Höf­undur: Thomas Piketty

Bók­ar­heiti: Capi­tal et idéologie

Bók­ar­heiti á íslensku (óþýdd): Auð­magn og hug­mynda­fræði

Útgáfa: Seuil, París 2019, 1198 bls.

Sjá einnig heima­síðu höf­und­ar: Paris School of Economics

Thomas Piketty öðl­að­ist heims­frægð árið 2013 með bók sinni Capi­tal au XX1e siècle [Auð­magnið á 21. öld], stór­virki sem hefur verið þýtt á 40 tungu­mál, þó ekki íslensku, og selst í ríf­lega 2,5 milj­ónum ein­taka. Þar sýnir höf­undur hvernig tekjur og eignir hafa runnið til fámennrar yfir­stéttar og að í reynd sé búið að byggja upp erfða­aðal að nýju, enda skiptir ætt, tengsla­net og upp­runi meira máli en gæfa og gjörvi­leiki. Þetta nýja verk, Capi­tal et idéologie [Auð­magn og hug­mynda­fræð­i], er ekki síðra. Þar fjallar hann um hug­mynda­fræð­ina að baki auð­söfn­un­inni og þörf ráð­andi stéttar til að rétt­læta ójöfn­uð­inn, bæði fyrir sjálfri sér og öðr­um. Piketty sagði á kynn­ing­ar­fundi um nýju bók­ina að ef hann þyrfti að velja milli þeirra tveggja mundi hann mæla með þeirri nýju. Hún væri bæði létt­ari og skemmti­legri, og tæki auk þess á sömu við­fangs­efnum og hin fyrri en gengi tals­vert lengra.

Verkið Auð­magn og hug­mynd­fræði er u.þ.b. helm­ingi lengri en fyrri bók­in, Auð­magnið á 21. öld, eða 1200 síð­ur, auk ríku­legs ítar­efnis á heima­síðu Pikett­ys. Bókin hefur að geyma fjölda mynd­rita, sem spanna langt tíma­bil og mörg lönd. Sam­ræm­ing talna milli tíma­bila í eigin landi krefst mik­illar vinnu (sbr. Hag­skinna, sem Hag­stofa Íslands gaf út í rit­stjórn Magn­úsar S. Magn­ús­sonar og Guð­mundar Jóns­sonar 1997), hvað þá milli landa. Í þessu verki er gengið skref­inu lengra en í Hag­skinnu, þ.e. byggt á öllum til­tækum tölum en síðan eru tölur reikn­aðar og áætl­aðar út frá því á sam­ræmdan hátt. Þar liggur meg­in­vinna höf­undar og nýtur hann þar tryggrar aðstoð­ar, sbr. Ann­exe technique á heima­síðu Pikett­ys, og svo stofnun um ójafn­ræði í heim­in­um: THE WORLD INEQU­ALITY LAB, sem helstu hag­fræð­ingar í fræð­unum hafa sam­ein­ast um. Frá Par­ís­ar­skól­anum í hag­fræði sitja í stjórn með Piketty þeir Facundo Alvaredo og Lucas Chancel en frá Berkel­ey-há­skól­anum í Kali­forníu eru þeir Gabriel Zucman og Emmanuel Saez. Þetta er gíf­ur­legt magn upp­lýs­inga en hafa skal í huga að sumt af því hefur birst í fyrri bók­inni: Auð­magnið á 21. öld. 

Bókin Auð­magn og hug­mynd­fræði skipt­ist í fjóra hluta, auk inn­gangs og nið­ur­stöðukafla. Hver hluti skipt­ist í marga und­ir­kafla. Þetta er þungur og mik­ill gripur sem ekki er hægt að kippa með sér upp í rúm, hvað þá lesa frá upp­hafi til enda í einni lotu, en það er gott að byrja á að skoða efn­is­yf­ir­litið og sjá hvað freistar manns helst. Svo er best að byrja á nið­ur­stöðukafl­an­um, sem er aðeins 7 síð­ur, og inn­gang­in­um, 56 síð­ur. Þá eru menn komnir með góða til­finn­ingu fyrir verk­inu og geta farið að skoða myndir og töflur og síðan lesið það sem helst vekur for­vitni en höf­undur vísar fram og aftur fyrir sig í verk­inu og einnig er skír­skotað til Auð­magns á 21. öld.

Hér er ætl­unin að auð­velda les­endum lest­ur­inn og bæta við upp­lýs­ingum um Ísland en það sýnir enn betur gildi verks­ins. Þær upp­lýs­ingar byggi ég á MA-­rit­gerð minni í hag­sögu: Frá tíund til virð­is­auka. Saga skatta og kvaða frá upp­hafi til vorra daga, sem má finna á Lands­bóka­safn­inu (1996), og MSc rit­gerð minni í hag­fræði. Mold­ing the Icelandic Tax System, dealt with taxation, administration, bud­get­ing rules, tax evasion, special inter­est groups and corr­uption (2014). Fyrir þá sem ekki lesa frönsku má geta þess að bókin kemur út á ensku í mars 2020.

Eins og áður sagði er þetta mikið verk, heilar 1200 síð­ur, það skipt­ist í fjóra hluta, fyrir utan inn­gang þar sem gerð er grein fyrir verk­inu:

• Fyrsti hluti: Ójöfn­uður í sögu­legu ljósi-176 bls.
• Annar hluti: Þræla­hald og nýlendu­stefna, for­senda sam­fé­lags­-242 bls.
• Þriðji hluti: Bylt­ingin mikla á 20. öld-348 bls.
• Fjórði hluti: For­sendur póli­tísks ágrein­ings end­ur­skoð­að­ur­-356 bls.

Í inn­gangi gerir höf­undur grein fyrir verk­inu og bendir á að hvert sam­fé­lag rétt­lætir sam­fé­lags­gerð sína með til­vísun í lög og reglu. Ekki megi hrófla við sam­fé­lags­gerð­inni eða breyta tekju­skipt­ing­unni af ótta við alls­herj­ar­hrun. Í sam­fé­lagi sam­tím­ans er einkum um að ræða þætti sem varða eign­ar­hald, frum­kvæði og hæfni. Mis­rétti nútím­ans er sann­gjarnt þar sem það leiðir af val­kvæðu ferli og þar sem allir eiga að hafa sömu mögu­leika til aðgengis að mark­að­inum og að eign­ar­haldi. Þar njóta allir jafnt og sjálf­krafa góðs af upp­söfnun hinna auð­ugustu, en þeir sýna mesta frum­kvæðið og mestu hæfn­ina og gera mest gagn. Þetta ætti að vera and­stæða við ójöfn­uð­inn í fornum sam­fé­lögum sem hvíldi á mis­mun­andi og óhagg­an­legri stöðu, ein­ræði og jafn­vel ger­ræð­i. 

Mis­rétti nútím­ans ein­kenn­ist hins vegar af alls kyns venjum sem mót­ast af mis­munun og ójöfn­uði. Þessar venjur helg­ast af stöðu, kyn­þætti og trú­fé­lagi þess sem fyrir þeim verð­ur. Téðar venjur end­ur­spegla ekki bein­línis ævin­týrið um for­gang þeirra hæfustu, og með þeim stöndum við nærri því forna mis­rétti sem við þykj­umst hafa snúið við baki. Hér nefnir Piketty máli sínu til stuðn­ings þann mis­mun sem heim­il­is­lausir verða fyr­ir, þeir sem eru frá til­teknum hverfum stór­borga eða af til­teknum upp­runa. Einnig nefnir hann þá inn­flytj­endur sem drukkna án þess að þeim sé komið til bjarg­ar. Frammi fyrir þessum mót­sögnum segir hann að okkur skorti nýja, trú­verð­uga, altæka heild­ar­sýn sem mið­ast við jafn­rétti, og því er ástæða til þess að ótt­ast að æ oftar verði beitt sjálf­hverfu og þjóð­ern­is­hyggju til þess að breiða yfir skort­inn á slíkri heild­ar­sýn, eins og gerð­ist reyndar í Evr­ópu á fyrri hluta tutt­ug­ustu ald­ar, og eins og vart verður við nú í upp­hafi tutt­ug­ustu og fyrstu aldar í ýmsum heims­hlut­u­m. 

Með fyrri heims­styrj­öld­inni upp­hófst hreyf­ing til tor­tím­ingar og end­ur­skil­grein­ingar á mjög ójafn­ræð­is­legri heim­s­væð­ingu versl­unar og við­skipta á tíma­bil­inu sem kennt er við „Belle Époque“ (1880-1914), en það tíma­bil var ekki fag­urt nema kannski í sam­an­burði við þá öldu ofbeldis sem fylgdi í kjöl­farið segir hann, og bætir svo við að í raun hafi það aldrei verið fag­urt nema helst fyrir jarð­eig­end­ur, ekki síst hvíta land­eig­end­ur.

Það er vel hægt að taka undir þetta. Á Íslandi var þetta t.d. eitt mesta hörm­ung­ar­tíma­bil í sögu þjóð­ar­innar og er af nógu af taka. Það hefst með frosta­vetr­inum mikla 1881 þegar frost í jan­úar var um 30 gráður um allt land ásamt miklu roki en sner­ist síðan upp í póli­tíska kreppu. Stjórn­völd létu efna­hags­málin reka á reið­anum en nú komst fólk í burtu með góðu móti og flutti hér um bil fimmti hver Íslend­ingur til Vest­ur­heims á þessu tíma­bili, flestir til Kanada. 

Ljóst er að Piketty vill breyta sam­fé­lag­inu í átt til jafn­að­ar, sann­girni og sjálf­bærni, bæði milli ríkja sem og innan ríkja. Hann bendir á hætt­una sem stafar af „pópúl­is­ma“ og útlend­inga­hat­ri, en hreyf­ingar sem hampa slíkri hugsun vinna alls­staðar á í kosn­ing­um. Ofur­kap­ít­al­ism­inn og tölvu­væð­ing áranna 1990 til 2020 ýtir undir þetta og gæti orðið kveikjan að nýrri heim­styrj­öld, segir hann. 

Thomas Piketty er bar­áttu­maður og mis­réttið er honum til­efni til bóka­skrif­anna en á hvaða hug­mynda­fræði byggir hann verk sitt?

Hann notar hug­takið hug­mynda­fræði á jákvæðan og upp­byggi­legan hátt, og á þá við kerfi hug­mynda og orð­ræðu, sem er tækt þar til annað kemur í ljós, og sem miðar að því að lýsa því hvernig byggja megi sam­fé­lagið upp. Einkum á hann við félags­legar hliðar henn­ar, efna­hags­legar og póli­tísk­ar. Með öðrum orðum notar hann hug­mynda­fræð­ina, eins og heim­spek­ing­arnir forð­um, til að svara spurn­ing­unni um hvað hvernig sam­fé­lagið skuli ver­a. 

Hann gerir sér þó grein fyrir því að engin ein hug­mynda­fræði gengur upp fyrir öll sam­fé­lög, hvað þá fyrir alla ein­stak­linga, hins vegar þarf að taka hug­mynda­fræð­ina alvar­lega. Mis­rétti er ekki efna­hags­legt eða tækni­legt. Það er hug­mynda­fræði­legt og póli­tískt, sbr. íslenska orðið þjóð­meg­un­ar­fræði, sem lengi vel var notað í stað orðs­ins hag­fræði, en Piketty leitar í sög­una. Eflaust er það aug­ljós­asta nið­ur­staða þeirrar sögu­legu skoð­unar sem kynnt er í þessu riti. Með öðrum orðum eru mark­að­ur­inn og sam­keppn­in, ágóð­inn og laun­in, fjár­magnið og skuld­in, mennt­aðir og ómennt­aðir launa­menn, heima­menn og útlend­ing­ar, skatta­fylgsni og sam­keppn­is­hæfi í raun­inni ekki til. Um er að ræða til­búin fyr­ir­bæri, félags­leg og sögu­leg, sem eru alfarið háð laga­kerf­inu, skatt­kerf­inu, mennta­kerf­inu og stjórn­mála­kerf­inu sem menn kjósa að koma sér upp og þeim flokk­un­ar­kerfum sem menn leggja sér til. Þetta val, segir Piketty, vísar fyrst og fremst til þeirra hug­mynda sem hvert sam­fé­lag gerir sér um félags­legt rétt­læti og sann­gjarnt efna­hags­líf, og um póli­tískt og hug­mynda­fræði­legt kraft­vægi milli mis­mun­andi hópa, svo og orð­ræð­unnar hverju sinni. Mestu skiptir að slíkt kraft­vægi er ekki aðeins efn­is­legt, heldur er það fyrst og fremst vits­muna­legt og hug­mynda­fræði­legt. Með öðrum orðum eru það hug­myndir og hug­mynda­fræði sem móta sög­una. Þær gera mönnum ávallt kleift að hugsa sér nýja heima og skipu­leggja þá, svo og ólík sam­fé­lög. Alltaf eru til margar leiðir að settu marki. 

Í fyrstu tveimur hlutum bók­ar­innar skoðar höf­undur sögu mis­rétt­is­stjórn­ar­fars til langs tíma litið með það fyrir augum að varpa ljósi á þá flóknu og marg­slungnu ferla sem leiddu til þess að þrí­skipt sam­fé­lög (leigu­lið­ar, aðall og prestar) liðu undir lok á nítj­ándu öld og við tóku sam­fé­lög jarð­eig­enda. Í fyrsta hlut­anum lítur hann einkum til evr­ópskra sam­fé­laga þar sem tign og heiður rað­aði mönnum í þjóð­fé­lags­stig­an­um, en þau breytt­ust síðar í sam­fé­lög jarð­eig­enda. 

Þjóð­fé­lags­skip­anin kemur skýrt fram á mynd 1.1, sem sýnir Frakk­land, Spán og Ind­land. Ég hef bætt þar við sam­svar­andi upp­lýs­ingum um Ísland. Myndin sýnir hlut­fall presta og aðals af heild­ar­fjölda full­orð­inna karl­manna og, eins og sjá má á mynd 1.1, er stétta­skipt­ingin á Íslandi mjög sam­bæri­leg við Frakk­land. Meiri­hluti lands­manna, eða um 96%, eru fátækir leigu­lið­ar. Ekki er heldur mik­ill munur á æðstu stétt­inni á Ind­landi 1880 (bramínar forn presta­stétt og kshatrýar forn stétt her­manna) og á Spáni 1750.

Í öðrum hlut­anum eru skoðuð nýlendu­ríki og ríki þar sem stundað var þræla­hald. Einnig er þar kannað hvernig þrí­skipt sam­fé­lög utan Evr­ópu mót­að­ist af kynnum þeirra við stór­veldi Evr­ópu. 

Á mynd 7.2 má sjá tekju­skipt­ing­una á þeirra sem hafa lægstu tekj­urn­ar, milli­stétt­ar­innar og 10% þeirra tekju­hæstu, jafn­framt sem myndin sýnir mun­inn milli nýlendu­ríkja (Frakk­land) og ríkja þar sem þræla­hald við­gengst (Al­sír og Haí­tí). Ég bætti við sam­svar­andi upp­lýs­ingum fyrir Ísland. Hóp­ur­inn sem telur 15% tekju­hæstu ein­stak­linga árið 1927 hefur 81% allra tekna í land­inu og greini­legt að Ísland sam­svarar sér vel með þeim ríkjum þar sem þræla­hald við­gengst en verka­menn í skiln­ingi orðs­ins í dag voru ekki til á Íslandi á þessum tíma heldur voru þetta í reynd rétt­inda­lausir leigu­lið­ar. Þetta kemur í reynd betur í ljós á mynd 7.3 en hún sýnir yfir­lit þess hund­raðs­hluta sem hæstar hefur tekjur í sögu­legu sam­hengi og í nýlend­um.

Þar kemur skýrt fram að hlutur þess hund­raðs­hluta (1%) sem hæstar hafa tekj­urnar er lægstur í Sví­þjóð árið 1980, eða rúm­lega 4%; í Evr­ópu lækk­aði þetta hlut­fall úr 25% árið 1910 í 11% árið 2018. Í ríkjum þar sem þræla­hald við­gengst (Al­sír, Tansanía o.s.frv.) er hlut­fallið mun hærra, eða frá 26% í Kamerún árið 1945 í 36% í Sam­bíu 1950. Ég hef bætt við sams­konar tölum um Ísland. Árið 1927 hefur tekju­hæsti pró­sentið 35% allra tekna í land­inu (170 fjöl­skyld­ur) og hafði þá heldur lækkað m.v. árin næst á und­an. Þess má geta að í lok 17. aldar átti tekju­hæsta pró­sentið 24% allra eigna á Íslandi en tekj­urnar voru fast hlut­fall af eign­um. Tekju­hæsta pró­sentið hafði því frekar bætt við sig á 250 árum en slíkt er algengt meðal ríkja sem hafa verið undir erlendri stjórn þegar hinn inn­lendi aðall tekur völd­in. Í Banda­ríkj­unum er hlutur þess pró­sents sem hæstar hefur tekjur 22% af heild­ar­tekj­unum árið 2018 og 18% á Íslandi árið 2007, rétt fyrir Hrunið en hlut­fallið datt þá nið­ur. Allt virð­ist hins vegar stefna á að hlutur rík­asta pró­sents­ins á Íslandi verði a.m.k. eins og í Banda­ríkj­unum ef fram fer sem horf­ir.

Í þriðja hlut­anum er fjallað um kreppu í sam­fé­lögum jarð­eig­enda og nýlendu­ríkja á tutt­ug­ustu öld, einkum í ljósi heims­styrj­ald­anna og upp­gangs komm­ún­ism­ans, og sagt frá því hvernig til­koma tekju­skatts­ins breytti sam­fé­lag­inu og skóp vel­ferð­ar­þjóð­fé­lag­ið. Einkum vísar hann þar til New Deal í Banda­ríkj­unum á fjórða ára­tugnum og til stofn­unar heil­brigð­is­kerf­is­ins á Bret­landi (NHS) sem Bretar ótt­ast nú að missa. Í báðum þessum ríkjum var rík­is­fjár­mál­unum beitt af mik­illi dirfsku, einkum með háum tekju­skatti, sjá mynd 10.11. 

Á mynd­inni má sjá hvernig tekju­skatt­pró­sent­unni er beitt. Bæði í Bret­landi og í Banda­ríkj­unum nær hún hámarki frá 1930 og fram undir 1980. Ég hef bætt við upp­lýs­ingum um Ísland og má sjá svip­aðar tölur fyrir árin 1935 og fram undir 1960 þegar reynt var að leggja tekju­skatt af á Íslandi.

Í þessum hluta verks­ins sýnir hann einnig áhrif fjár­magns­flutn­inga til skatta­fylgsna á tekju­dreif­ingu, einkum í Rúss­landi, og segir þá vera höf­uð­or­sök ójafn­aðar þar í landi. Á tíma­bil­inu 1993 til 2018 voru að jafn­aði 10% lands­fram­leiðsl­unnar flutt í skatta­fylgsni, sem sam­svarar um tveimur og hálfri lands­fram­leiðslu yfir tíma­bil­ið. Tölur fyrir Ísland í aðdrag­anda Hruns­ins eru sam­svar­andi, þ.e. 10% á ári að jafn­aði. Nú hefur hins vegar dregið úr fjár­magns­flutn­ingum frá Rúss­landi og ójöfn­uð­ur­inn þar í landi kom­inn á par við Banda­rík­in. Ójöfn­uð­ur­inn í Evr­ópu er minni en í þessum lönd­um. m.a. vegna þessa.

Í fjórða hlut­anum er athugun á því við hvaða skil­yrði end­ur­reisn þjóð­fé­laga getur átt sér stað og hugs­an­leg umskipti í ver­öld að loknum nýlendu­tím­anum á nýrri öld eig­enda í lok tutt­ug­ustu aldar og upp­hafi þeirrar tutt­ug­ustu og fyrstu. Þar skoðar Piketty hvernig tek­ist er á um stjórn­mál og hug­mynda­fræði á öld lýð­ræðis og almenns kosn­inga­réttar til að byggja rétt­lát­ara sam­fé­lag með sann­gjarn­ari efna­hag og birt­ast þau átök í mót­mælum og bylt­ing­um, í bit­lingum og bók­um. Þau birt­ast líka í kjör­kass­an­um, í gegnum flokka og sam­fylk­ingar þar sem menn greiða atkvæði, einkum út frá eigin heims­sýn og póli­tískri og fjár­hags­legri stöðu hvers og eins. Sumir velja líka að kjósa ekki og er það út af fyrir sig upp­lýsandi. Í öllum þessum til­vikum vitna þessir gjörn­ingar við kosn­ingar um póli­tískar skoð­anir og þróun þeirra. Piketty tekur fram að þetta séu ófull­komnar vís­bend­ingar og vand­túlk­aðar en þær eru þó ríku­legri og kerf­is­bundn­ari en dæmi eru um í sam­fé­lögum þar sem ekki er gengið til kosn­inga. Þar skiptir auð­vitað höf­uð­máli að á bak hvert atkvæði er einn mað­ur, sbr. nýja stjórn­ar­skráin sem Alþingi hefur ekki enn lög­fest, en ákvörðun um skatta liggur hjá þjóð­þing­un­um. Hér­lendis hafa að auki verið ýmsar aðrar bremsur á lýð­ræð­inu í gegnum sög­una en vægi atkvæða, eins og skipt­ing Alþingis í efri og neðri deild og svo kon­ungs­kjörn­ir/lands­kjörnir þing­menn.

Piketty athugar líka hvernig „stétt­bund­in“ upp­bygg­ing póli­tísks ágrein­ings eins og hún birt­ist í kosn­ingum gjör­breytt­ist milli sós­í­alde­mókrat­íska skeiðs­ins á árunum 1950 til 1980 skeiðs ofur­kap­ít­al­ískrar heim­s­væð­ingar á árunum 1990 til 2020. Á fyrra tíma­bil­inu fundu alþýðu­stéttir hljóm­grunn í ýmsum flokkum sós­í­alista, komm­ún­ista, verka­lýðs, demókrata og sós­í­alde­mókrata, sem þá mynd­uðu vinstri væng stjórn­mál­anna í lýð­ræð­is­ríki. Þannig var því ekki lengur háttað á síð­ara tíma­bil­inu, þegar þessir flokkar eru flokkar þeirra sem best eru mennt­að­ir, og stundum virð­ist sem þeir séu að verða flokkar þeirra sem hæst hafa launin og mestar eiga eign­irn­ar. Þessi þró­un, bendir Piketty á, er til marks um það meðal ann­ars að sós­í­alde­mókrat­ískri sam­fylk­ingu eft­ir­stríðs­ár­anna hefur ekki tek­ist að end­ur­nýja grunn­inn að áætl­unum sín­um, einkum hvað varðar skatt­heimtu, menntun og alþjóð­leg mál. Þessar breyt­ingar eru líka sönnun þess að upp­bygg­ing jafn­að­ar­fylk­ingar er árangur flók­ins ferlis hvað varðar stefnu og hug­mynda­fræði. Kjós­endur skipt­ast í mörg horn eftir félags­legum og hug­mynda­fræði­legum átaka­lín­um, ekki síst varð­andi landa­mörk og eign­ar­rétt, og ekki er hægt að kom­ast fram hjá þeim nema með sér­tækum félags­legum og sögu­legum aðferð­um, stefnu­mótun og hug­mynda­fræði til þess að kom­ast yfir þessa hjalla og sam­eina í eina heild alþýðu­stéttir af ýmsum upp­runa hvort heldur úr borgum eða sveit­um, launa­menn eða ólaun­aða, heima­menn eða aðkomu­menn, og þar fram eftir göt­un­um.

Í lok fjórða hlut­ans tekur Piketty saman hug­myndir sínar um skatt­kerfi til að fjár­magna vel­ferð­ar­þjóð­fé­lagið og breyta sam­fé­lag­inu. Hann gengur út frá að hið opin­bera þurfi um 50% af lands­fram­leiðsl­unni. Með öðrum orðum að önnur hver króna fari í sam­eig­in­lega neyslu, sem er svipað og tíðkast í Skand­in­avíu en heldur minna en í Frakk­landi í dag. Hann er ekki ýkja hrif­inn af óbeinum sköttum (eins og vaski), telur þá falla þyngst á þá tekju­lægstu. Hann vill heldur hækka eigna­skatta og erfða­skatta og tekur þar undir með John Stu­art Mill, sem ekki var par hrif­inn af silf­ur­skeið­ungum í sínum fræðum og lagði áherslu á jafn­ræði ein­stak­linga. Menn eiga að byrja á sama stað í til­ver­unni sagði hann. Piketty vill að stig­hækk­andi eigna­skattar og erfða­fjár­skattar standi undir um 5% af sam­eig­in­legri neyslu, svo eiga 45% að fást með stig­hækk­andi tekju­skatti og skal hann nema allt að 90% af þeim tekjum sem eru 10.000 sinnum hærri en með­al­tekj­ur. Hafa skal í huga að hér er átt við allar tekj­ur, líka fjár­magnstekj­ur. Þennan háa skatt rök­styður hann m.a. út frá mynd 10.11 og vill meina að það sé sam­svörun á milli hárra skatta, jafnra tekna og hag­vaxt­ar, og þótt hann taki skýrt fram að þessar hug­myndir séu aðeins til við­mið­unar til að ýta umræð­unni af stað—­sem hann gerir svo sann­ar­lega með þessu verki—og þær þurfi að máta og prófa á marga vegu finnst mér hann hefði mátt orða hugsun sína hér skýrar og taka af öll tví­mæli um vensl skatt­stiga, jafnra tekna og hag­vaxt­ar. Skatt­stig­inn, einn og sér, segir lítið um hag­vöxt­inn eða jafn­ari tekj­ur. Tekju­hug­takið var líka mun þrengra á tíma­bil­inu 1930 til 1980 heldur en það er núna, og það hafði alls ekki sömu skírskotun allan þennan tíma. Háir tekju­skattar vilja iðu­lega lenda á þeim sem gefa allt upp til skatts. Þeir, sem hæstar hafa tekj­urn­ar, flytja þær hins vegar í skatta­fylgsnin eins og dæmin sanna. 

Höf­undur er hag­fræð­ingur og sagn­fræð­ing­ur.