„Vig­dís­ar­skýrslu­mál­ið“ heldur áfram að blása upp póli­tísku ryki en engu öðru. Það er stór­merki­legt að stjórn­mála­menn sjái enga ástæðu til­ þess að gleðj­ast yfir því þegar þeir standa sig vel, þvert á flokka, í risa­vöxnu hags­muna­máli fyrir almenn­ing.

Mesta afrekið á hinu póli­tíska sviði eftir hrun fjár­mála­kerf­is­ins, er end­ur­reisn þess. Í því verk­efni þurfti póli­tíska for­yst­u, ­sam­vinnu við erlenda og inn­lenda sér­fræð­inga, Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóð­inn, mála­miðl­an­ir og að lokum þann loka­hnykk sem oft er erfitt að ná fram þegar það er ver­ið að ljúka mál­um. Þá reynir á virð­ingu fyrir sjón­ar­miðum ann­arra, og blákalt ­stöðu­mat.

Það nötr­aði og skalf á hinu póli­tíska sviði, vissu­lega, og reglu­legar frétt­ir af deildum mein­ingum stjórn­ar­flokk­anna og hags­muna­gæslu vog­un­ar­sjóð­anna á Wall Street (Deutsche Bank alltaf grun­sam­lega nærri), sem þekktir eru fyrir að svífast einskis til að ná sínu fram, lýstu upp­ hversu erfitt verk­efni þetta var í reynd.

Nú tæpum átta árum eftir að Þor­steinn Már Bald­vins­son, þá­ver­andi stjórn­ar­for­maður Glitn­is, fór á fund Dav­íðs Odds­son­ar, þáver­and­i ­stjórn­ar­for­manns Seðla­banka Íslands, vegna slæmrar stöðu Glitn­is, þá er kannski ­tíma­bært að horfa yfir far­inn veg.

Rík­is­stjórnir eiga heiður skil­inn

Rík­is­stjórnir Jóhönnu Sig­urð­ar­dóttur og Sig­mundar Dav­íðs G­unn­laugs­sonar eiga þakkir skildar fyrir að klára gríð­ar­lega umfangs­mikla vinnu, sem hefur fært almenn­ingi ávinn­ing af end­ur­reisn­ar­starf­inu sem erfitt var að sjá fyrir að myndi nást fram þegar staðan var sem verst. Í grunn­inn vor­u svo aðgerðir sem rík­is­stjórn Geirs H. Haarde greip til í hrun­inu, með sam­starf­i við Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóð­inn (AGS), árang­urs­miklar og reynd­ust vel. Það er búið að end­ur­greiða AGS allt, og rík­is­sjóður stendur traustum fót­u­m. 

Núna er staðan sú, að íslenska ríkið á 80 pró­sent af fjár­mála­kerf­inu, og eigið fé þess – mun traust­ara en það var áður – nemur tæp­lega 500 millj­örðum króna. Almenn­ingur á þennan ávinn­ing núna og getur í gegn­um lýð­ræð­is­legar umbætur ráðið því hvernig fjár­mála­kerfið verður byggt upp til­ fram­tíðar lit­ið.



Þetta er mik­ill árangur og um margt ein­stak­ur.

Hvers vegna ákveða nefnd­ar­menn í fjár­laga­nefnd að nið­ur­lægja emb­ætt­is­menn og sér­fræð­inga sem störf­uðu í póli­tísku umboði stjórn­mála­manna úr ­mörgum flokk­um? 

Öll skrefin í þessu rúm­lega átta ára langa ferli, skiptu máli. Allt frá haustinu 2008 og fram á þetta ár. Upp­gjörið við slitabú hinna föllnu banka var ákveð­inn loka­punktur í því ferli ­sem hófst með sam­starfi rík­is­ins og kröfu­hafa. Ævin­týra­leg óráðsía, marg­vís­leg lög­brot stjórn­enda og van­efndir stærstu skuld­ara hinna föllnu banka gerðu stöð­una hrika­lega erf­iða. En það tókst að leysa úr þessu.

Vig­dís Hauks­dóttir hefur því miður farið með fleip­ur, og ­nið­ur­lægt Fram­sókn­ar­flokk­inn og stjórn­málin í leið­inni. Ég veit um eitt dæmi þess, þar sem hún gaf í skyn að ég hefði sjálfur tekið þátt í lög­brotum með því ­taka til mín gögn um samn­inga­ferlið við kröfu­haf­ana, og staðið í makki með­ ­stjórn­mála­mönn­um. Hún lét þessi orð falla á Útvarpi Sögu. Mér finnst þetta meið­andi vegna þess að ég hef í gegnum tíð­ina átt í ágætum sam­skiptum við stjórn­mála­menn úr öllum flokk­um.

Nákvæm­lega svona kom orða­sam­setn­ingin frá Vig­dísi, þar sem hún ræddi um pistla­skrif Þórðar Snæs kollegga míns í útvarp­inu: „Ég veit ekki hvort það hafi áhrif, að aðili sem er með honum þarna á Kjarn­an­um, er bróðir fyrr­ver­andi aðstoð­ar­manns Stein­gríms J. Sig­fús­son­ar…Þannig að það gæt­u nú alveg verið þarna ein­hverjar upp­lýs­ingar sem lægu þarna inni skil­uru, sem eru til varnar fyrr­ver­andi fjár­mála­ráð­herra. Ég ætla einmitt að spyrja hann að þessu, þegar þar að kem­ur, þegar hann kemur fyrir nefnd­ina, hvort það hafi haft á­hrif á skrif hans. Síðan nátt­úru­lega aðstoð­ar­maður fjár­mála­ráð­herra, lak ­upp­lýs­ingum úr ráðu­neyt­inu og var að reyna að afvega­leiða fjöl­miðla, þeg­ar hérna, fyr­ir­gefðu orð­bragð­ið, þegar póst­ur­inn sem að nefnd­ist tussu­fínt, að af­vega­leiða, fjöl­miðla, þetta var nú sá tími sjáðu.“

Allt rangt

Allt sem hún sagði, á innan við 30 sek­únd­um, var rang­t. ­Tíma­línan röng, talað um rangt fólk í sam­hengi við umræðu­efn­ið, ráðu­neyt­u­m ruglað sam­an, og inni­hald ekki óná­kvæmt heldur sam­heng­is­laus della. Bróðir minn réð sig sem aðstoð­ar­mann ráð­herra í atvinnu­vega­ráðu­neyt­inu árið 2012, en samið var við kröfu­hafa árið 2009 og var þá fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neytið með það helst á sinni könnu. Hann kom hvergi nærri og gat það ekki, og ég hafði reyndar ekki heldur verið að skrifa neitt um mál­ið. Þarna er ákveð­inn ó­mögu­leiki, svo vitnað sé í stjórn­mála­stétt­ina.

Vig­dís virð­ist lítið skyn­bragð hafa á það, hvenær hún er komin yfir strikið og hvenær ekki. Það er fyrst og síð­ast sorg­legt fyrir hana, Fram­sókn­ar­flokk­inn og stjórn­mál­in.

Nú þegar hún er að yfir­gefa Alþingi, þá finnst henni og ­fé­lögum hennar eðli­legt að hætta með því gera end­ur­reisn banka­kerf­is­ins, og ein­staka þætti henn­ar, tor­tryggi­lega með því að ráð­ast að fólki sem vann í póli­tísku umboði stétt­ar­innar sem þau til­heyra. 

Loka­nið­ur­staðan var „fram­ar ­björt­ustu von­um“ svo vitnað sé Lee Bucheit. 

Neyð­ar­lögin eins og Wild Card í borð­spili

Eðli­leg­ast væri hjá henni að gleðj­ast yfir stöð­unni, benda á góðan árangur í mál­inu þegar öll kurl eru komin til graf­ar. Almenn­ingur átt­ar ­sig vel á því að með neyð­ar­lög­unum 6. októ­ber 2008 og fjár­magns­höft­unum í nóv­em­ber sama ár, auk laga­setn­ingar sem skerpti á höft­unum gagn­vart slita­búnum árið 2012, þá tókst Íslandi að ná vopnum til að takast við erf­ið­leik­ana. Þetta voru efna­hags­legar neyð­ar­að­gerðir sem skiptu sköp­um, og skópu samn­ings­stöðu Íslands í gegnum allt end­ur­reisn­ar­ferlið þar sem kröfu­hafar fjár­mála­kerf­is­ins áttu að sjálf­sögðu aðkomu.

Mörg svæði um allan heim, með miklu fleiri íbúa en Ísland gátu ekki beitt ­neyð­ar­rétti til bjarga sér í fjár­málakrepp­unni, með skelfi­legum afleið­ingum fyr­ir­ ­fólk á öllum aldri. 

Nefna má svæði með mörg hund­ruð þús­und íbúa í Kali­forn­íu, Flori­da, Virg­iníu og Iowa í Banda­ríkj­un­um, en einnig má nefna mörg svæði og borgir um alla ­Evr­ópu. Fjár­málakreppan var­an­lega rústaði lífi fólks á þessum svæðum og það var ekki hægt að kasta út neinu neyð­ar­laga-Wild Cardi eins og við gerðum á Ísland­i. Skell­ur­inn kom bara og eftir var sviðin jörð. Fólk varð heim­il­is­laust, venju­legt fólk. Tap­aði öllu. 

Með­al­tals­töl­urnar segja ekki alla sög­una, þegar örríkið Ísland er borið saman við stór­þjóðir út í heim­i. 

Meiri auð­mýkt

Stjórn­mála­menn, og Vig­dís og sam­starfs­fólk hennar í fjár­laga­nefnd alveg sér­stak­lega, mætti sýna örlítið meiri auð­mýkt gagn­vart þeim ­störfum sem stjórn­mála­stéttin hefur sinnt ásamt sér­fræð­ingum á und­an­förnum átta árum. Og það með góðum árangri.

Það er þessi þvæla, eins og ég vitna til hér að ofan, og aug­ljósa van­traust milli stjórn­mála­manna í stjórn og stjórn­ar­and­stöðu, sem er að grafa undan til­trú almenn­ings á stjórn­mál­un­um, eins og koll­steypur á fylgi í kosn­ing­unum 2009, 2010, 2013 og 2014 sýna. 

Stjórn­mála­stéttin þarf ekk­ert að ­nið­ur­lægja sig með innri deilum og illa skrif­uðum skýrsl­um. Það sést alltaf að þverpóli­tísku sam­starfi og virð­ingu þvert á flokka er vel tekið hjá almenn­ingi. Má nefna full­gild­ingu Par­ís­ar­sam­komu­lags­ins sem dæmi þar um. Það gekk næstum hljóða­laust fyrir sig. Hratt og örugg­lega. Það er risa­vaxið mál sem mun breyta lífi fólks.

Efna­hags­leg staða Íslands er líka góð á flesta mæli­kvarða, þó alltaf sé hætta á rús­sí­ban­areið sem endar ein­hvern veg­inn hjá örríki með sjál­stæða mynt. En ef það fer illa aftur þá er gott að læra af reynslu und­an­far­inna ára, og byggja upp traust með góðri sam­vinnu frekar en skæt­ingi, þvælu og nið­ur­broti.