Það eru sann­kall­aðir gósentímar framundan hjá þeim sem hyggj­ast ferð­ast fljúg­andi til og frá Kaup­manna­höfn. Að minnsta kosti ef marka má yfir­lýs­ingar flug­fé­laga sem berj­ast um far­þeg­ana og bjóða far­gjöld á sann­köll­uðum spott­prís. Írska lággjalda­fé­lagið Ryan air ætlar að hefja áætl­un­ar­flug frá Kastrup í næsta mán­uði, SAS hyggst á næstu vikum stofna nýtt lággjalda­fé­lag og ætlar sér stóra sneið af „far­þega­kök­unn,“ og Norweg­ian flug­fé­lagið ætlar ekki að sitja aðgerða­laust hjá og hyggst bæta við nýjum flug­leið­um, meðal ann­ars til Hawai og Suð­ur­-Afr­íku.

Það hafa ekki verið gósentímar í flug­rekstr­inum að und­an­förnu, að minnsta kosti ekki hjá stóru nor­rænu flug­fé­lög­unum tveim­ur, SAS og Norweg­i­an. SAS hefur um ára­bil átt í miklum rekstr­ar­erf­ið­leikum og þrátt fyrir að fjölda­upp­sagnir og lækkun launa hjá starfs­fólk­inu hefur ekki tek­ist að koma rekstr­inum í við­un­andi horf. Fyrir nokkrum mán­uðum mun­aði „engu“ að félagið færi í þrot en á síð­ustu stundu tókst að koma í veg fyrir að svo færi. Danskur banka­sér­fræð­ingur sagði þá að SAS dingl­aði enn í snör­unni þótt lengt hefði verið í henni. Eitt­hvað rót­tækt yrði að koma til ef SAS ætti að lifa.

Red 1

Fyrir nokkrum dögum greindi DR, danska útvarp­ið, frá því að SAS hefði sent til­kynn­ingu til sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins þar sem fram kæmi að félagið hygð­ist stofna nýtt flug­fé­lag, Red 1. Jafn­framt yrði Cim­ber flug­fé­lag­ið, sem SAS keypti í des­em­ber í fyrra lagt niður sem slíkt en yrði þó áfram til sem eins konar und­ir­fé­lag SAS. Cim­ber á ein­ungis fimm flug­vélar en stjórn­endur SAS ætla að færa að 12 –15 litlar vél­ar, 50 til 70 sæta, úr flug­flota SAS yfir í nýja félagið Red 1 en SAS á sam­tals 140 vélar og er stærsta flug­fé­lag á Norð­ur­lönd­um.

Red 1 verður lággjalda­fé­lag og SAS ætlar nú fyrir alvöru að blanda sér í þann slag. Um 300 starfs­menn SAS fær­ast yfir til nýja félags­ins, það fólk verður ráðið upp á lak­ari kjör (lægri laun, lengri vinnu­tími, styttra orlof og svo fram­veg­is) og þannig dregið úr rekstr­ar­kostn­aði. Þetta eru í stuttu máli þær aðgerðir sem stjórn­endur SAS grípa nú til í því skyni að styrkja rekstur félags­ins en jafn­framt er ætl­unin að end­ur­nýja flug­flot­ann í áföng­um, ekki síst með það fyrir augum að draga úr elds­neytis­kostn­aði. Hvort þetta dugir leiðir tím­inn í ljós en fyrir starfs­fólk­ið, um það bil 13 þús­und manns, er mikið í húfi.

Flug­vél SAS á Kastrup flug­velli. Rekstur flug­fé­lags­ins hefur verið á brauð­fótum und­an­farin ár, en nú hyggst félagið sækja fram með nýju lággjalda­flug­fé­lagi sem hyggst blanda sér af krafti í slag­inn um flug­far­þeg­ana.

Norska flug­æv­in­týrið

Flug­vélar Norweg­ian hafa um margra ára skeið flogið vængjum þöndum (og með sperrt stél) og félagið hefur sífellt orðið stærra og umsvifa­meira á evr­ópskum flug­mark­aði. Margir hafa spurt sig hvernig á því standi að þetta flug­fé­lag, sem var stofnað 1993 og sinnti þá ein­göngu inn­an­lands­flugi í Nor­egi, hafi náð að gera sig svo gild­andi í flug­rekstri sem raun ber vitni. Þessu er ekki auð­velt að svara.

Danskur flug­rekstr­ar­sér­fræð­ingur sagði í við­tali nýlega að Norweg­ian hefði ein­hvern­veg­inn hitt á óska­stund, ef hægt væri að tala um slíkt í flug­rekstri, og stjórn­endur þess nán­ast aldrei stigið feil­spor í ákvörð­un­um. Árang­ur­inn ber þess líka vitni, félagið ræður nú yfir um það bil 100 flug­vél­um, flýgur til 129 áfanga­staða og flutti 24 millj­ónir far­þega á síð­asta ári. En, það á ekki að láta staðar numið; árið 2012 pant­aði Norweg­ian 222 nýjar flug­vél­ar, Boeing og Air­bus, sem verða afhentar á næstu árum. Þetta er stærsti flug­véla­kaup­samn­ingur sem gerður hefur verið í Evr­ópu og þegar frá honum var greint sá for­stjóri Norweg­ian ástæðu til að geta þess, þegar hann nefndi töl­una 222, að hann stam­aði ekki.

Svo kom 2014

En allt er í líf­inu hverf­ult. Um mitt síð­asta ár var greint frá því í fréttum að mikið tap hefði orðið á rekstri félags­ins frá árs­byrjun 2014 eftir sjö góð ár. Það reynd­ust orð að sönnu því þegar reikn­ingar lið­ins árs lágu fyrir kom í ljós að Norweg­ian hafði tapað um það bil 1,4 millj­örðum norskra króna (rúmum 24 millj­örðum íslenskum). Þótt veltan sé mikil tekur slíkt tap óneit­an­lega í.

Ástæð­urnar fyrir þessum við­snún­ingi eru meðal ann­ars lágt gengi norsku krón­unn­ar, óhag­stæðir elds­neyt­is­samn­ingar og verk­föll starfs­fólks. Bjørn Kjos fram­kvæmda­stjóri og aðal­eig­andi félags­ins sagði í við­tali að þótt tap væri aldrei við­un­andi í við­skipt­um, frekar en mót­vindur í flugi, væri hann eigi að síður bjart­sýnn og Norweg­ian ætl­aði sér stóra hluti á næstu árum, ekki síst á lengri flug­leið­um. Félagið yrði áfram í fremstu röð. Hann sagði jafn­framt að Osló, Stokk­hólmur og Kaup­manna­höfn yrðu áfram lyk­il­staðir í starf­sem­inni.

Ryanair

Fyrir nokkrum mán­uðum til­kynntu stjórn­endur Ryanair að félagið myndi hefja áætl­un­ar­flug frá Kaup­manna­höfn 26. mars á þessu ári og félagið myndi jafn­framt koma upp bæki­stöð á Kastr­up. Þessar fréttir vöktu mikla athygli og ekki voru allir jafn upp­rifnir yfir tíð­ind­un­um, væg­ast sagt.

Írska lággjalda­flug­fé­lagið Ryanair hafa boðað komu sína á Kastrup og ætlar að storma inn á mark­að­inn með lát­u­m.

Ryanair er þekkt fyrir að fara sínu fram og hefur oft lent í hörðum deil­um, ekki síst vegna kjara­mála. Stjórn­end­urnir hafa iðu­lega verið sak­aðir um mikla óbil­girni og að félagið í krafti stærðar sinnar kom­ist upp með ýmis­legt sem önnur félög gætu aldrei látið sig dreyma um. Almenn­ingur hefur hins vegar kært sig koll­óttan um slíkt tal en hins vegar kunnað vel að meta lágt miða­verð, sem hefur verið aðall félags­ins.

Hart móti hörðu

Dönsku laun­þega­sam­tökin sögðu þegar þessar fréttir um fyr­ir­hugað flug frá Kastrup bárust, að ekk­ert væri nema gott um það að segja en for­svars­menn Ryanair skyldu gera sér grein fyrir að hér væri borg­að, og unn­ið, sam­kvæmt dönskum kjara­samn­ingum en ekki írskum eins og Ryanair vill ætíð gera. Ryanair seg­ist aftur á móti vera írskt félag sem ­borgi eftir írskum samn­ing­um.

Félagið hótar lög­sókn ef Dan­irnir vilja ekki fall­ast á þessi rök og dönsku laun­þeg­arnir hafa sömu­leiðis boðað lög­sókn á hendur Ryana­ir. For­svars­menn félags­ins vita að dönsku laun­þega­sam­tökin eru ekki lömb að leika sér við og geta auð­veld­lega lamað alla starf­semi Íranna ef svo ber und­ir.

Mich­ael O'Le­ary, hinn lit­ríki for­stjóri Ryana­ir, býr sig undir átök við dönsku verka­lýðs­fé­lög­in.

Ætla í loftið 18. mars

Á frétta­manna­fundi í Kaup­manna­höfn fyrir nokkrum dögum sagði einn stjórn­enda Ryanair að ef komið yrði í veg fyrir að félagið gæti komið upp bæki­stöð á Kastrup þýddi það auð­vitað færri störf en félagið myndi eigi að síður halda sínu striki og hefja áætl­un­ar­flug til átta staða 18. mars, þ.e. átta dögum fyrr en fyrst var gert ráð fyr­ir. Þessir staðir eru: Dublin, London, Brus­sel, Madrid, Milanó, Róm, Stokk­hólmur og Var­sjá.

Stjórn­endur Ryanair hafa lýst sig fúsa að hitta tals­menn laun­þega­sam­taka á Kastr­up. Þetta er talið merki um að þeir átti sig á að Dan­irnir muni ekki gefa þuml­ung eft­ir, því fram til þessa hefur Ryanair aldrei svo mikið sem yrt á tals­menn laun­þega­sam­taka í þeim löndum sem félagið flýgur til.

Á fund­inum fyrr í vik­unni til­kynnti tals­maður Ryanir að félagið bjóði 3000 far­miða til Dyfl­innar á 30 sent (ca. 61 króna íslensk) en þangað er fyrsta flugið frá Kastrup áætlað 18. mars.

Á þess­ari stundu er engin leið að segja til­ um hvernig þessi mál æxl­ast en hins vegar óhætt að slá því föstu að hart verður barist um kúnn­ana á Kastr­up. Slíkt þýðir lægra far­miða­verð og það hljómar vel í eyr­um al­menn­ings.