Vil­hjálmur Bjarna­son, þing­maður Sjálf­stæð­is­flokks­ins og við­skipta­fræð­ing­ur, skrifar harð­orða grein í Morg­un­blaðið í dag og sakar stjórn­endur Íbúða­lána­sjóðs um mark­aðs­mis­notkun með því að hafa haldið uppi falskri eft­ir­spurn eftir lánsfé fyrir hrun. Hann telur að Fjár­mála­eft­ir­litið hefði átt að kæra stjórn­endur sjóðs­ins árið 2005, þegar sjóð­ur­inn sótti sér meira fjár­magn til að lána út. Brota­þolar eru almenn­ingur í land­inu, segir Vil­hjálm­ur.

Í grein­inn­i vísar Vil­hjálmur í frétt Kjarn­ans frá 3. ágúst síð­ast­liðnum um breska banka­mann­inn Tom Hayes sem dæmdur var í 14 ára fang­elis í Bret­landi fyrir að hafa áhrif á vaxta­kjör á mark­aði með milli­banka­vexti. Málið er afar umfangs­mik­ið, varðar stærstu banka heims og hafa nokkrir þeirra greitt svimin­háar sekt­ir.

Vil­hjálmur rifjar upp við­brögð stjórn­enda Íbúða­lána­sjóðs við spurn­ingum Fjár­mála­eft­ir­lits­ins árið 2005, þegar sjóð­ur­inn sótti sér meira fjár­magn þrátt fyrir góða stöðu.

„Þegar bankar á Íslandi töldu sig þess megn­uga að veita hús­næð­is­lán til langs tíma töldu stjórn­endur Íbúða­lána­sjóðs til­veru sinni og starf­semi sjóðs­ins ógn­að. Íbúða­lána­sjóður var með ofgnótt fjár í fórum sínum en taldi ástæðu til að sækja meira lánsfé á mark­að, til að vera með enn meiri ofgnótt fjár. Þegar stjórn­endur Íbúða­lána­sjóðs eru spurðir af Fjár­mála­eft­ir­liti, í maí 2005, hvers vegna sótt hafi verið eftir meira lánsfé í stöðu ofgnóttar er svarið eft­ir­far­andi:

„Út­gáfa fjár­mögn­un­ar­bréfa sjóðs­ins hefur um ára­bil verið ráð­andi um lang­tíma­vaxta­stig í land­inu og ríkið stendur ábyrgt fyrir öllum skuld­bind­ingum hans. Við slíkar aðstæður var alger­lega frá­leitt fyrir Íbúða­lána­sjóð að hætta útgáfu íbúða­bréfa. Slíkt hefði leitt til hruns vaxta­mynd­unar á mark­aði og gert sjóð­inn ósam­keppn­is­hæfan um ný útlán. Láns­hæf­is­mat sjóðs­ins hefði hrunið í kjöl­farið og hags­munum rík­is­sjóðs verið teflt í voða. Þetta hefði verið skýrt brot á laga­skyldum stjórnar og fram­kvæmda­stjóra og óhugs­andi út frá því hlut­verki sem sjóðnum er að lögum falið.““

Vil­hjálmur segir þetta mis­skiln­ing um skyldur Íbúða­lána­sjóðs. „Íbúða­la­ána­sjóði er að lögum falið það eitt hlut­verk að veita ein­stak­lingum og félaga­sam­tökum lán til íbúða­kaupa eða nýbygg­inga. Það er ekki skýrt nánar hvernig „Láns­hæf­is­mat sjóðs­ins hefði hrun­ið“. Það sem stendur þó upp úr í svari stjórn­enda sjóðs­ins er játn­ing um að Íbúða­lána­sjóður og stjórn­endur hans hafi í raun möndlað með vexti á rík­is­skuld­um, haldið uppi vöxtum þegar eft­ir­spurn eftir lánsfé til starf­semi sjóðs­ins var ekki fyrir hendi. Ofgnótt láns­fjár sjóðs­ins var síðan notuð til að láta banka og spari­sjóði lána til íbúða­kaupa, í umboði Íbúða­lána­sjóðs, langt umfram fjár­hæða­mörk í útlánum sjóðs­ins. Með því var verið að gera Íbúða­lána­sjóð að heild­sölu­banka á íbúða­lána­mark­aði, án laga­heim­ild­ar. Þessi lán ollu hringekju upp­greiðslu sem enn juku á vanda Íbúða­lána­sjóðs.“

Átti að kæra

„Við mót­töku þessa bréfs Íbúða­lána­sjóðs til Fjár­mála­eft­ir­lits­ins áttu stjórn­endur FME að kæra stjórn­endur ÍLS til efna­hags­brota­deildar rík­is­lög­reglu­stjóra fyrir mark­aðs­mis­notkun í skulda­bréfa­við­skipt­um, þ.e. að halda uppi falskri eft­ir­spurn eftir láns­fé. Brota­þolar í þessu máli er allur almenn­ingur í þessu landi sem þarf að greiða hærri vexti en ella af lánum sín­um,“ segir í grein­inni.

„Íbúða­lána­sjóður hefur nú þegar tapað 60 millj­örðum á brölti stjórn­enda sjóðs­ins. Ekki er víst að sjái fyrir enda á tap­rekstri Íbúða­lána­sjóðs. Brot Íbúða­lána­sjóðs og stjórn­enda hans er ekki síður alvar­legt en brot þess sem dæmdur var í 14 ára fang­elsi fyrir þátt sinn í að hafa áhrif á vaxta­kjör á mark­aði. Tekið skal fram að stjórn­endur Íbúða­lána­sjóðs hafa ávallt gengið laus­ir.“