Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra segir að ákvörðun ríkisstjórnar Íslands um að herða aðgerðir á landamærum, eð því að taka þar upp tvöfalda skimun með fjögurra til fimm daga sóttkví á milli sem valkosti við 14 daga sóttkví, hafi verið byggð á nokkrum þáttum.
Þróun faraldursins hér heima og erlendis, þar sem smitum er að fjölga, hafi skipt þar mestu svo hægt yrði að verja líf og heilsu fólks og tryggja að samfélagið geti gengið áfram með sem eðlilegustum hætti.
Hún skilji umræðu um hagræna þætti ákvörðunarinnar og þá gagnrýni sem sett hefur verið fram um skerðingu á borgaralegum réttindum sem henni fylgi.
Þetta kemur fram í grein sem forsætisráðherra birtir í Morgunblaðinu í dag.
Þar fjallar Katrín líka um hagræna greiningu sem ríkisstjórnin lét vinna í aðdraganda þess að farið var að skima á landamærum. Þar vísar hún væntanlega í minnisblað fjármála- og efnahagsráðuneytisins sem lagt var fram í ríkisstjórn sama dag og ákvörðunin var tilkynnt, þann 14. ágúst, og Kjarninn greindi frá síðar það kvöld. Þar sagði meðal annars að „efnahagslegir hagsmunir af því að komast hjá hörðum sóttvarnaaðgerðum geta hlaupið á hundruðum milljarða króna“.
Flókið að meta áhrif á efnahagslífið
Í grein Katrínar segir að margt áhugavert hafi komið fram í þeirri greiningu, meðal annars að hagræn rök hnigi að því að herða beri aðgerðir á landamærum til þess að tryggja að innanlandshagkerfið verði ekki fyrir of miklu raski af hörðum sóttvarnaráðstöfunum. Þ„ar er enn fremur bent á að ferðatakmarkanir sem ákveðnar eru hér á landi eru ekki það eina sem ræður fjölda ferðamanna, þar skipta ferðatakmarkanir annarra ríkja líka máli en einnig almennur ferðavilji sem gera má ráð fyrir að minnki þegar faraldurinn er í miklum vexti.“
Katrín fer yfir mismunandi áhrif aðgerða á samdrátt í ýmsum nágrannalöndum okkar í greininni, og vitnar þar í gögn frá Eurostat, hagstofu Evrópusambandsins.
Á öðrum ársfjórðungi þessa árs hafi þýska hagkerfið til að mynda dregist saman um tíu prósent og það breska um 20 prósent, en þar hafi þurft að ráðast í gríðarlega harðar sóttvarnaaðgerðir innanlands. „Áhugavert er að sjá að samdráttur í Danmörku (-7,4 prósent) og Finnlandi (-3,2 prósent) á þessum sama ársfjórðungi er minni en í Svíþjóð (-8,6 prósent) sem þó beitti vægari sóttvarnaráðstöfunum. Þarna spilar margt inn í en segir okkur samt að ekki er hægt að draga þá einföldu ályktun að harðar sóttvarnaráðstafanir skili sjálfkrafa meiri samdrætti.“
Segir umræðu um borgaraleg réttindi mikilvæga
Forsætisráðherra fjallar líka um umræðuna um borgaraleg réttindi, en ýmsir þingmenn Sjálfstæðisflokksins, sem situr í ríkisstjórn hennar, hafa verið sérstaklega duglegir við að gagnrýna áhrif sóttvarnaraðgerða á þau réttindi.
Katrín segir að um mikilvæga umræðu sé að ræða og furðar sig á því að hún hafi ekki vaknað fyrr. „Vissulega hafa sóttvarnaráðstafanir haft áhrif á réttindi landsmanna þó að óvíða í Evrópu hafi frelsi manna verið takmarkað minna en hér á landi seinustu sex mánuði. Það hversu hratt fólk kemst yfir landamæri Íslands er ekki það eina sem máli skiptir, líta þarf til samfélagsins alls. Það þarf að líta til skólastarfs, menningar- og íþróttastarfs og vega og meta þær umtalsverðu hömlur sem settar hafa verið á atvinnuréttindi þúsunda manna. Mestu takmarkanirnar hafa snúist um hjúkrunarheimili sem hafa verið vernduð hér á landi, tugþúsundir eldri borgara og þeir sem haldnir eru alvarlegum sjúkdómum hafa mátt búa við verulega félagslega einangrun.“
Mat ríkisstjórnarinnar sé að fimm daga ferðatími yfir landamærin væri vægari skerðing réttinda en ýmsar þær hömlur sem gripið var til í vor og yfirvofandi væru ef það tækist ekki að halda veirunni í skefjum. „Baráttunni við veiruna er hvergi nærri lokið. En þegar henni lýkur er okkar markmið að hægt verði að segja að saman hafi okkur tekist að vernda heilsu, efnahag og frelsi okkar þannig að þjóðlífið allt verði fyrir sem minnstum skaða og þjóðinni takist að vinna hratt til baka það sem tapast hefur í þessum faraldri. Í opnu lýðræðissamfélagi er mikilvægt að fram fari umræða um ólíka þætti þessarar baráttu og eðlilegt að það sé rætt með gagnrýnum hætti hvernig gripið er inn í daglegt líf fólks og hvernig efnahagslífi þjóðarinnar verði sem best borgið. Stefna íslenskra stjórnvalda hefur frá upphafi verið skýr; að verja líf og heilsu fólks og tryggja sem eðlilegastan gang alls samfélagsins. Allar aðgerðir okkar endurspegla þessi leiðarljós og miða að því að tryggja hag almennings á Íslandi sem allra best.“
