Óum­deilt er að mikil lækkun vaxta hér á landi jafnt sem erlendis á COVID tím­anum jók mis­skipt­ingu eigna. „Þegar hluta­bréf hækka í verði þá hagn­ast þeir sem mest eiga af slíkum bréf­um. Vaxta­lækkun hefur sömu­leiðis í för með sér hækkun á verði skulda­bréfa bæði ríkis og einka­að­ila sem eykur eignir þeirra sem slík bréf eiga. Hækkun hús­næð­is­verðs kemur sömu­leiðis þeim best sem stærstu eign­irnar eiga o.s.frv. Og þegar vextir nú hækka og búast má við lækkun eigna­verðs þá bitnar vaxta­hækk­unin mest á þeim sem minnstan höf­uð­stól hafa, þ.e.a.s. eigna­minnsta fólk­in­u.“

Þetta skrifar Gylfi Zoega, pró­fessor í hag­fræði við Háskóla Íslands og ytri með­limur í pen­inga­stefnu­nefnd Seðla­banka Íslands, í grein sem birt­ist í nýjasta tölu­blaði Vís­bend­ing­ar. Þar fjallar Gylfi um stýri­vaxta­hækk­anir Seðla­bank­ans, sem eru til þess fallnar að vinna á auk­inni verð­bólgu. Gylfi tekur sér­stak­lega fram að þau við­horf sem komi fram í grein­inni end­ur­spegli ekki við­horf ann­arra með­lima pen­inga­stefnu­nefnd­ar, sem tekur ákvarð­anir um stýri­vexti.

Stjórn­mála­manna að bregð­ast við

Gylfi segir að í þessu sam­hengi, að mis­skipt­ing eigna hafi auk­ist á veiru­tím­anum og að vaxta­hækkun bitni mest á eigna­minnsta fólk­inu, verði að hafa í huga að rík­is­stjórn og Alþingi hafa lýð­ræð­is­legt umboð til þess að leggja á skatta og greiða bætur til ákveð­inna þjóð­fé­lags­hópa. „Ef að lýð­ræð­is­lega kjörnum full­trúum finnst áhrif pen­inga­stefnu á tekju- og eigna­dreif­ingu vera óæski­leg þá er það þeirra að beita sínum stjórn­tækjum til þess að leið­rétta þessi áhrif. Pen­inga­stefnu­nefnd eða Seðla­bank­inn hefur ekki umboð til slíkra aðgerða.“

Í grein Gylfa segir að þegar verð­bólga fari vax­andi sé mik­il­vægt að kippa sem fyrst í taumana í stað þess að horfa upp á hana stig­magn­ast. „Það er auð­veld­ara að ná verð­bólgu niður fyrr en seinna en slíkt krefst þess að fyrstu skrefin í vaxta­hækk­un­ar­ferli séu stærri en þau sem á eftir koma. Sú aukn­ing verð­bólgu sem varð í vor vegna styrj­aldar í Úkra­ínu og sótt­varn­ar­að­gerðir í Kína var ekki fyr­ir­séð en reynslan frá átt­unda ára­tug síð­ustu aldar kennir okkur að tíma­bundin fram­boðs­á­föll geta valdið langvar­andi verð­bólgu ef spenna er mikil á inn­lendum vinnu­mark­að­i.“

Mik­il­vægt að friður skap­ist á vinnu­mark­aði

Gylfi segir mik­il­vægt að friður skap­ist á vinnu­mark­aði þannig að bæði launa­fólk og atvinnu­rek­endur verði sáttir við sinn hlut í þjóð­ar­kök­unni og verð­bólgu­vand­inn magn­ist ekki frek­ar. „Þótt launa- og starfs­loka­samn­ingar for­stjóra vegi ekki þungt í þjóð­hags­legu sam­hengi né launa­kjör helstu ráða­manna, sveit­ar­stjóra eða ráðu­neyt­is­stjóra og ann­arra sem gegna trún­að­ar­stöð­um, þá eru óhóf­leg launa­kjör og jafn­vel sjálf­taka þess­ara aðila frið­ar­spillir á vinnu­mark­aði og geta orðið til þess að verð­bólga verði erf­ið­ari viður­eign­ar.“

Hægt er að lesa grein Gylfa Zoega í heild sinni með því að ger­­ast áskrif­andi að Vís­bend­ingu.