða svo sýnum

Sótt­varna­læknir sagði í svari sínu við fyr­ir­­spurn­ Kjarn­ans að aðkoma Íslenskrar erfða­grein­ingar að grein­ingum á sýnum byggi á vinnslu­­samn­ingi sótt­varna­læknis við Land­­spít­­al­ann frá árinu 2015 ann­­ars vegar og hins vegar á vinnslu­­samn­ingi fyr­ir­tæk­is­ins við við sýkla- og veiru­fræð­i­­deild Land­­spít­­al­ans frá 12. mars síð­­ast­liðn­­­um. 

Hann bætir við að þessir vinnslu­­samn­ingar byggi á sótt­varna­lög­um, per­­són­u­vernd­­ar­lögum og reglum Per­­són­u­verndar um öryggi per­­són­u­­upp­­lýs­inga. Þá sé kveðið á um það í reglu­­gerð heil­brigð­is­ráð­herra að ein­ungis megi rann­saka sýni sem aflað er með skimun á landamæra­­stöðvum með til­­liti til kór­ón­u­veirunnar og þeim skuli eytt að því búnu.

Íslenskri erfða­­grein­ingu ekki veitt neitt sér­­­leyfi

Í svar­inu sagði einnig að stjórn­­völd hafi ekki heitið Íslenskri erfða­grein­ingu neinum sér­­­kjörum, sér­­­leyfi eða sér­­­stökum aðgangi að gögnum sem safn­­ast við skimun­ina, heldur séu gögnin á for­ræði sótt­varna­læknis sam­­kvæmt sótt­varna­lögum og öllum aðgeng­i­­leg til rann­­sókna, sam­­kvæmt verk­lags­­reglum emb­ættis land­lækn­­is. 

Íslensk erfða­grein­ing hafi þó sam­hliða vinnu við skimanir fyrir COVID-19 ákveðið að stunda rann­­sókn­­ar­vinnu á sjúk­­dómnum og hefði sótt um til­­skilin leyfi til þar til bærra aðila vegna þeirra vinnu.

Fyr­ir­­spurnin sem Kjarn­inn kom til sótt­varna­læknis var sam­hljóða fyr­ir­­spurn Hauks Más Helga­­sonar blaða­­manns og rit­höf­unds, sem hann sendi á for­­sæt­is­ráðu­­neytið 8. júní, og sneri að aðkomu Íslenskrar erfða­­grein­ingar að fram­­kvæmd landamæra­skim­ana.