Við ára­mót ber hæst á stjórn­mála­vett­vangi myndun nýrrar rík­is­stjórnar undir lok árs­ins með flokkum sem ekki hafa áður staðið saman með þeim hætti. Rík­is­stjórn Katrínar Jak­obs­dóttur er óskað vel­farn­aðar og hún verður studd til góðra verka. Hins vegar veldur von­brigðum að ný rík­is­stjórn skuli ekki nýta ein­hverja mestu upp­sveiflu í manna minnum til að stíga mark­verð skref til að bæta hag þeirra sem höllustum fæti standa í land­inu.

Eng­inn velk­ist í vafa um hverjir það eru sem standa höllum fæti í íslensku sam­fé­lagi. Þetta eru hópar aldr­aðra og öryrkja — en þessir hópar eru sem kunn­ugt er aldrei nefndir öðru­vísi en að orðið skerð­ingar fylgi með — barna­fjöl­skyldur með lágar tekjur og almennt verka­fólk. Þessum hópum ber að tryggja við­un­andi lífs­kjör í stað sífelldra skerð­inga og afar­kosta eins og nú eru uppi.

Nýrri rík­is­stjórn er óskað vel­farn­að­ar, en það sker í augu í sátt­mála hennar og stefnu­ræðu að metn­aður hennar til að bæta kjör þess­ara þjóð­fé­lags­hópa sýn­ist hóf­legur svo ekki sé sterkar að orði kveð­ið.

Frí­tekju­markið setti svip sinn á nýliðna kosn­inga­bar­áttu þar sem Flokkur fólks­ins tók fyrstur upp málið og aðrir fylgdu á eft­ir. Samt á ekki að hækka frí­tekju­markið úr hinum alræmdu 25 þús. kr. í nema 100 þús. kr., sem nær ekki því sem það var fyrir ári. Nýleg skýrsla gerð fyrir Félag eldri borg­ara í Reykja­vík og nágrenni styður þá stefnu sem við höfum boðað að óhætt sé og rétt að ganga mun lengra í þessum efnum en rík­is­stjórnin áform­ar. Mál­efni öryrkja, sem allir vita að hafa setið eftir eiga að fara í nefnd eins og und­an­gengin ár. Í heim­sókn á Alþingi á þing­setn­ing­ar­degi kom glöggt fram af hálfu for­ystu­manna Öryrkja­banda­lags­ins rétt­lát reiði þeirra og von­brigði. Rík­is­stjórnin verður að gera betur en hún boðar í mál­efnum öryrkja.

Enn annað dæmi um áber­andi skort á metn­aði er hús­næð­isliður vísi­töl­unn­ar. Meðan almennt verð­lag eins og það er mælt af Hag­stofu Íslands hefur farið lækk­andi á umliðnum miss­erum hefur þessi hús­næð­isliður hækkað veru­lega, sum­part vegna stefnu meiri hluta í borg­ar­stjórn Reykja­víkur sem ein­kenn­ist af lóða­skorti og til­heyr­andi hækkun á fast­eigna- og leigu­verði. Þetta rekur sig gegnum hús­næð­islið­inn og hefur valdið til­flutn­ingi á verð­mætum frá heim­ilum lands­manna til fjár­mála­stofn­ana og skaðað hús­næð­is­kaup­endur og leigu­taka. Þessar fjár­hæðir sem lagðar eru með þessum hætti á heim­ilin hlaupa á tugum millj­arða og svara til verð­mætis alls þorskafla úr sjó á hverju ári und­an­farin ár. Vanda­málið er við­ur­kennt í stjórn­ar­sátt­mála hinnar nýju rík­is­stjórnar en stór­hugur hennar í mál­inu reyn­ist ekki meiri en svo að hún segir að hefja eigi skoðun á þessum hús­næð­islið. Engar aðgerðir eru boð­aðar til að fella þennan lið brott en látið duga að hefja skoð­un.

Þessi örfáu dæmi sýna, að rík­is­stjórnin þarf á aðhaldi að halda og virkri stjórn­ar­and­stöðu. Við munum ekki draga af okkur í því efni.

Vana­hugsun hefur leitt til and­vara­leysis þegar kemur að jafn­vægi í rík­is­fjár­málum og stöð­ug­leika í fjár­mál­um. Hvers virði er jafn­vægi í rík­is­bú­skapnum sem felur í sér að grunn­stoðir sam­fé­lags­ins eins og heil­brigð­is- og mennta­mál séu í fjársvelti? Hvers konar jafn­vægi er það sem reist er á að rík­is­sjóður kom­ist ekki af nema skatt­leggja tekjur sem ekki duga fyrir nauð­þurft­um? Nýleg skýrsla Alþýðu­sam­bands Íslands frá því í sumar sýnir svart á hvítu að per­sónu­af­sláttur hefur ekki fylgt launa­þróun með þeim afleið­ingum að fjög­urra manna fjöl­skylda með lágar tekjur býr við ráð­stöf­un­ar­tekjur sem eru vel á annað hund­rað þús­und krónum lægri á mán­uði en ef per­sónu­af­slátt­ur­inn hefði tekið hækk­unum í sam­ræmi við launa­þró­un.

Hvers virði er fjár­mála­stöð­ug­leiki af því tagi sem felur í sér að þús­undir íslenskra for­eldra séu rekin út af heim­ilum sínum leið­andi börn sín sér við hönd eins og gerst hefur með ömur­legum afleið­ingum fyrir heilsu barn­anna og vel­ferð. Nýleg saga í þessum efnum er smán­ar­blettur sem ekki má end­ur­taka sig.

Bjóða ber vel­komnar heim þær þús­undir Íslend­inga sem flæmst hafa af landi brott og búa á erlendri grundu. Við verðum að gera betur en bjóða þessu fólki í ískaldan náð­ar­faðm verð­trygg­ing­ar­inn­ar, heima­til­bú­ins fyr­ir­komu­lags án erlendra fyr­ir­mynda sem stappar nærri að svipta fólk fjár­hags­legu sjálf­stæði, svo víð­tækar skuld­bind­ingar sem hún leggur á lán­taka gagn­vart mun sterk­ari aðila sem lán­veit­and­inn jafnan er.

Lítið ber á því í nýju fjár­laga­frum­varpi að rík­is­stjórnin hygg­ist efla lög­gæslu í land­inu þó að í stjórn­ar­sátt­mál­anum sé talað um öfl­uga lög­gæslu. Stað­reyndin er sú að lög­gæslan hefur búið við fækkun lög­reglu­manna frá því löngu fyrir hrun og það á sama tíma og lands­mönnum hefur fjölgað og komur ferða­manna til lands­ins hafa marg­fald­ast. Þá er áber­andi hve hlutur lög­gæsl­unnar úti á landi er fyrir borð bor­inn. Flokkur fólks­ins mun fylgj­ast vel með mál­efnum lög­regl­unnar enda er öryggi borg­ar­anna frum­skil­yrði í vel­ferð­ar­sam­fé­lagi nútím­ans.

Rík­is­stjórnin dauf­heyr­ist við áskor­unum um að end­ur­meta stað­ar­val nýs þjóð­ar­sjúkra­húss. Stað­setn­ing við Hring­braut er reist á úreltum for­sendum um bygg­ing­ar­magn og aðkomu­leið­ir, gerir ráð fyrir þunga­flutn­ingum um íbúð­ar­götur og að nýjar bygg­ingar teng­ist húsum þjök­uðum af raka og myglu. Bygg­ing spít­ala nær miðju höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins væri án efa mun ódýr­ari og hent­ugri kost­ur. En spít­al­inn er full­fjár­magn­aður og und­ir­bún­ingur virð­ist þykja of langur og kostn­að­ar­samur til að stað­setn­ingu hans megi end­ur­meta. Full­fjár­mögnuð mis­tök gæti verið yfir­skrift þessa verk­efnis þegar þjóð­inni ríður á að fá vel heppnað sjúkra­hús á besta stað með greiðum aðkomu­leið­um.

Á kom­andi ári verður minnst hund­rað ára full­veldis Íslend­inga. Mik­il­vægt er að vel tak­ist til á þessum mik­il­vægu tíma­mótum í sögu þjóð­ar­inn­ar.

Lands­mönnum öllum óska ég gleði­legra jóla og far­sældar á nýju ári.