Í gær sendu 306 konur sem hafa tekið þátt í íslenskum stjórn­málum frá sér áskorun vegna þess kyn­bundna ofbeldis sem á sér stað í starfs­um­hverfi þeirra. Þar kröfð­ust þær þess að karlar taki ábyrgð og að stjórn­mála­flokkar lands­ins taki á mál­inu af festu. Á meðal þeirra sem skrifa sig fyrir áskor­un­inni eru margar þeirra kvenna sem hafa verið mest áber­andi í íslenskum stjórn­málum und­an­farna ára­tugi og með henni fylgdu tíu sögur um hvernig þær hafi orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi sínu.

Með því að stofna umræðu­hóp, safna sögum kvenna í stjórn­málum og senda frá sér sam­eig­in­lega áskorun gegn ömur­legu ástandi sem sann­ar­lega hefur ver­ið, og er enn, til staðar risu þessar konur upp yfir skot­grafir flokkapóli­tíkur og stóðu saman í því að reyna að bæta sam­fé­lag­ið. Að koma því til skila að réttur þeirra til að vera þær sjálfar án þess að eiga von á því að verða áreittar eða beittar ofbeldi, nið­ur­lægðar eða smækk­að­ar, er miklu sterk­ari en réttur ger­anda til að áreita þær eða beita þær ofbeldi án afleið­inga.

Það var átak­an­legt að hlusta á Jóhönnu Maríu Sig­munds­dótt­ur, Áslaugu Örnu Sig­ur­björns­dóttur og Heiðu Björg Hilm­is­dóttur í Kast­ljósi gær­kvölds­ins að lýsa því sem konur í stjórn­málum verða fyr­ir. Sér­stak­lega sögu Jóhönnu Maríu um eft­ir­köst þess að hafa skrifað grein um skað­semi plasts sem notað sé í hjálp­ar­tækjum ást­ar­lífs­ins gætu skaða fólk. „Einn maður sagði að eft­ir að hann las grein­ina mína nægði að hugsa um mig og það sem ég skrif­aði til þess að full­nægja sér,“ sagði Jóhanna í þætt­in­um. Áslaug Arna sagði frá því að hún verði ítrekað fyrir kyn­ferð­is­legum athuga­semdum um að hún hlyti að hafa sofið hjá þeim sem völdin hafa til að hafa kom­ist í fram­varð­ar­sveit stærsta stjórn­mála­flokks lands­ins jafn ung og hún er.

Þarna töl­uðu þær tvær konur sem yngstar hafa sest á þing á und­an­förnum árum.

Vanda­málið opin­berar sig

Þætt­inum var varla lokið þegar Ragnar Önund­ar­son, fyrr­ver­andi valda­maður í íslenskum sam­fé­lagi, sem stýrt hefur banka, stór­fyr­ir­tæki og boðið sig fram til trún­að­ar­starfa í stjórn­mál­um, birti mynd af Áslaugu Örnu á sam­fé­lags­miðl­um. Myndin var tekin af Face­book-­síðu henn­ar. Með­fylgj­andi voru skila­boð sem gáfu sterkt til kynna að mynd sem þessi væri ekki við hæfi fyrir fólk sem væri í stjórn­mál­um. Svo var það sett í sam­hengi við það að sama kona hafi verið í sjón­varp­inu að ræða um kyn­ferð­is­lega áreitni gagn­vart konum í stjórn­mál­um.

Það er erfitt að álykta annað en að Ragnar væri að gefa í skyn að Áslaug væri að bjóða kyn­ferð­is­legri áreitni heim með því að birta mynd af sér á sam­fé­lags­miðlum sem honum fannst af ein­hverjum ástæðum of kyn­ferð­is­lega hlað­in. Ragnar gat síðan ekki með nokkru móti útskýrt hvað það var við mynd­ina sem honum þótti svo óboð­legt, en ráð­lagði Áslaugu að leita sér aðstoðar hjá almanna­tengli.

Við­horfið er nákvæm­lega það sem kon­urnar sem hafa tekið þátt í stjórn­mál­unum voru að gagn­rýna með sam­eig­in­legu áskorun sinni. Að karlar gætu komið fram við þær eins og þeir kysu með kyn­ferð­is­lega hlöðnum aðdrótt­unum eða sleggju­dómum um útlit þeirra og atferli án ábyrgð­ar. Að þeir gæti valið að smætta þær og nið­ur­lægja vegna þess að þær falla ekki inn í það mót sem við­kom­andi valda­karl sér sem það eina fyrir fólk í stjórn­mál­um. Að þeir gætu jafn­vel beitt þær kyn­ferð­is­legu ofbeldi eða þrýst­ingi vegna þess að þær byðu upp á það með því að vera eins og þær eru.

Með skrifum sínum hold­gervist vanda­málið sem kon­urnar voru að opin­bera í Ragn­ari. Ástæð­una fyrir því að þær þrifast verr í karllægu umhverfi stjórn­mála.

Tján­ing­ar­frelsi heim­ilar gagn­rýni

Við­brögðin voru nán­ast ofsa­feng­in, og nán­ast á eina leið. Ummæli Ragn­ars voru for­dæmd og það rétti­lega. Örfáir skoð­ana­bræður hans tóku hins vegar undir sjón­ar­miðin og vörðu þau. Einn sagði í ummælum á Face­book: „Hvenær hafið þið séð karl­mann aðra en homma setja upp sam­bæri­legt and­lit. Sérðu fyrir þér að Bjarni Ben. for­sæt­is­ráð­herra safna hári og setja efni í hárið sam­bæri­lega og þessi kona ger­ir, efast um það. Sem þing­maður á hún að hafa viði­legan blæ yfir sér­[inn­slátt­ar­villur eru ummæl­anda].“

Við­bragð Ragn­ars var líka klass­ískt: að gagn­rýnin á hann væri póli­tískt rétt­hugs­un, krafa um sjálfs­rit­skoðun og árás á tján­ing­ar­frelsið sjálft.

En það var eng­inn að banna hon­um, eða öðrum körlum sem deila með honum skoð­un­um, að hafa þær. Þeim er full­frjálst að láta þær í ljós. En þeir verða þá líka að þola skoð­anir ann­arra á sín­um. Tján­ing­ar­frelsi þýðir nefni­lega ekki að menn með skoð­anir eigi að fá að hafa þær í friði fyrir gagn­rýni, ella sé brotið á rétti þeirra. Það er mik­ill mis­skiln­ing­ur. Og hann sér flest skyn­samt fólk.

Það er góð regla í líf­inu að þegar allir í kringum þig eru orðnir fífl sé tíma­bært að líta í eigin barm og að minnsta kosti kanna hvort það geti ekki verið að þú sért sjálfur fíflið.

Litlir karlar

Það ríkir ekki jafn­rétti á Íslandi. Við skulum hafa það alveg á hreinu. Konur eru tæp­lega helm­ingur lands­manna. Þeir sem hafa stýrt land­inu hafa nán­ast alltaf verið karl­ar. Aldrei hafa verið fleiri konur í rík­is­stjórn en karlar og nán­ast aldrei hefur hlut­fallið verið jafnt. Í síð­ustu kosn­ingum fór hlut­fall kvenna á þingi úr 47,6 pró­sent í 38 pró­sent. Seðla­bank­anum er stýrt af körl­um. Konur eru fjórð­ungur stjórn­ar­manna í íslenskum fyr­ir­tækj­um, rúm­lega fimmt­ungur fram­kvæmda­stjóra og 24 pró­sent stjórn­ar­for­manna. Alls eru 39 pró­sent for­stöðu­manna stofn­anna hjá rík­inu konur og þær fá rúm­lega 20 pró­sent lægri laun en karl­ar, að jafn­aði. Samt eru fleiri konur með háskóla­próf en karl­ar.

Í árlegri úttekt á stöðu kvenna í æðstu stöðum þeirra sem stýra pen­ingum á Íslandi hefur komið í ljós, ár eftir ár, að 90 pró­sent þeirra sem eru í slíkum stöðum eru karl­ar.

Þessi staða er ekki til­komin vegna þess að karlar séu hæfi­leik­a­rík­ari en kon­ur. Það eru þeir sann­ar­lega ekki. Konum er hins vegar kerf­is­bundið haldið niðri af körl­um. Það er gert í gegnum stofn­anir á borð við suma stjórn­mála­flokka, sem neita að gang­ast við ábyrgð á því að konur fái ekki braut­ar­gengi hjá þeim. Það er gert með karllægu líf­eyr­is­sjóða­kerfi og karllægri fyr­ir­tækja­menn­ingu. Það er gert með því að litlir karlar stýra sam­fé­lag­inu og að þeir raði öðrum litlum körlum í kringum sig.

Konum er líka haldið niðri af körlum með vald­beit­ingu. Með því að skil­yrða braut­ar­gengi þeirra við að þær hagi sér með ákveðnum hætti, líti út á ákveð­inn hátt, láta ákveðið yfir sig ganga og passa í mót sem þeim finnst við­eig­andi fyrir fólk með völd. Með öðrum orðum þá þurfa þær að vera meira eins og karlar en minna eins og kon­ur.

En konur eru ekki vanda­mál­ið. Karlar eru það.