Nú er komin upp sú leiða staða að stýri­vextir eru að hækka hratt eftir að samið var um miklar launa­hækk­anir á vinnu­mark­aði, langt umfram það sem fram­leiðni í hag­kerf­inu bendir til þess að sé hægt að mati Pen­inga­stefnu­nefndar Seðla­banka Íslands. Hún sér verð­bólgu í kort­unum og bregst við með vaxta­hækkun til að slá á eft­ir­spurn. Stýri­vextir orðnir 5,5 pró­sent, en verð­bólgan mælist 1,9 pró­sent, tölu­vert undir 2,5 pró­sent mark­miði seðla­bank­ans sam­kvæmt lög­um.

Gengið mót­ist af raun­hag­kerf­inu

Það verður að segj­ast eins og er, að það er svo­lítið óhugn­an­leg staða sem nú er komin upp í hag­kerf­inu. Kynnt hefur verið áætlun um afnám eða losun fjár­magns­hafta, sem virkar trú­verðug og hefur verið almennt vel tek­ið, hér á landi og erlend­is. Eitt af grund­vall­ar­at­rið­u­m þeirrar áætl­un­ar, að því er fram kom í máli Sig­urðar Hann­es­son­ar, stærð­fræð­ings, er að gengi krón­unnar verði látið mynd­ast af gangi mála í raun­hag­kerf­inu, þegar helstu los­un­ar­að­gerðir hafa verið fram­kvæmd­ar.

Spurn­ingin sem vaknar hjá mér er hvort þetta verði raun­in, eða hvort Seðla­banki Íslands muni nýta sjóði sína (al­menn­ings) óspart í að halda geng­inu á þeim stað þar sem hann telur skyn­sam­leg­ast og best að hafa það.

Miðað við það að nýrri stoð hefur nú verið rennt undir gjald­eyr­is­inn­flæði í raun­hag­kerfið frá því fyrir höft, með ferða­þjón­ust­unni, þá virð­ist blasa við að gengi krón­unnar ætti að  styrkj­ast veru­lega frá því sem það er nú, það er ef gengið mun ekk­ert veikj­ast í los­un­ar­að­gerð­un­um. Már Guð­munds­son seðla­banka­stjóri hefur verið skýr og afdrátt­ar­laus þegar hann tjáir sig um það, hvort gengi krón­unnar muni veikjast, og sagt að það verði ein­fald­lega ekki látið ger­ast.

Mörg sjón­ar­mið

Nú er síðan Ásgeir Jóns­son hag­fræð­ingur búinn að segja að ein helsta hættan sem hag­kerfið standi frammi fyr­ir, sé of mikil styrk­ing krón­unnar á næst­unni. Heiðar Már Guð­jóns­son hag­fræð­ingur segir síðan í dag, að seðla­bank­inn sé mark­visst að halda lífs­kjörum almenn­ings niðri með því að halda geng­inu veiku, evr­unni í kringum 150 krónur (er 146 í dag). Þetta sé óþol­andi þjónkun við erlenda spá­kaup­menn, betra væri að leyfa geng­inu að styrkj­ast.

Þessu sam­hliða hefur svo  verið athygl­is­vert að fylgj­ast með mál­efna­legri rit­deilu hag­fræð­ing­anna Ólafs Mar­geirs­sonar og Ásgeirs Dan­í­els­sonar, en sá fyrr­nefndi heldur því fram, með nokkuð ítar­legum rök­um, að vaxta­stefna Seðla­bank­ans virki ekki og vaxta­hækkun búi til verð­bólgu, á meðan Ásgeir, sem er einn af helstu sér­fræð­ingum seðla­bank­ans, heldur hinu gagn­stæða fram, einnig með ítar­legum rök­um.

Hag­fræð­ing­arnir eru margir og skoð­anir þeirra á því hvert efna­hags­málin eru að fara jafn­vel enn fleiri. Ómögu­legt er að fylgja þeirra spá­dómum eða veg­vísi, virð­ist vera. Þeir tala út og suð­ur. En hvað er þá að fara ger­ast?

Veð­mál

Von­andi gera stjórn­mála­menn og Pen­inga­stefnu­nefnd Seðla­banka Íslands­ ­sér grein fyrir því að allt hag­kerfið er undir í kom­andi skref­um, og almanna­hags­munir þar með. Verð­hjöðnun er ekki góð fyrir launa­fólk sem er með vísi­tölu­tengd laun, svo dæmi sé tek­ið, og allir þekkja afleið­ingar of mik­illar verð­bólgu. Það hefur verið hinn íslenski veru­leiki svo lengi sem elstu menn muna.

Hvað leyn­ist bak við hafta­tjöld­in, þegar þau verð dregin frá, er nú orðið að mik­il­væg­u veð­máli hjá almenn­ingi og fyr­ir­tækjum og leið­sögn hag­fræð­inga er um það bil það óljós­asta sem hægt er að taka mið af.