Því hefur verið haldið fram að orðstír Ís­lands hafi skað­ast í kjöl­far þess að upp­lýst var um eigur íslenskra ­stjórn­mála­manna í hinum svoköll­uðu Panama skjölum og vegna við­bragða ráða­manna við þessum upp­ljóstr­un­um. Ein leið til að meta þennan skaða er að greina um­fjöllun erlendra fjöl­miðla um Ísland sem mælistiku um almenn­ings­á­lit erlend­is. Þessi grein­ing nær til fjöl­miðla í Þýska­landi og Aust­ur­ríki yfir 12 mán­aða ­tíma­bil frá 13. apríl 2015 til 17. apríl 2016. Grein­ingin leiðir í ljós að áhug­inn á Íslandi stór­eykst í kjöl­far birt­inga upp­lýs­inga úr Panama skjöl­unum en umfjöll­un­in er nei­kvæð­ari en hún hefur verið áður.

Grein­ingin náði til þriggja dag­blaða í Aust­ur­ríki og sex í Þýska­landi og má segja að almennt sé lítið fjallað um Ís­land í þýsku­mæl­andi fjöl­miðl­um. Þau blöð sem stuðst var við við grein­ing­una birtu að með­al­tali álíka margar greinar á viku þar sem Ísland bar á einn eða annan hátt á góma. Í Aust­ur­ríki voru þetta sjö greinar á viku en í Þýska­land­i tæp­lega 26. Það er hins vegar mik­ill munur á því hve viða­mikil umfjöll­unin er, allt frá því að minnst sé á landið einu orði og upp í greinar sem til­eink­að­ar­ eru Íslandi. Einnig er mis­mun­andi hvaða mynd er dregin upp af land­inu. Almennt má segja að umfjöll­unin í þeim greinum sem fjalla sér­stak­lega um Ísland hafi verið jákvæð þar til í byrjun apríl síð­ast­lið­inn.

Vatna­skil 4. apríl 2016

Í greinum sem í grófum dráttum má tengja við­skiptum og stjórn­málum er umfjöllun um Ísland almennt jákvæð þar til fjórða a­príl síð­ast­lið­inn. Þau mál­efni sem stóðu uppúr í umfjöll­un­inni eru hversu frið­sam­legt íslenskt sam­fé­lag er, fram­sækni í kynja­jafn­rétti, gott líf­eyr­is­kerf­i, ­tækni­vætt sam­fé­lag, og leiðir Íslands út úr krepp­unni. Almennt séð er mjög ­lítil umfjöllun um Ísland og íslenskt sam­fé­lag í þessum mála­flokki, en það litla sem birt er um landið er hins vegar jákvæð. Það er einna helst að lýst sé á­hyggjum yfir mögu­legum áhrifum gjald­eyr­is­hafta á íslenskt hag­kerfi og að veð­ur­ eigi það til að vera afleitt.

Breyt­ing verður á þessu eftir að fjöl­miðl­ar um allan heim hefja birt­ingu frétta byggðum á gögnum úr Panama skjöl­un­um. ­Tölu­verður matur er gerður úr tengslum þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra við aflands­fé­lög og hann dreg­inn í dilk með ein­ræð­is­herrum og öðrum vafasöm­um ein­stak­ling­um. Óvissa um fram­tíð rík­is­stjórn­ar­innar og atburð­irnir 5. og 6. a­príl síð­ast­lið­inn, þegar ekki var vitað hver staða for­sæt­is­ráð­herra var, varð einnig til­efni tölu­vert nei­kvæðrar umfjöll­un­ar. Síðan að byrjað var að birta fréttir um Panama skjölin hefur umfjöllun um Ísland í fréttum um við­skipti og ­stjórn­mál verið nei­kvæð. Hið jákvæða fyrir orð­spor Íslands í þessu sam­hengi er ef til vill hversu hratt áhug­inn virð­ist vera að dala. Þó svo að umfjöll­unin sé á­fram fremur nei­kvæð hefur greinum sem minn­ast á Ísland á nei­kvæðan hátt fækk­að til muna frá því sem mest var.

Íþrótta­f­réttir fyr­ir­ferða­miklar

Það vekur athygli hversu mikla umfjöll­un Ís­land fær í tengslum við íþróttir í hinum þýsku­mæl­andi heimi. Þetta má rekja til góðs árang­urs íslenskra íþrótta­manna í Þýska­landi og miklum áhuga beggja ­vegna landamær­anna á árangri íslenska karla­lands­liðs­ins í knatt­spyrnu á síð­asta ári. Þessi umfjöllun er einnig almennt jákvæð og var á tíma­bili fjallað um “knatt­spyrnustór­veld­ið Ís­land” á meðan und­ankeppni fyrir Evr­ópu­meist­ara­mót í knatt­spyrnu stóð. Eft­ir að í ljós kom að Ísland myndi mæta Aust­ur­ríki í úrslita­keppn­inni breytt­ist nokkuð tónn­inn í umfjöllun þar­lendra fjöl­miðla og varð hann öllu gagn­rýnn­i, eins og von er á. Þó nokkuð er fjallað um Ísland í sam­hengi við hand­bolta í Þýska­landi, ekki síst vegna íslenskra þjálf­ara þýskra hand­boltaliða.

Lítil en jákvæð umfjöllun um ferða­mál

Ferða­mál fá mjög litla umfjöllun í þeim ­fjöl­miðlum sem hafðir voru til hlið­sjónar grein­ing­unni. Á síð­ustu 12 mán­uðum birtu­st 16 greinar í Aust­ur­rísku fjöl­miðl­unum þar sem fjallað er um Ísland sem ­ferða­manna­stað en 95 í þeim þýsku. Í þessum greinum er dregin upp mynd af Ís­landi sem úti­vistar­para­dís fyrir fólk sem veigrar sér ekki við því að borða ís í rign­ingu. Eitt­hvað er fjallað um borg­ar­lífið og sund­lauga­menn­ing­una, en jóla­svein­arnir fá að sjálf­sögðu líka sitt pláss. Segja má að þessi umfjöllun sé und­an­tekn­ing­ar­laust jákvæð. Eitt­hvað var um að íslenskir aðilar áttu þátt í birt­ingu greina, til að mynda með því að bjóða frétta­mönnum til Íslands til­ þess að fjalla um það.

Ef að dreif­ing fjölda greina er skoð­uð innan flokka koma topp­arnir sem umfjöllun um knatt­spyrnu og Panama skjöl­in ­valda enn greini­legar í  ljós. Þessi aukna umfjöllun er langt utan venju­bund­ins fjölda greina í hvorum flokki fyr­ir­ ­sig. Það verður að telj­ast áhyggju­efni að nei­kvæða umfjöll­unin í tengslum við ­stjórn­mála­á­stand á Íslandi er mest áber­andi í þessu sam­hengi.

Hvað tekur við?

Ef að vel er staðið að málum eru líkur á því að athygli þýsku­mæl­andi fjöl­miðlar muni til­tölu­lega fljótt bein­ast frá mál­efn­um tengdum Panama skjöl­unum á Íslandi. Miðað við hvernig umfjöllun um Ísland hef­ur verið háttað síð­ustu 12 mán­uði má ætla að svo lengi sem rík­is­stjórnin er til­tölu­lega stöðug og stjórn­sýslan fyr­ir­sjá­an­leg, auk þess að ekki komi til­ al­var­legra mót­mæla almenn­ings gegn rík­is­stjórn­inni, muni aðrir atburðir verða ráð­andi í umfjöll­un­inni aft­ur.

Við­brögð íslenskra stjórn­valda við krepp­unni hafa reglu­lega verið lofuð í þessum fjöl­miðlum og meðal ann­ars ver­ið ­nefnd sem mögu­leg fyr­ir­mynd fyrir önnur Evr­ópu­ríki. Það má því leiða að því líkur að losun fjár­magns­hafta muni ýta öðrum málum út af dag­skrá þegar þar að kem­ur. Það verður hins vegar að reikna með því að nei­kvæð umfjöllun taki kipp í að­drag­anda alþing­is­kosn­ingar í haust og jafn­vel í kringum kom­and­i ­for­seta­kosn­ing­ar. Í sumar verður þó að telj­ast lík­legt að þátt­taka Íslands á Evr­ópu­mót­inu í knatt­spyrnu muni vera ráð­andi.

Höf­undur er stjórn­mála­fræð­ing­ur.