Bygging félagslegra leiguíbúa verður fjármögnuð með stofnframlögum ríkis og sveitarfélaga og með beinum vaxtaniðurgreiðslum ríkisins. Með þessum aðgerðum, auk hækkun á húsnæðisbótum árin 2016 og 2017, á leiga einstaklings með lágar tekjur ekki að nema hærra hlutfalli en 20 til 25 prósent af tekjum. Þetta kemur fram í færslu sem Eygló Harðardóttir, félags- og húsnæðismálaráðherra, setti inn á bloggsvæði sitt á Eyjunni fyrr í dag.
Miðað við þessar forsendur ætti til dæmis einstaklingur sem væri með 300 þúsund krónur í mánaðartekjur að greiða 60 til 75 þúsund krónur á mánuði fyrir íbúð.
Í færslunni segir Eygló að Miðað verði við „að tekjur íbúa verði í lægstu tveimur tekjufimmtungum þegar flutt er inn í húsnæðið. Þannig verði tekjulágum fjölskyldum, sem hingað til hafa ekki átt kost á íbúðum í félagslegu kerfi sveitarfélaganna, veittur aðgangur að ódýru og öruggu leiguhúsnæði.“
Fjórir af hverjum tíu á þrítugsaldri búa hjá foreldrum
Mikill þrýstingur hefur verið á að hið opinbera grípi til aðgerða til að bregðast við aðstæðum á húsnæðismarkaði, en íbúða- og leiguverð hefur hækkað umtalsvert undanfarin ár og gert stórum hópi landsmanna erfitt með að koma þaki yfir höfuðið, sérstaklega tekjulágum.
Í júlí var greint frá því að tæplega 40 prósent Íslendinga á aldrinum 20 til 29 ára búi enn heima hjá foreldrum sínum. Í Danmörku er hlutfallið um tíu prósent en í sumum öðrum Evrópulöndum mun hærra. Á Ítalíu, Spáni og Póllandi er það til að mynda á bilinu 60 til 80 prósent.
Þrátt fyrir þennan mikla þrýsting náði ekkert af fjórum húsnæðisfrumvörpum Eyglóar fram að ganga á þingi síðastliðinn vetur, þvert á yfirlýsingar. Eygló hafði talað um það í vetur að húsnæðismálin yrði að klára á þessu þingi og að jafnvel ætti að halda sumarþing til þess að klára þau. Jafnvel þótt þingið hafi starfað langt fram á sumar komust málin ekki úr nefnd. Eygló og Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, tókust meðal annars á um málið opinberlega.
Í júlí greindi Eygló svo frá því að hún og Bjarni hefðu náð saman um „ramma“ utan um frumvörp hennar vegna húsnæðismála.
Átak um byggingu 2.300 félagslegra íbúða
Í færslu sinni á Eyjunni í dag segir Eygló að í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um húsnæðismál í tengslum við kjarasamninga í lok maí síðastliðinn hafi komið fram að ráðist yrði í átak með byggingu allt að 2300 félagslegra leiguíbúða á árunum 2016-2019, þó að hámarki 600 íbúðir á ári. „Í sumar hefur verið unnið að frumvörpum og fjármögnun þessara loforða í samstarfi við aðila vinnumarkaðarins, Samband íslenskra sveitarfélaga, Reykjavíkurborg og hlutaðeigandi ráðuneyta enda yfirlýsing stjórnvalda ein lykilforsenda langtíma kjarasamninga á vinnumarkaði.
Átak í uppbyggingu íbúða skiptir miklu máli núna, enda var góð samstaða um það og er gert ráð fyrir þessu í fjárlagafrumvarpinu, líkt og fjármálaráðherra upplýsti í nýlegu Morgunblaðsviðtali og mun stuðla að stöðugleika til framtíðar.
Bygging íbúðanna verður fjármögnuð með stofnframlögum ríkis og sveitarfélaga og með beinum vaxtaniðurgreiðslum ríkisins sem nema núvirt 30% af stofnkostnaði. Slíkt framlag ríkis og sveitarfélaga auk aukins stuðnings með hækkun húsnæðisbóta á árunum 2016 og 2017 á að leiða til þess að leiga einstaklings með lágar tekjur nemi ekki hærra hlutfalli en 20-25% af tekjum. Miðað verður við að tekjur íbúa verði í lægstu tveimur tekjufimmtungum þegar flutt er inn í húsnæðið. Þannig verði tekjulágum fjölskyldum, sem hingað til hafa ekki átt kost á íbúðum í félagslegu kerfi sveitarfélaganna, veittur aðgangur að ódýru og öruggu leiguhúsnæði.
Ríkisstjórnin hefur einnig skuldbundið sig til að styðja við almenna leigumarkaðinn með hækkun húsnæðisbóta á árunum 2016 og 2017. Grunnfjárhæð og frítekjumörk verða hækkuð með hliðsjón af þeim tillögum sem komnar eru fram. Húsnæðisbætur og frítekjumörk munu taka mið af fjölda heimilismanna. Skattlagning tekna af leigu íbúða í eigu einstaklinga verður einnig breytt til að lækka leiguverð og auka framboð leiguíbúða á almenna leigumarkaðnum.
Gert er ráð fyrir að stofnframlög verði skilyrt þannig að þeir lögaðilar einir geti sótt um stofnframlög sem hyggja á rekstur með félagsleg markmið að leiðarljósi. Þeir lögaðilar sem munu geta sótt um stofnframlög verða ekki rekin í hagnaðarskyni, og geta verið sjálfseignastofnanir, húsnæðissamvinnufélög eða hlutafélög.
Ofangreindar lausnir tryggja meira öryggi í húsnæðismálum og eru unnar í góðu og miklu samstarfi við aðila vinnumarkaðarins og Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Reykjavíkurborg og fleiri sveitarfélög þar sem byggt er á tillögu verkefnisstjórnar um framtíðarskipan húsnæðismála og samvinnuhóps um húsnæðismál.“
