Eitt helsta kosn­inga­lof­orð Mið­flokks­ins fyrir kom­andi þing­kosn­ingar felur í sér að gefa þjóð­inni um þriðj­ungs­hlut í Íslands­banka, en íslenska ríkið á sem stendur 65 pró­sent hlut í bank­an­um. Miðað við mark­aðsvirði Íslands­banka um þessar mundir er virði þess hlutar um 81,4 millj­arðar króna. Þessum hlut á að dreifa með jöfnum hætti til allra íslenskra rík­is­borg­ara. 

Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son, for­maður Mið­flokks­ins og fyrr­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra, var spurður út í þetta kosn­inga­lof­orð í þætt­inum For­ystu­sætið á RÚV í gær­kvöldi.

Sig­mundur sagði þar að það sem hafi gerst eftir að hinir svoköll­uðu stöð­ug­leika­samn­ing­arnir tóku gildi, þegar hann var enn for­sæt­is­ráð­herra, „er að banka­kerf­ið, fjár­mála­kerf­ið, er enn og aftur að fær­ast í hendur erlendra vog­un­ar­sjóða, sem eru að taka ríf­legan arð út úr fjár­mála­kerf­inu núna. Og við segj­um: nú þurfum við að grípa inn í.“

Stöð­ug­leika­samn­ing­arnir voru gerðir árið 2015 og 2016 og fólu í sér að kröfu­hafar föllnu bank­anna gáfu eftir þorra inn­lendra eigna sinna, meðal ann­ars allan eign­ar­hlut í Íslands­banka, gegn því að fá ráð­stöf­un­ar­rétt yfir þorra erlendra eigna þrota­bú­anna. Áður átti íslenska ríkið 98 pró­sent hlut í Lands­bank­anum á móti starfs­mönnum þess banka og 13 pró­sent hlut í Arion banka á móti aðal­lega erlendum vog­un­ar­sjóð­um. Stöð­ug­leika­samn­ing­arnir breyttu þeim eign­ar­hlutum ekk­ert en íslenska rík­inu var tryggður for­kaups­réttur að hlutum í Arion banka ef þeir hlutir yrðu seldir undir fyr­ir­fram ákveðnu verð­i. 

Þegar kröfu­hafar seldu Arion banka árið 2018, og bank­inn í kjöl­farið skráður á mark­að, þá virkj­að­ist ekki sá for­kaups­rétt­ur. Uppi­staðan í eign­ar­haldi Arion banka eftir skrán­ingu voru erlendir vog­un­ar­sjóð­ir, að mestu þeir sömu og myndað höfðu bak­beinið í kröfu­hafa­hópi fyr­i­renn­ar­ans Kaup­þings. Í árs­lok 2019 áttu erlendir eig­endur tæp­lega 55 pró­sent hlut í bank­an­um. 

Hafa selt sig hratt niður í íslenska banka­kerf­inu

Í sept­em­ber í fyrra var staðan sú að erlendir sjóðir áttu sam­tals 42,24 pró­sent hlut í Arion banka og höfðu haft tögl og hagldir í bank­anum árin á und­an. Stærstu eig­end­urnir voru vog­un­ar­sjóð­irnir Taconic Capi­tal Advis­ors og Sculptor Capi­tal Mana­gement. Í lok síð­asta árs og í byrjun árs 2021 hófu þessir sjóðir hins vegar að selja sig hratt niður í Arion banka. Á örfáum vikum fór eign­ar­hlutur Taconic í Arion banka úr 23,22  pró­sentum í ekk­ert. Sculptor seldi sömu­leiðis allan 6,12 pró­sent hlut sinn snemma á þessu ári.

Fleiri vog­un­­­ar­­­sjóð­ir, sem komu inn í eig­enda­hóp Arion banka eftir að hafa til­­­heyrt kröf­u­hafa­hópi Kaup­þings, hafa líka verið að selja sig nið­ur.

Í dag er eini erlendi aðil­inn sem er skráður á meðal 24 stærstu eig­enda Arion banka sjóður í stýr­ingu þýsks banka sem á alls 1,19 pró­sent hlut í Arion banka. 

Íslenskir líf­eyr­is­sjóðir eru nú langstærstu eig­endur bank­ans. Þrír stærstu sjóðir lands­ins, LSR, Líf­eyr­is­sjóðir verzl­un­ar­manna og Gildi, eiga sam­tals 27,2 pró­sent hlut og þegar sam­an­lagður hlutur líf­eyr­is­sjóða á meðal stærstu eig­enda bank­ans er talin þá eiga þeir 45,9 pró­sent hlut. Aðrir stórir eig­endur eru sjóðir í stýr­ingu íslenskra sjóðs­stýr­inga­fyr­ir­tækja þar sem íslenskir líf­eyr­is­sjóðir eru á meðal hlut­deild­ar­skír­tein­is­hafa. Því er íslenskur almenn­ing­ur, í gegnum líf­eyr­is­sjóði, langstærsti eig­andi Arion banka. 

Á fyrri hluta árs­ins 2021 greiddi Arion banki 2,9 millj­arða króna í arð til þeirra og keypti eigin bréf þeirra til baka fyrir alls 14,9 millj­arða króna til þess­ara eig­enda. Áætl­anir bank­ans ganga út á að greiða hlut­höfum sínum yfir 50 millj­arða króna í arð­greiðslur og end­ur­kaup á eigin bréfum á næstu árum. Þær greiðslur fara að óbreyttu ekki til erlendra vog­un­ar­sjóða.

Íslenska ríkið seldi 35 pró­sent hlut í Íslands­banka fyrr á þessu ári. 20 fjár­festar keyptu rétt rúm­lega helm­ing þess hlut­ar, alls 18 pró­sent í bank­an­um. Líf­eyr­is­sjóður verzl­un­ar­manna, Gildi og vog­un­ar­sjóð­irnir Capi­tal World Investors og RWC Asset Mana­gement höfðu þegar við upp­haf útboðs­ins skuld­bundið sig til að kaupa um það bil tíu pró­sent af öllu útgefnu hlutafé Íslands­banka í hluta­fjár­út­boði bank­ans og verða svo­kall­aðir horn­steins­fjár­fest­ar.

Sam­kvæmt nýjasta hlut­haf­alista Íslands­banka er rík­is­sjóður Íslands eig­andi að 65 pró­sent hlut og áður­nefndir tveir erlendir vog­un­ar­sjóðir eiga sam­tals 5,3 pró­sent hlut. Þrír stærstu líf­eyr­is­sjóðir lands­ins eiga sam­tals um níu pró­sent hlut. Því á almenn­ing­ur, í gegnum líf­eyr­is­sjóði og rík­is­sjóð, að minnsta kosti 74 pró­sent hlut í Íslands­banka. 

Nið­ur­staða Stað­reynda­vakt­ar­innar

Það er nið­ur­staða Stað­reynda­vaktar Kjarn­ans að Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son hafi farið með fleipur í For­ystu­sæt­inu á RÚV þegar hann sagði að íslenska banka­kerfið væri „enn og aftur að fær­ast í hendur erlendra vog­un­ar­sjóða, sem eru að taka ríf­legan arð út úr fjár­mála­kerf­inu nún­a.“

Þvert á móti hafa erlendir vog­un­ar­sjóðir verið að selja sig hratt út úr kerf­inu, þeir sem hafa komið nýir inn eiga litla hluti og arð­ur­inn af kerf­inu rennur að stærstum hluta til rík­is­sjóðs, líf­eyr­is­sjóða og íslenskra einka­fjár­festa.