Bílar drepa. Ég er ekki að tala um bílslys, þó vissu­lega valdi þau dauða fjölda Íslend­inga á ári hverju. Ég er að tala um svifrykið sem mynd­ast þegar þús­undir Íslend­inga setj­ast hver í sinn bíl­inn á háanna­tíma og keyra í takt til og frá vinnu eða skóla. Ég á við reyk­inn sem er svo vondur á bragðið að mörg okkar höldum niðri í okkur and­anum meðan beðið er við gang­braut.

Á Íslandi er talið að hund­rað manns hafi dáið ótíma­bært af völdum loft­meng­unar á síð­asta ári. Loft­meng­unar sem rekja má að lang­mestu leyti til bíla­um­ferð­ar. Þetta er mat Umhverf­is­stofn­unar Evr­ópu­sam­bands­ins, sem í nýrri skýrslu áætlar að nær hálf milljón Evr­ópu­búa hafi dáið af sömu sök­um. Hér á landi erum við að tala um tvær mann­eskjur í hverri ein­ustu viku.

Sögu­leg mis­tök

Útþensla byggðar á höf­uð­borg­ar­svæð­inu í allar áttir hefur reynst okkur dýr­keypt mis­tök. Svæðið hefur hrein­lega verið skipu­lagt fyrir bíla­um­ferð. Höf­uð­borg­ar­svæðið er mjög strjál­býlt í alþjóð­legum sam­an­burði og áhrif þess á sam­göngur og sam­göngu­mynstur eru mik­il. Fjöldi bíla á Íslandi er orð­inn álíka mik­ill og fjöldi íbúa og hið dreifða skipu­lag veldur því að leiða­kerfi Strætó hentar ein­fald­lega ekki nógu mörg­um. Bíla­flot­inn veldur útblæstri gróð­ur­húsa­loft­teg­unda og mik­illi rýrnun loft­gæða á höf­uð­borg­ar­svæð­inu, sér­stak­lega á háanna­tíma.

Fólks­fjölgun á höf­uð­borg­ar­svæð­inu á næstu ára­tugum krefst þess að við förum aðrar leiðir í skipu­lags- og sam­göngu­mál­um. Við þurfum að draga skyn­sam­leg mörk um útþenslu byggð­ar. Við þurfum að byggja þéttar og gera ráð fyrir fjöl­breytt­ari byggð. Í stað dýrra fram­kvæmda í nýjum umferð­ar­mann­virkjum þurfum við að auka frelsi þeirra sem vilja lifa bíl­lausum lífs­stíl. Það gerum við með því að leggja áherslu á umbætur í almenn­ings­sam­göngum og innviðum fyrir gang­andi og hjólandi veg­far­end­ur.

Við höfum allt að vinna. Með breyttum áherslum í skipu­lags­málum og fjár­fest­ingu í öfl­ugu kerfi almenn­ings­sam­gangna getum við breytt ferða­venjum okk­ar. Með breyttu ferða­mynstri drögum við úr þörf­inni á dýrum vega­fram­kvæmd­um. Með fækkun bíla á göt­unum minnkum við útblæstur gróð­ur­húsa­loft­teg­unda og stuðlum að hreinni, hag­kvæm­ari og örugg­ari borg. Við getum í alvöru bjargað manns­líf­um.