Síð­ustu daga hefur umræða sem teng­ist for­sjár­málum og konum verið á Rúv. Sér­stök áhersla er lögð á for­sjár­mál tengt inn­flytj­endum og þeim tíma sem tekur að vinna í þeim mál­um. Í frétt­unum er talað um hve langan tíma konur geti þurft að vera í Kvenn­athvarf­inu vegna stöðu sinn­ar.

Rúv hefur birt nokkrar fréttir tengt ákveðnu máli. Fyrsta fréttin kom undir titl­inum „Föst í kvenna­at­hvarf­inu í sjö mán­uði“ en þar kom skoðun finnskrar konu fram um hve kerfið vinnur hægt á Íslandi. Hún talar um seina­gang í kerf­inu og að það sé illa skipu­lagt í sam­ræmi við önnur lönd og benti á að ann­ars staðar fengi hún bráða­birgð­ar­úr­skurð þar til for­sjár­málið myndi klár­ast. Þessi afstaða vakti upp  spurn­ingu hjá mér því hver er þá for­sendan að hún sé í Kvenna­at­hvarf­inu, en ekki eins og aðrir í eigin eða leigu hús­næði? Ef hún fengi bráða­birgða­úr­skurð má hún hvort eð er ekki fara úr landi með barn­ið.

Skýrt er tekið fram að meðan bráða­birgða úrskurður er í gildi er far­bann á barnið og því hefði hún þurft að vera á land­inu hefði hún fengið bráð­ar­brigð­ar­for­sjá.  Því spyr ég, af hverju, af hverju talar hún um þennan úrskurð eins og hann hefði breytt því hvort hún hefði verið í Kvenna­at­hvarf­inu eður ei. Umræðan olli því að ég vildi grafa aðeins dýpra í málið og skoð­aði aðrar fréttar sem bár­ust þessa daga og hafði sam­band við Rúv sem birti frétt­ina. Ég vildi vita hvernig þetta end­aði á þeirra borði en lítið var um svör.  „Hver hafði sam­band við ykkur út af mál­in­u?“ og Rúv svar­ar: „við getum því miður ekki veitt slíkar upp­lýs­ing­ar.“

Svarið vakti enn frekar áhuga minn til að skoða málið enn frekar og sjá hvað kæmi úr út því. Í næstu frétt kom fram­kvæmda­stýra Kvenna­at­hvarfs­ins fram og sagði sína sögu, ber fréttin tit­il­inn „Konur oft fastar í athvarf­inu vegna seina­gangs“. Með frétt­inni var mynd­band af konu sem greini­lega átti að líða illa og vera föst í athvarf­inu. Myndin hafði ekk­ert með frétt­ina eða við­mæl­endur sem komu fram í frétt­inni frá 19. febr­úar að gera. Í þessu við­tali hófst þema sem mér líst mjög illa á og passar að mörgu leyti ekki við veru­leik­ann. Fréttin hófst á hve slæmt konur hefðu það í for­sjár­mál­um, öll umræðan sem kom eftir það snéri ein­göngu að kon­um, enda virð­ist þessi umfjöllun vera komin frá Kvenn­athvarf­inu en ekki kon­unni sjálfri. Þó svo að frá­sögn hennar um langan vinnslu­tíma for­sjár­mála sé sönn þá er þetta alls ekki sá hópur sem stendur verst að vígi, Það eru feður og börnin sjálf. Hjá Rúv kemur fram að konur þurfi að kom­ast í öruggt skjól sem fyrst. Það er ekki talað um að barn þurfi öruggt skjól, að barn eigi að umgang­ast for­eldra sína á meðan svona mál stendur yfir. Í allri lög­gjöf­inni um mála­flokk­inn kemur skýrt fram að barn eigi að njóta sam­veru beggja for­eldra og væri staðan öfug er alveg jafn mik­il­vægt að feður hefðu sam­bæri­legt úrræði. En þar sem þessi umræða er leidd af Kvenna­at­hvarf­inu er engin umræðu hvað feður standa illa í svona mál­um. Kem að því síð­ar.

Í þriðju frétt­inni stígur Mar­grét Stein­ars­dóttir fram­kvæmda­stjóri Mann­rétt­inda­skrif­stofu Íslands fram og ýtir aftur undir mál­flutn­ing­inn að konur standi svo illa í for­sjár­málum séu þær eru af erlendu bergi brotnu. Þar vísar hún í að þær fái ekki túlk í gegnum sátta­með­ferð og því verði að vera til úrræði fyrir þær til að sleppa sátta­með­ferð. Mar­grét vill að til sé und­an­þága fyrir þær í þessum aðstæðum en ekki að tryggja þeim túlk svo þær þurfi að fara í gegnum það sama og allir aðr­ir! Þing­menn hafa upp til hópa talað um að styrkja þurfi sátta­með­ferð og að hún hafi skilað árangri en Mar­grét vill að það sé hægt að kom­ast hjá því sértu útlend­ing­ur. Þessi regla er svo skýr í dag að það þarf í öllum til­vikum að reyna á sáttir áður en hægt sé að fara fyrir dóm. Það gengur svo langt að í dag er engin und­an­þága fyrir sátta­með­ferð en ef svo væri er þetta ekki helsta áherslu atrið­ið. Hvernig væri und­an­þága þegar börn hafa verið vistuð utan heim­il­is? Þegar annað for­eldrið er sett í með­ferð? Þegar for­eldri reynir að svipta sig lífi? Nei það er ekki umræð­an, heldur þegar konur treysti sér ekki til að fara og reyna að ná sátt fyrir barn að þá á að gefa und­an­þágu.

Ástæða þess að ég tók mig til og ákvað að skrifa greinin er í raun og veru mjög ein­föld. Ég er alveg sam­mála því að kerfið í kringum sátta­með­ferð virkar ekki. Það bregst of hægt við og í verstu til­vik­unum þá er vitað að ekk­ert mun koma út úr sátta­með­ferð. Það er stór galli að ekki sé hægt að fá und­an­þágu frá henni til að flýta fyrir for­sjár­mál­um. Útlend­ingar er ekki hóp­ur­inn sem þarf mest á því að halda. Ef við ætlum að taka umræðu um for­sjár­mál á það að vera á jafn­rétt­is­grund­velli en ekki á þeim grund­velli að konur hafi það svo slæmt í for­sjár­mál­um, burt­séð frá upp­runa. Þegar við horfum til íslenskra dæma get ég bent á eitt sem hefur tekið rúm­lega 3 ár að fá úrskurð frá Hér­aðs­dómi um lög­heim­ili barna og stór partur af þeim tíma liggur hjá sýslu­manni. Í því til­viki tók 9 mán­uði að fá sátta­vott­orð vegna þess hvernig ferlið hjá sýslu­manni virk­ar. Það versta var þegar málið var opnað var vitað að ekki myndi nást sátt um lög­heim­il­ið. Mar­grét tal­aði um að konur af erlendum upp­runa séu í verstu stöð­unni en í flestum for­sjár­málum stendur fað­ir­inn verr og þá sér­stak­lega þegar móðir fer með barn og tálmar umgengi. Því lengur sem hún heldur barni frá föð­ur, því sterk­ari rök færir hún fyrir því að fað­ir­inn teng­ist ekki barn­inu. Nú vil ég taka fram að auð­vitað geta feður tálmað umgengi eins og mæður en sam­fé­lagið og stjórn­sýslan tekur allt öðru­vísi á þeim mál­um. Ég get komið með dæmi um hvernig faðir hefur setið undir sam­fé­lags­legum for­dómum fyrir það eitt að vera faðir barns­ins. Hann hefur þurft að svara fyrir sig á flestum stöð­um, þar á meðal barna­vernd, Land­spít­al­an­um, hjá sýslu­manni og fyrir dóm­ara án þess að hafa gert nokkuð rangt gagn­vart barni. Hér kemur ein af mínum sög­um.

Loka­orðin mín verða því:

Ef við ætlum að tala um for­sjár­mál þá eru það börnin sem koma fyrst ekki for­eldr­ar, ekki mæður né feð­ur. Fyrst og fremst þarf að verja þau og þeirra rétt­indi og muna að ásökun er ekki það sama og vera sekur um eitthvað.