I. Upp­haf­ið/inn­gangur

1. Lind­ar­vatn ehf. var stofnað í maí 1993. Félagið kemst í fréttir árið 2014 þegar félagið var í eigu Pét­urs Þórs Sig­urðs­son­ar, eig­in­manns Jón­ínu Bjart­marz, fv. ráð­herra, og hugð­ist byggja 19 íbúðir við Ing­ólfs­torg. Sam­kvæmt fréttum stóð Pétur í við­ræðum um upp­bygg­ingu á reitnum í 9 ár eða frá 2005.

2. Í des­em­ber 2014 koma nýir eig­endur að Lind­ar­vatni, þegar Dals­nes ehf., 100% í eigu Ólafs Björns­sonar eign­ast félag­ið. Breyt­ingar á stjórn voru sam­þykktar á hlut­hafa­fundi 10. des­em­ber 2014. 

3. Í árs­reikn­ingi Dals­nes fyrir árið 2014 er 100% eign­ar­hlutur í Lind­ar­vatni met­inn á um 930 m.kr. Segir í skýr­ingum að eignin sé metin á gang­virði.

II. Við­skipti með hluti í Lind­ar­vatni ehf.

4. Í ágúst 2015 kaupir Icelandair Group hf. (IG) ann­ars vegar 50% eign­ar­hlut í Lind­ar­vatni af Dals­nesi á 1,9 ma.kr. og hins vegar gerði Flug­leiða­hótel ehf., dótt­ur­fé­lag IG, leigu­samn­ing um fast­eignir við Lind­ar­vatn sem leigu­sala. Leigu­samn­ing­ur­inn er til 25 ára og segir í árs­reikn­ingi IG að áætlað sé að opna hótel árið 2017. Leigu­samn­ing­ur­inn er und­ir­rit­aður f.h. Flug­leiða­hót­ela af Magneu Þórey Hjálm­ars­dóttur sem er í yfir­stjórn Icelandair Group. Leigu­verð er ekki til­greint í þing­lýstum skjöl­um.

5. Leigu­samn­ing­ur­inn er dag­settur 26. ágúst 2015 og þann 3. sept­em­ber 2015 er hlut­hafa­fundur þar sem skipt er um stjórn í Lind­ar­vatni. Leigu­samn­ing­ur­inn og kaup­samn­ing­ur­inn virð­ast því hafa verið gerðir á sama tíma.

6. Í árs­reikn­ingi Icelandair Group fyrir 2015 segir að í árs­lok 2015 hafi 50% eign­ar­hlutur IG í Lind­ar­vatni verið met­inn á um 1,9 ma.kr. (14,5 m.USD x 130 ISK/­US­D). Á sama tíma var LIVE stærsti hlut­hafi í IG með um 15% eign­ar­hlut.

Í árs­reikn­ingi Dals­nes fyrir árið 2015 var 50% hlutur í Lind­ar­vatni bók­færður á 854 m.kr. Sama ár er sölu­hagn­aður hluta­bréfa Dals­nes um 1 ma.kr. á árinu 2015. Í árs­reikn­ingi er eina breyt­ingin að eign­ar­hlutur í Lind­ar­vatni fer úr 100% í 50%.

7. Þannig virð­ist verð­mæti Lind­ar­vatns hafa auk­ist á þeim 8 mán­uðum sem það var í eigu Dals­nes um 2.900 m.kr., þ.e. úr um 930 m.kr. í árs­lok 2014 í um 3.800 m.kr. m.v. virði sam­kvæmt kaup­samn­ingi í ágúst 2015. Dals­nes, í eigu Ólafs Björns­son­ar, færir hagnað upp á 1.000 m.kr. vegna sölu á 50% eign­ar­hlut á árinu 2015. Engar skýr­ingar eru á því af hverju hagn­aður Dals­nes er 1.000 m.kr. af söl­unni en ekki 1.900 m.kr. Í árs­lok 2015 er 50% eign­ar­hlutur Dals­nes svo met­inn á 854 m.kr. 

8. Til árétt­ing­ar, eina opin­bera breyt­ingin sem verður á Lind­ar­vatni á umræddum 8 mán­uðum á meðan félagið var í eigu félags í eigu Ólafs Björns­sonar er að sam­stæða IG gerir leigu­samn­ing við félagið sem leigusala, leigu­samn­ing sem býr til verð­mæti. Á sama tíma kaupir IG 50% eign­ar­hlut í félag­inu af selj­anda að teknu til­liti til verð­hækk­unar vegna leigu­samn­ings­ins, þ.e. leigu­samn­ings við sam­stæðu IG. IG skuld­bindur sig þannig ann­ars vegar til að greiða leigu sam­kvæmt leigu­samn­ingi og kaupir hins vegar 50% eign­ar­hlut í leigu­taka að teknu til­liti til þeirrar leigu sem sam­stæðan var að skuld­binda sig til að greiða.

III. Stjórn­ar­hættir og skipun í trún­að­ar­stöður

9. Eftir gerð leigu­samn­ings­ins og kaup IG á 50% hlut í Lind­ar­vatni var kosin ný stjórn í Lind­ar­vatni. Á hlut­hafa­fundi 3. sept­em­ber 2015 eru Bogi Nils Boga­son, Árni Helga­son, Hall­dór Benja­mín Þor­bergs­son og Ólafur Björns­son kosnir í stjórn Lind­ar­vatns.

10. Með til­kynn­ingu til fyr­ir­tækja­skrár RSK dags. 23. októ­ber 2015 er til­kynnt um að Davíð Þor­láks­son hafi verið ráð­inn fram­kvæmda­stjóri Lind­ar­vatns.

11. Á þessum tíma var Björgólfur Jóhanns­son fram­kvæmda­stjóri Icelandair Group einnig for­maður Sam­taka atvinnu­lífs­ins eða til mars 2017. Þá var Bogi Nils Boga­son, núver­andi for­stjóri Icelandair Group, fjár­mála­stjóri Icelanda­ir. 

Hall­dór Benja­mín starf­aði hjá Icelandair frá 2010 til jan­úar 2017 síð­ast sem fram­kvæmda­stjóri við­skipta­þró­un­ar. Áður starf­aði Hall­dór m.a. hjá Milestone ehf. Til­kynnt er um ráðn­ingu Hall­dórs sem fram­kvæmda­stjóra Sam­taka atvinnu­lífs­ins í des­em­ber 2016 og fer hann úr stjórn Lind­ar­vatns í apríl 2017. Hall­dór var einnig í stjórn sam­bands ungra sjálf­stæð­is­manna (SUS) í Reykja­vík frá 2007-2009.

12. Davíð var yfir­lög­fræð­ingur Icelandair Group frá 2009 og var ráð­inn til Sam­taka atvinnu­lífs­ins í októ­ber 2017. Hann lætur sam­hliða af störfum sem fram­kvæmda­stjóri Lind­ar­vatns. Áður starf­aði Davíð m.a. hjá Við­skipta­ráði, hjá Askar Capi­tal hf. (sem var í eigu Milestone ehf.) og sem fram­kvæmda­stjóri þing­flokks Sjálf­stæð­is­flokks­ins.

13. Árni Helga­son er starf­andi lög­mað­ur. Árni var áður m.a. vara­for­maður Heimdallar og fram­kvæmda­stjóri þing­flokks Sjálf­stæð­is­flokks­ins.

14. Hall­dór, Davíð og Bogi voru því allir í yfir­manns­stöðum hjá Icelandair þegar IG kaupir 50% eign­ar­hlut í Lind­ar­vatni og sam­stæða IG gerir leigu­samn­ing við Lind­ar­vatn. Þá koma þeir beint að rekstri Lind­ar­vatns f.h. IG í kjöl­far kaupanna, Hall­dór og Bogi sem stjórn­ar­menn og Davíð sem fram­kvæmda­stjóri. 

15. Engar opin­berar upp­lýs­ingar liggja fyrir um aðkomu þeirra að fjár­fest­ingu IG í Lind­ar­vatni og Hall­dór og Davíð segja í yfir­lýs­ingu sinni frá júlí 2020 að þeir hafi ekk­ert komið að fjár­fest­ing­unni. Slíkt vekur upp spurn­ingar þar sem almennt má ætla að  kaup­andi  setji þá aðila í fyr­ir­svar fyrir nýjar fjár­fest­ingar (fé­lög/verk­efni) sem þekkja hvað best til við­kom­andi fjár­fest­ingar eða hafa komið með virkum hætti að ákvörð­un­ar­töku um fjár­fest­ing­una. Þá væri ekki óeðli­legt að Hall­dór, sem fram­kvæmda­stjóri við­skipta­þró­un­ar, og Dav­íð, sem yfir­lög­fræð­ingur IG á þeim tíma, hefðu komið að und­ir­bún­ingi eða ákvarð­ana­töku um fjár­fest­ing­una. 

16. Í því sam­hengi má spyrja:

a. Er það rétt að,  yfir­lög­fræð­ingur og fram­kvæmda­stjóri við­skipta­þró­unar IG, Hall­dór og Dav­íð, hafi í reynd enga aðkomu haft að und­ir­bún­ingi að ákvörðun um kaup IG á hlutum í Lind­ar­vatni og gerð leigu­samn­ings við Flug­leiða­hót­el? Til hvaða ráð­gjafa og starfs­manna eru Hall­dór og Davíð að vísa til í yfir­lýs­ingu sinni frá júlí 2020?

Er það rétt að Hall­dór og Davíð hafi ekki með neinum hætti komið að við­ræðum við Dals­nes, eig­anda Dals­ness eða ráð­gjafa Dals­ness um við­skipt­in, þ.m.t. þá aðila sem tóku sæti í stjórn félags­ins eftir við­skiptin fyrir hönd Dals­ness, kynn­ingu á fjár­fest­ing­unni eða ákvarð­ana­töku innan IG um fjár­fest­ing­una? 

b. Hafi Hall­dór og Davíð ekk­ert komið að ákvörðun um fjár­fest­ing­una vakna spurn­ingar um á hvaða for­sendum þeir hafi verið valdir af IG til að taka sæti í stjórn og fram­kvæmda­stjórn Lind­ar­vatns í kjöl­far fjár­fest­ing­ar­inn­ar? Hvaða aðili, eða ein­ing, innan IG tók ákvörðun um fjár­fest­ing­una og skipan þeirra í trún­að­ar­stöður Lind­ar­vatns? Hvaða reynslu höfðu þeir Hall­dór og Davíð af fast­eigna­þró­un? Hafa ber í huga að almennt er yfir­lög­fræð­ingur stóra alþjóð­legra fyr­ir­tækja  á mark­aði, ekki einnig fram­kvæmda­stjóri í dótt­ur­fé­lagi Almennt mætti telja að staða yfir­lög­fræð­ings Icelanda­ir, svo ekki sé talað um fjár­mála­stjóra, væri fullt starf sem gæfi ekki tíma til þess að sinna fram­kvæmda­stjórn eða stjórn­ar­setu vegna fast­eigna­þró­un­ar­verk­efn­is. Einnig vakna spurn­ingar um hvort þessi skipan telj­ist til góðra stjórn­ar­hátta?

c. Á hvaða for­sendum og á grund­velli hvaða áætl­unar var fjár­fest­ing IG í Lind­ar­vatni ákveð­in? Hvaða aðili kynnti fjár­fest­ing­una fyrir IG og hverjir voru ráð­gjafar í við­ræðum og fjár­fest­ing­ar­ferli? Hvaða upp­lýs­ingar um verð­mæti fjár­fest­ing­ar­innar lágu til grund­vall­ar? Hvaða áreið­an­leika­könnun og verð­mat gerði IG á Lind­ar­vatni fyrir fjár­fest­ingu í félag­in­u? 

d. Hvernig gat Dals­nes útskýrt og IG þar með rétt­lætt að virði hluta í Lind­ar­vatni hækk­aði um 2.900 millj­ónir kr. frá des­em­ber 2014 til ágúst 2015? Hvaða veru­legu breyt­ingar urðu á Lind­ar­vatni sem fjár­fest­ing­ar­kosts sem útskýrir af hverju IG var til­búið að greiða Dals­nesi um 1,9 ma.kr. fyrir 50% eign­ar­hlut í félagi sem Dals­nes keypti 8 mán­uðum áður á um 930 m.kr.? Var það gerð leigu­samn­ings­ins við dótt­ur­fé­lag IG?

IV. Skulda­bréfa­út­boð Lind­ar­vatns ehf.

17. Þann 4. febr­úar 2016 sam­þykkti stjórn Lind­ar­vatns ehf. skulda­bréfara­mma að fjár­hæð 6,3 ma.kr. og gáfu út skulda­bréf að fjár­hæð 3,1 ma.kr. Skulda­bréfin voru seld fag­fjár­festum svo sem líf­eyr­is­sjóð­um. Á þeim tíma voru Bogi og Hall­dór í stjórn og Davíð var enn fram­kvæmda­stjóri.

18. Skulda­bréfin eru til 30 ára og bera 3,77% fasta verð­tryggða vexti. Á þeim tíma voru slíkir vextir almennt ekki í boði fyrir fram­kvæmda­lán, þ.e. til greiðslu þró­un­ar- og fram­kvæmda­kostn­aðar vegna bygg­ingu fast­eigna. Skulda­bréfin voru tryggð með trygg­ing­ar­bréfi sem þing­lýst var á 1. veð­rétt á fast­eignum á Lands­símareitn­um. Þá er einnig veð í öllum leigu­samn­ing­um, þ.m.t. við Flug­leiða­hótel ehf. 

19. Fast­eign­irnar voru verð­metnar á 4,5 m.kr. miðað við verð­mat Íslenskra verð­bréfa (ÍV) dags. í febr­úar 2016 og í skil­málum skulda­bréf­anna segir „að loknum fram­kvæmdum og í sam­ræmi við áætl­anir útgef­anda um upp­bygg­ingu og væntar leigu­tekjur er áætlað verð­mat reits­ins ISK 10.520 millj­.“. Upp­reiknað verð­mæti skulda­bréf­anna má á hverjum tíma aldrei nema hærri fjár­hæð en 75% af metnu virði fast­eign­anna. Í skil­málum skulda­bréf­anna eru svo ýmis fjár­hags­leg skil­yrði, s.s. um eig­in­fjár­hlut­fall, sjóðs­streymi o.fl. sbr. nánar hér.

20. Í frétta­til­kynn­ingu frá ÍV vegna útgáf­unnar segir að ÍV hafi verið umsjón­ar­að­ili skulda­bréfa­út­gáf­unnar og miðl­aði henni ásamt RU ráð­gjöf ehf. til fjár­festa. Þá seg­ir: „Fjár­mögnun Lind­ar­vatns sýnir fram á styrk Íslenskra verð­bréfa og við­skipta­vina félags­ins til að koma að heild­ar­fjár­mögnun fyr­ir­tækja og verk­efna með mark­aðs­fjár­mögnun á sam­keppn­is­hæfum kjörum og þannig verið drif­kraftur þegar kemur að heild­ar­fjár­mögnun þeirra.“.

21. Af frétta­til­kynn­ing­unni er því ljóst að ÍV starf­aði fyrir Lind­ar­vatn, sem útgef­andi og skuld­ari, við útgáfu og sölu skulda­bréf­anna. Í því felst m.a. gerð fjár­festa­kynn­ing­ar, áætl­unar o.þ.h.

22. Þá verður að ætla að stjórn Lind­ar­vatns, og fram­kvæmda­stjóri, hafa annað hvort útbúið eða hið minnsta yfir­farið og sam­þykkt þær áætl­anir sem ÍV lagði til grund­vallar við sölu skulda­bréf­anna til fjár­festa. 

23. Með vísan til þessa væri æski­legt að vita hver hafi verið aðkoma stjórnar Lind­ar­vatns og fram­kvæmda­stjóra að gerð þeirra kynn­inga og áætl­ana sem kynntar voru fjár­fest­um  (líf­eyr­is­sjóð­um) vegna útgáfu skulda­bréf­anna. Er það einnig rétt, svo vitnað sé til yfir­lýs­ingar Hall­dórs og Dav­íðs frá júlí 2020, að fjár­festar hafi aldrei óskað eft­ir, verið boðið upp á eða átt fund með stjórn og fram­kvæmda­stjóra útgef­anda vegna útgáfu skulda­bréfanna?

V. Hlut­verk Íslenskra verð­bréfa; hags­muna­á­rekstrar

24. Í birtum skil­málum skulda­bréf­anna kemur fram að Íslensk verð­bréf hf. (ÍV) sé einnig umboðs­að­ili skulda­bréfa­eig­enda. 

25. Af skil­mál­unum má ráða að ÍV starfi bæði fyrir skuld­ara og kröfu­hafa og hef­ur, sam­kvæmt skil­málum skulda­bréfanna, það hlut­verk að stjórna og sam­ræma aðgerðir vegna fulln­ustu­að­gerða, boða til funda skulda­bréfa­eig­enda, s.s. vegna gjald­fell­ingar o.fl. með öðrum orð­um, þá virð­ist ÍV hafa fengið bæði greitt frá Lind­ar­vatni, sem útgef­anda, og fjár­festum í kjöl­far við­skipt­anna. Óskað er upp­lýs­inga um hvaða fjár­hæðir hafi verið greiddar fyrir þá þjón­ustu, þ.m.t. að aðilar sam­þykki að aflétta trún­aði vegna þess.

26. Í birtum útdrætti úr stefnu ÍV um hags­muna­á­rekstra seg­ir  að félagið hafi sett sér stefnu um hags­muna­á­rekstra til að koma í veg fyrir að hags­muna­á­rekstrar hafi áhrif á við­skipta­vini félags­ins, orð­spor þess eða verð­bréfa­mark­að­inn í heild.

27. Í ljósi þess að ÍV var fengið til að vinna verk­efni fyrir Lind­ar­vatn, sem útgef­anda, og sá ekki aðeins um sölu skulda­bréfa til fjár­festa heldur öll sam­skipti við fjár­festana, sbr. yfir­lýs­ingu Hall­dórs og Dav­íðs, er óskað upp­lýs­inga um hvernig ÍV gætti að hags­muna­á­rekstrum í tengslum við verk­efn­ið? Þá er óskað upp­lýs­inga um hvernig ÍV sinnti eft­ir­fylgni við skil­mála skulda­bréfanna, f.h. kröfu­hafa, og gætti hags­muna kröfu­hafa gagn­vart Lind­ar­vatni sem útgef­anda.

VI. Skil­mála­breyt­ing skulda­bréfa

28. Þann 27. mars 2020 sam­þykktu skulda­bréfa­eig­endur LIND 16 1 breyt­ingar á skil­málum skulda­bréf­anna og að veita Íslands­banka hf. veð­leyfi og leyfa þing­lýs­ingu á trygg­ing­ar­bréfi að fjár­hæð um 1,7 ma.kr. á fyrsta veð­rétti, fram­fyrir veð­rétt skulda­bréfa­eig­enda.

29. Þannig var trygg­ing­ar­bréf að fjár­hæð um 1,7 ma.kr. gefið út til trygg­ingar skuld Lind­ar­vatns við Íslands­banka sam­kvæmt fram­kvæmda­lána­samn­ingi, dags. 22. maí 2020, þar sem Íslands­banki lof­aði að lána Lind­ar­vatni 1.750 millj­ónir kr. til að fjár­magna bygg­ingu Lind­ar­vatns á hót­eli o.fl. á Lands­símareit. 

30. Skulda­bréfa­eig­endur sam­þykktu að hið nýja lán Íslands­banka fengi 1. veð­rétt og þar með fram­fyrir veð­rétt skulda­bréfa­eig­enda.

31. Sam­þykki skulda­bréfa­eig­enda er háð skil­málum sem finna má í fund­ar­gerð frá fund­in­um. Skil­mál­arnir eru m.a.:

a. Lán frá hlut­hafa að fjár­hæð 1.750 millj­ónir kr. sem tryggt er með 3ja veð­rétti í fast­eignum á Lands­símareit skal hafa verið greitt út að fullu fyrir lán­veit­ingu Íslands­banka.

b. Lán Íslands­banka skal notað til að i) greiða eft­ir­stöðvar fram­kvæmda­kostn­að­ar, ii) end­ur­greiða brú­ar­lán frá Icelandair Group að fjár­hæð 355 m.kr., iii) greiða afborg­anir og vexti af LIND 16 1 á fram­kvæmda­tíma og iv) greiða almennan rekstr­ar­kostn­að.

c. Þá eru aðrir skil­málar s.s. bann við arð­greiðslu, van­skil o.fl.

32. Til­kynn­ing um breyt­ingu skil­mál­anna hefur ekki verið birt í verð­bréfa­mið­stöð.

33. Af fram­an­greindu er ljóst að verk­efni Lind­ar­vatns á Lands­símareit var í upp­námi í mars 2020. 

34. Á veð­banda­yf­ir­liti á eignum Lind­ar­vatns kemur eft­ir­far­andi fram:

1. Veð­rétt­ur: Íslands­banki h/f kr. 1.750.000.000

Útgefið 22.05.2020

2. Veð­rétt­ur: Hand­hafa (skulda­bréfa­út­gáfan) kr. 6.258.000.000

Útgefið 02.03.2016 og var á fyrsta veð­rétti.

3. Veð­rétt­ur: Dals­nes ehf. kr. 4.000.000.000

Útgefið 24.06.2020

Sam­tals eru þetta kr. 12.008.000.000 sem hvíla á eignum félags­ins.

35. Óskað er upp­lýs­inga um eft­ir­far­andi:

a. Hvenær og á hvaða kjörum Icelandair Group sam­þykkti að lána Lind­ar­vatni neyð­ar­lán að fjár­hæð 355 m.kr.? Í árs­reikn­ingi IG 2019 kemur fram að IG eigi kröfu á Lind­ar­vatn að fjár­hæð 9,3 millj­ónir USD (um 1,1 ma.kr) og hafði hækkað frá fyrra ár þegar krafan var 1,6 millj­ónir USD (um 185 m.kr) Sér­stök athygli er vakin á fréttum um rekstr­ar­stöðu Icelandair á þeim tíma þegar fyr­ir­greiðslan  er lík­lega veitt. 

b. Er það Dals­nes sem er að lána Lind­ar­vatni 1.750 millj­ónir kr. sem hlut­hafi á 3ja veð­rétt? Ef það er rétt af hverju var sam­þykkt að gefa út trygg­ing­ar­bréf að fjár­hæð 4.000 m.kr. fyrir skuld félags­ins við Dals­nes? Af hverju er trygg­ing­ar­bréf rúm­lega tvisvar sinnum hærra heldur en lán hlut­hafans? Eða er Dals­nes að lána félag­inu en hærri fjár­hæð og á hvaða kjörum er lánið veitt?

c. Af hverju sam­þykktu skulda­bréfa­eig­endur að hleypa nýju láni að fjár­hæð 1.750 m.kr. á fyrri veð­rétt, þ.e. fram­fyrir í veð­röð, án þess að öll fjár­hæðin væri greidd inn á skulda­bréf­in?

36. Miðað við fram­an­greinda skil­mála­breyt­ingu skuldar félagið nú a.m.k. 3.500 millj­ónir kr. meira en upp­haf­legar áætl­an­ir, sem stjórn Lind­ar­vatns og fram­kvæmda­stjóri lögðu til grund­vallar í febr­úar 2016. Þá verður skil­mála­breyt­ingin ekki skilin með öðrum hætti en að félagið hafi þurft á neyð­ar­láni að halda frá Icelandair að fjár­hæð 355 m.kr. vegna stöðu félags­ins.

VII. Yfir­lýs­ing núver­andi fram­kvæmda­stjóra Lind­ar­vatns

37. Í júlí 2020 birt­ist yfir­lýs­ing frá núver­andi fram­kvæmda­stjóra Lind­ar­vatns ehf., Jóhann­esi Stef­áns­syni, þar sem full­yrð­ingum mínum var vísað á bug. Segir að fram­kvæmdir Lind­ar­vatns séu að fullu fjár­magn­aðar og að fram­kvæmda­kostn­aður stefni á að verða „innan áætl­ana“.

38. Athuga­semdir mínar hafa byggt á fyr­ir­liggj­andi opin­berum gögnum sem m.a. hafa verið rakin hér að framan og  þetta var í fyrsta sinn sem Jóhann­es, eða fyr­ir­svars­menn Lind­ar­vatns, reyna að svara athuga­semdum mín­um. Segir fram­kvæmda­stjór­inn Jóhannes að „Ragnar Þór Ing­ólfs­son hefur und­an­farna mán­uði farið með him­in­skautum um verk­fram­kvæmdir á Lands­símareitn­um.“. 

39. Athygli vekur einnig að í yfir­lýs­ing­unni er hvergi vísað til þeirra upp­lýs­inga sem nú liggja fyrir um skil­mála­breyt­ingu skulda­bréfanna, sbr. hér að fram­an. Það er því veru­lega vill­andi að fram­kvæmda­stjór­inn gefi yfir­lýs­ingu um að félagið sé að fullu fjár­magnað án þess að geta um skil­mála­breyt­ing­una. Fram­kvæmda­stjóri Lind­ar­vatns lét eins og félagið sigldi lygnan sjó og vék sér undan því að fjalla um við­bót­ar­lán­töku Lind­ar­vatns frá hlut­hafa, neyð­ar­lánið frá Icelandair og gerði yfir­höfuð engar efn­is­legar athuga­semdir við full­yrð­ingar mínar um stöðu félags­ins og verk­efn­is­ins.

VIII. Frétta­til­kynn­ing Hall­dórs og Dav­íðs 

40. Þann 25. júlí 2020 birt­ist frétt á heima­síðu sa.is þar sem full­yrð­ingar mín­ar, í við­tali við Frétta­blaðið eru sagðar ósann­ar.

41. Frétta­til­kynn­ingin er und­ir­rituð af Hall­dóri Benja­mín Þor­bergs­syni, hag­fræð­ingi og fram­kvæmda­stjóra Sam­taka atvinnu­lífs­ins (SA), og Davíð Þor­láks­syni, lög­fræð­ingi og for­stöðu­manni sam­keppn­is­hæfn­is­sviðs SA.

42. Af fram­setn­ingu frétt­ar­innar verður ekki annað ráðið en að um sé að ræða yfir­lýs­ingu tveggja ein­stak­linga sem eru í starfi hjá SA. Athygli vekur hins vegar að fréttin er birt á heima­síðu sam­tak­anna eins og um sé að ræða yfir­lýs­ingu SA. Verður því að álykta að stjórn SA sé sam­mála yfir­lýs­ing­unni og að hún birt­ist á heima­síðu sam­tak­anna án nokk­urra fyr­ir­vara um að þetta sé yfir­lýs­ing starfs­manna en ekki sam­tak­anna sjálfra.

43. Í yfir­lýs­ingu Hall­dórs og Dav­íðs eru til­greind fimm efn­is­at­riði sem þeir halda fram að ekki fáist stað­ist í við­tal­inu við Frétta­blaðið .

a. Í fyrsta lagi er til þess vísað að Hall­dór og Davíð hafi ekki komið til starfa hjá SA þegar end­ur­fjár­mögnun Lind­ar­vatns hafi átt sér stað í mars 2016. Hall­dór hafi komið til starfa í lok árs 2016 og Davíð í lok árs 2017. Ekki er ljóst af hverju Hall­dór og Davíð til­taka þetta þar sem eng­inn hefur haldið því fram að þeir hafi komið að Lind­ar­vatni eftir að þeir urðu starfs­menn SA. Aftur á móti hefur verið fjallað um aðkomu Hall­dórs og Dav­íðs að Lind­ar­vatni í tengslum við fyrri störf þeirra hjá Icelanda­ir. 

Í yfir­lýs­ingum mínum hefur komið fram að Hall­dór og Davíð hafi verið í störfum hjá Icelandair Group (IG) þegar IG tók ákvörðun um fjár­fest­ingu í Lind­ar­vatni og gerð leigu­samn­ings­ins. Þeir hafi í kjöl­farið tekið við trún­að­ar­störfum hjá Lind­ar­vatni og sinnt þeim sam­hliða störfum sínum hjá IG. Þá hafi þeir verið í trún­að­ar­stöðum hjá Lind­ar­vatni (og IG) þegar stjórn Lind­ar­vatns sam­þykkti útgáfu skulda­bréfa sem seld voru fjár­festum svo sem líf­eyr­is­sjóð­um. Þeir voru einnig í stjórn Lind­ar­vatns þegar ÍV var fengið sem ráð­gjafi félags­ins, m.a. við gerð áætl­ana. Loks hafi þeir verið í trún­að­ar­störfum fram á árið 2017 (Hall­dór fór úr stjórn í mars 2017 og Davíð hætti sem fram­kvæmda­stjóri í októ­ber 2017) en á þeim tíma mátti vera ljóst að óvissa væri um verk­efnið og þar með þeim áætl­unum sem lágu til grund­vallar fjár­mögnun félags­ins, sbr. m.a. yfir­lýs­ingu í árs­reikn­ingi IG um að hótel á Lands­símareitnum eigi að opna 2017.

Athuga­semdir mínar hafa m.a. beinst að gern­ingum IG og Lind­ar­vatns á þeim tíma þegar Hall­dór og Davíð voru þar við störf. 

Hins vegar vekur óneit­an­lega athygli að sömu aðilar skuli fara á sama tíma til starfa hjá SA, sér­stak­lega í ljósi þess að IG sam­þykkti að kaupa 50% hlut í félagi á verði sem hækk­aði verð­mæti félags­ins um 2.900 millj­ónir kr. á 8 mán­uð­um. Fjár­fest­ing að fjár­hæð um 1,9 m.kr. þar sem Dals­nes færði sölu­hagnað að fjár­hæð 1.000 millj­ónir kr., fjár­fest­ing sem virð­ist vera upp­námi og fjár­fest­ing þar sem allar áætl­an­ir, sem sam­þykktar voru af þáver­andi stjórn Lind­ar­vatns í tengslum við sölu skulda­bréfa til líf­eyr­is­sjóða, hafa brugð­ist og mátti vera ljóst að gætu ekki stað­ist.

b. Í öðru lagi er til þess vísað að Hall­dór og Davíð detti ekki í hug að beita líf­eyr­is­sjóði þrýst­ingi þegar kemur að fjár­fest­ing­ar­á­kvörð­un­um.

Í íslensku þjóð­lífi er því miður algengt að stjórn­mála­menn og fyr­ir­svars­menn eft­ir­lits­að­ila gefa yfir­lýs­ingar um að líf­eyr­is­sjóðir eigi að taka þátt í þessu verk­efni eða hinu, hvort heldur sem um er að ræða fjár­fest­ingu í grænum skulda­bréfum eða fyr­ir­mæli eft­ir­lits­að­ila um sjálfs­sköpuð gjald­eyr­is­höft á kostnað líf­eyr­is­þega. Þá eru alþekkt dæmi þess að stað­bundnir líf­eyr­is­sjóðir taki þátt í verk­efnum á starfs­svæði sínum og séu ítrekað hvattir til að taka þátt í slíku. Eru jafn­vel dæmi um að líf­eyr­is­sjóðir hafi komið að félögum til að taka þátt í slíkum verk­efn­um.

Að sama skapi leggja starfs­menn fyr­ir­tækja áherslu á að fá líf­eyr­is­sjóði með í verk­efni eða taki þátt í fjár­fest­ing­um, s.s. útboði. Til dæmis birt­ist í vik­unni við­tal við núver­andi for­stjóra Icelandair Group, Boga Nils Boga­son, fyrr­ver­andi stjórn­ar­mann Lind­ar­vatns, að félagið „ein­beitir sér að við­ræðum við líf­eyr­is­sjóð­ina“. Verður við­talið ekki skilið með öðrum hætti en að Bogi, sem for­stjóri Icelandair og fyrr­ver­andi stjórn­ar­maður í Lind­var­vatni, sé í við­ræðum við líf­eyr­is­sjóði um að kaupa hluta­bréf í félag­inu. Vænt­an­lega er hann að hvetja líf­eyr­is­sjóði til kaupanna. Athygli vekur að minna er rætt um lof­orð og fyr­ir­ætl­anir félaga í Sam­tökum atvinnu­lífs­ins um þátt­töku í útboð­in­u. 

c. Í þriðja lagi segir að líf­eyr­is­sjóð­irnir hafi ekki fjár­magnað kaup á Lind­ar­vatni árið 2015. Kaupin hafi verið fjár­mögnuð af Icelandair sjálfu og án aðkomu líf­eyr­is­sjóð­anna.

Fram hefur komið að frétta­maður Frétta­blaðs­ins hafði rangt eftir Ragn­ari um þetta efn­is­at­riði en Ragnar var að vísa til kaupa líf­eyr­is­sjóða á skulda­bréfum Lind­ar­vatns.

Hins vegar krist­all­ast hug­læg afstaða Hall­dórs, Dav­íðs og SA í þess­ari rang­færslu þar sem þeir segja að kaup Icelandair á félagi séu án aðkomu líf­eyr­is­sjóða. 

Í svar­inu er alfarið horft fram hjá því að á þessum tíma (árs­lok 2015) var LIVE stærsti eig­andi IG með 15% hlut, LSR með 6%, Gildi með 6%, Stafir með 3,6%, Stapi með 3,4%, Sam­ein­aði með 2,8%, LSS með 2% o.fl. Sam­tals voru líf­eyr­is­sjóðir því eig­endur að um 41,5% eign­ar­hlut í Icelandair Group hið minnsta. 

Af því leiðir að verið var að fjár­festa með stuðn­ingi líf­eyr­is­sjóð­anna sem áttu rúm­lega 41,5% hlut í félag­inu. Er það þá skiln­ingur Hall­dórs og Dav­íðs að eig­endur félags­ins fjár­magni það ekki? 

d. Í fjórða lagi segir að eng­inn hjá Icelandair eða Lind­ar­vatni hafi verið í beinum sam­skiptum við líf­eyr­is­sjóð­ina í þessu ferli (vænt­an­lega er átt við útgáfu skulda­bréfanna). Sam­skiptin hafi öll farið fram í gegnum ÍV.

Um þetta efn­is­at­riði má vísa einnig til fyrri umfjöll­un­ar. Stjórn Lind­ar­vatns, sem Hall­dór og Bogi sátu í, hlýtur að hafa útbúið og sam­þykkt þá áætlun sem lögð var til grund­vallar sölu skulda­bréf­anna. Þá hlýtur Dav­íð, sem fram­kvæmda­stjóri félags­ins, að hafa komið að þeirri vinnu.

Þá vekur einnig athygli að af yfir­lýs­ing­unni má ráða að eng­inn frá útgef­anda, þ.e. skuld­ara, hafi hitt kröfu­hafa í tengslum við fjár­fest­ing­una. Þannig hafi ÍV selt skulda­bréf til fjár­festa s.s. líf­eyr­is­sjóða án þess að nokkru sinni hafi verið óskað eftir fundi með fyr­ir­svars­mönnum skuld­ara. Vekur það nokkra athygli í sam­ræmi við aðrar útgáfur og sölu verð­bréfa.

e. Í fimmta lagi segir að Hall­dór og Davíð hafi með engum hætti komið að kaupum á Lind­ar­vatni þegar þeir störf­uðu hjá IG. Það hafi verið aðrir starfs­menn auk ytri ráð­gjafa. 

Um þetta efn­is­at­riði má vísa einnig til fyrri umfjöll­unar en í svar­inu er hvorki upp­lýst um hvaða ráð­gjafar það voru sem komu að kaup­unum fyrir hönd IG né hvaða aðili eða ein­ing innan IG tók ákvörðun um fjár­fest­ing­una. Eina sem vitað er að Hall­dór og Davíð tóku sæti sem stjórn­ar­maður og fram­kvæmda­stjóri í Lind­ar­vatni eftir kaup­in, sam­þykktu áætl­anir sem not­aðar voru við sölu skulda­bréfa og fram á árið 2017. 

IX. Enn er spurn­ingum ósvar­að  

44. Í sam­an­tekt­inni er að finna fjölda spurn­inga, sem sumar hafa komið áður fram og aðrar sem eru nýjar, sem aldrei hefur verið svar­að, hvorki af Lind­ar­vatni, stjórn­ar­mönnum eða fram­kvæmda­stjóra Lind­ar­vatns eða þeim sem að við­skipt­unum komu. Þess í stað hafa aðilar gefið yfir­lýs­ingar án þess að svara kjarna máls­ins.

45. Líf­eyr­is­sjóðir áttu a.m.k. 41% í IG þegar IG ákveður að fjár­festa í Lind­ar­vatni. Fjár­fest­ingin er gerð á sama tíma og gerður er lang­tíma­leigu­samn­ingur um hót­el­in. IG kaupir 50% eign­ar­hlut á 1,9 ma.kr. en félagið var 9 mán­uðum áður metið á 930 m.kr. Verð­mæti félags­ins var því um 3.800 millj­ónir við kaupin en var áður 930 m.kr. Engar upp­lýs­ingar eru um að nokkuð hafi breyst í for­sendum fyrir rekstri Lind­ar­vatns á tíma­bil­inu annað en leigu­samn­ing­ur­inn við IG. Þannig má ætla að leigu­samn­ing­ur­inn við IG hafi aukið verð­mæti félags­ins og að IG hafi greitt hærra kaup­verð vegna leigu­samn­ings við dótt­ur­fé­lag sitt. Upp­lýst er að Dals­nes fékk greitt um 1.900 millj­ónir kr. fyrir 50% hlut en árs­reikn­ingur sýnir „að­eins“ 1.000 millj­óna hagn­að. 

Engar upp­lýs­ingar liggja fyrir um hver var a) ráð­gjafi IG við fjár­fest­ing­una, b) hvaða áreið­an­leika­könnun var fram­kvæmd á Lind­ar­vatni og verð­mat, c) hvaða ein­ing innan IG tók ákvörðun um fjár­fest­ing­una, d) hvaða ráð­gjafar veittu Dals­nesi ráð­gjöf vegna kaupanna, e) hvaða hlut­verk höfðu þeir eftir kaup­in? Í stuttu máli; hvernig gat Icelandair sam­þykkt að kaupa 50% hlut á 1.900 millj­ónir kr. og hver tók þá ákvörðun innan Icelanda­ir?

46. Þá liggur fyrir yfir­lýs­ing Hall­dórs og Dav­íðs, sem yfir­lög­fræð­ingur Icelandair og fram­kvæmda­stjóri við­skipta­þró­unar á þessum tíma, um að þeir hafi ekk­ert komið að við­skipt­un­um. Engu að síður eru þeir skip­aðir í trún­að­ar­stöður hjá Lind­ar­vatni í kjöl­far kaupanna og héldu  áfram í fullu starfi hjá Icelanda­ir. Ef þeir komu ekk­ert af við­skipt­un­um, af hverju voru þeir þá skip­aðir í þessa stöðu? Hver er reynslu þeirra af rekstri fast­eigna­þró­un­ar­fé­lags? Hvernig gátu þeir sinnt þess­ari fjár­fest­ingu sam­hliða störfum sínum hjá IG?

47. Loks tók stjórn Lind­ar­vatns ákvörðun um fjár­mögnun félags­ins með útgáfu skulda­bréfa í febr­úar 2016. Sam­kvæmt skil­málum skulda­bréf­anna liggur áætlun fram­kvæmda til grund­vallar o.fl. Hvenær var stjórn Lind­ar­vatns ljóst að áætl­unin myndi ekki standast? Hvaða breyt­ingar voru gerð­ar? Hvenær var kröfu­höfum til­kynnt um að áætlun myndi ekki standast? Rétt er að hafa í huga að í árs­reikn­ingi IG, sem birtur var fljót­lega eftir við­skipt­in, segir að hót­elið eigi að opna 2017. Það hefur eitt­hvað dreg­ist.

48. Að lokum mætti fram­kvæmda­stjór­inn Jóhannes upp­færa svör sín og bæta við umfjöllun um neyð­ar­lán IG til félags­ins og nýlegar við­bótar lán­tökur Stað­reyndir sem honum voru kunnar á þeim tíma en hann ákvað að sleppa að fjalla um.

49. Eftir stendur spurn­ing­in: Er fjár­fest­ing Icelandair Group upp á 1,9 ma.kr. fyrir 50% hlut Lind­ar­vatni töp­uð? Miðað við veð­bók­ar­vott­orð er áhvílandi um 12 millj­arðar króna en í útgáfu­lýsngu skulda­bréfa er áætlað verð­mæti Land­símareits­ins 10,5 millj­arðar króna við verk­lok.

50. Sam­an­tekt þessi hlýtur að kalla á óháða rann­sókn á mál­inu í heild sinni. Hvernig getur virði Lind­ar­vatns hækkað úr 934 m.kr. í 3.800 m.kr. á 8 mán­uð­um? Hverjar voru for­sendur við­skipt­anna? Hver er skuld­bind­ing IG vegna leigu­samn­ings um fast­eignir á Lands­símareit? Fjár­festar hljóta að gera kröfu um að allar upp­lýs­ingar um þetta mál verði opin­ber­ar  áður en þeir taka þátt í hluta­fjár­út­boði.

Höf­undur er for­maður VR.