Frum­varp Eyglóar Harð­ar­dótt­ur, félags- og hús­næð­is­mála­ráð­herra, um hús­næð­is­bætur var lagt fram á Alþingi í gær­kvöldi. Frum­varpið er eitt fjög­urra frum­varpa Eyglóar um hús­næð­is­mál sem hafa verið í vinnslu í ráðu­neyt­inu lengi. Nú eru þrjú frum­vörp komin fram á þingi, en fjórða mál­ið, sem snýr að stofn­fram­lög­um, verður ekki lagt fram fyrr en á haust­þingi.

Mark­miðið með frum­varp­inu er að jafna hús­næð­is­stuðn­ing óháð búsetu­formi fólks. Hús­næð­is­bætur verða hærri en húsa­leigu­bætur eru nú og nær því sem vaxta­bætur eru sam­kvæmt frum­varp­inu. Þá munu bæt­urnar taka mið af fjölda heim­il­is­manna óháð aldri en ekki fjöl­skyldu­gerð eða fjölda barna. Auk þess munu bæt­urnar skerð­ast við hærri tekjur en áður og bæt­urnar munu geta numið allt að 75 pró­sentum af hús­næð­is­kostn­aði, en í núver­andi kerfi er þetta hlut­fall 50 pró­sent.

Húsa­leigu­bætur		Vaxta­bætur		Hús­næð­is­bætur
Grunn­fjár­hæðir	Á ári	Á mán­uði	Á ári	Á mán­uði	Á ári	Á mán­uði
Ein­hleypur	264.000	22.000	400.000	33.333	372.000	31.000
Ein­stætt for­eldri 1 barn	432.000	36.000	500.000	41.667	446.400	37.200
Ein­stætt for­eldri 2 börn	534.000	44.500	500.000	41.667	539.400	44.950
Ein­stætt for­eldri 3 börn	600.000	50.000	500.000	41.667	613.800	51.150
Barn­laus hjón	264.000	22.000	600.000	50.000	446.400	37.200
Hjón 1 barn	432.000	36.000	600.000	50.000	539.400	44.950
Hjón 2 börn	534.000	44.500	600.000	50.000	613.800	51.150
Hjón 3 börn	600.000	50.000	600.000	50.000	651.000	54.250

Tals­vert gagn­rýnt - talið styðja efna­meiri betur

Fjár­mála­ráðu­neytið setti fram tals­verða gagn­rýni á hús­næð­is­bóta­frum­varpið í umsögn sinni um það, eins og fjöl­miðlar hafa greint frá, en frum­varpi félags­mála­ráð­herra hefur ekki verið breytt vegna umsagnar fjár­mála­ráðu­neyt­is­ins.

Í umsögn sinni sagði fjár­mála­ráðu­neytið meðal ann­ars að sam­kvæmt grein­ingum þess myndi nið­ur­greiðsla húsa­leigu verða hlut­falls­lega meiri eftir því sem tekjur heim­il­is­ins eru hærri í nýja kerf­inu. Það sé í and­stöðu við yfir­lýst mark­mið frum­varps­ins, sem er auk ann­ars að auka stuðn­ing við efna­minni ein­stak­linga og fjöl­skyld­ur.

Þá segir ráðu­neytið að auk­inn rík­is­stuðn­ingur við leigj­endur muni að öllum lík­indum leiða til hækk­unar á leigu­verði, sem kynni að skila meiri ábata fyrir leigu­sala en fyrir leigj­end­ur, auk þess sem sveit­ar­fé­lög kunni að draga úr sínum sér­stöku húsa­leigu­bót­um. Útgjöld rík­is­ins muni mögu­lega aukast um allt að tvo millj­arða á ári og ekki hafi verið gert ráð fyrir auknum útgjöldum í fjár­lögum eða rík­is­fjár­mála­á­ætl­un. Auk þess mun fyr­ir­komu­lagið sam­kvæmt breyttu kerfi, að hús­næð­is­bætur fari til rík­is­ins en sér­stakar húsa­leigu­bætur verði eftir hjá sveit­ar­fé­lög­um, flækja ferlið og auka rekstr­ar­kostn­að.

Hækka hlut­falls­lega minna hjá öryrkjum og öldruðum

Þá munu breyt­ing­arnar ekki koma öryrkjum og öldruðum eins vel og þeim sem eru í námi eða vinnu. Hús­næð­is­bæt­urnar verða tals­vert hærri en núver­andi húsa­leigu­bætur eru, eða 31 þús­und krónur í grunn­bætur á mán­uði, en með­al­hækk­unin verður hlut­falls­lega minni hjá þessum hóp­um.

Þetta helg­ast af því að í frum­varp­inu er húsa­leigu­kerfið að mörgu leyti gert lík­ara vaxta­bóta­kerf­inu. Meðal þess sem á að breyta er skil­grein­ing á þeim tekjum sem koma til skerð­ingar á hús­næð­is­bót­um. Í núgild­andi lögum um húsa­leigu­bætur eru allar tekjur þeirra sem eiga lög­heim­ili í hús­næð­inu taldar sem tekj­ur, þar með taldar tekjur barna umsækj­enda sem eru 20 ára og eldri, nema þeim sem eru í skóla hálft árið eða meira. Bætur almanna­trygg­inga og elli- og örorku­líf­eyr­is­greiðslur úr sér­eign­ar­líf­eyr­is­sjóðum eru þó und­an­þegnar og telj­ast ekki til tekna sem geta valdið skerð­ingu á bót­um.

Í nýja kerf­inu verður þessu breytt og allar skatt­skyldar tekjur heim­il­is­manna 18 ára og eldri munu telj­ast tekj­ur, þar á meðal greiðslur almanna­trygg­inga. Þetta er til sam­ræmis við vaxta­bóta­kerf­ið, og að því er fram kemur í umsögn fjár­mála­ráðu­neyt­is­ins á frum­varpi hús­næð­is­mála­ráð­herra er þetta til þess fallið að „gæta meira jafn­ræðis og sam­ræmis í tekju­tilliti kerf­is­ins.“

Það hefur þó fyrr­greind áhrif, að leiða til auk­innar skerð­ingar hjá öryrkjum og elli­líf­eyr­is­þegum „en ella væri og vegur það á móti hækkun bóta­fjár­hæða í frum­varp­in­u,“ að því er segir í umsögn fjár­mála­ráðu­neyt­is­ins.

Ráðu­neytið bendir þó líka á að almennt hafi tekju­skerð­ingar mun minni áhrif hjá öryrkjum og elli­líf­eyr­is­þegum en öðr­um. Önnur ráð­stöfun í nýju kerfi er sú að hús­næð­is­bætur geta numið allt að 75 pró­sentum leigu­fjár­hæð­ar, en þessi pró­senta er 50 í núver­andi kerfi. Þegar þessar breyt­ingar eru teknar með telur fjár­mála­ráðu­neytið að ekki verði svo mik­ill munur á aukn­ingu styrks­ins til öryrkja og ann­arra.

Segja þörf­ina aug­ljósa

Vel­ferð­ar­ráðu­neytið benti á það þeg­ar þessar fréttir voru sagðar af umsögn fjár­mála­ráðu­neyt­is­ins að grunn­bætur verði hækk­aðar veru­lega, og frí­tekju­mark hækki sömu­leið­is. Þetta séu mik­il­vægar for­sendur að baki útreikn­inga á hús­næð­is­bót­um, en þeim hafi verið sleppt í umfjöllun fjöl­miðla um frum­varp­ið.

Ráðu­neytið sagð­i þá að þörfin fyrir auk­inn hús­næð­is­stuðn­ing við leigj­endur sé aug­ljós og nýju hús­næð­is­bóta­kerfi sé ætlað að mæta breyttum veru­leika sem orðið hefur til und­an­farin ár. Leigj­endum hafi fjölgað og byrði hús­næð­is­kostn­aðar hjá þeim hafi þyngst. Fjölgun leigj­enda sé mest meðal hinna tekju­lægstu, og með hækkun á grunn­bótum sé stuðn­ingur við þá auk­inn um leið og reynt sé að koma til móts við stærri hóp leigj­enda.