Hjá sál­fræði­deild Háskól­ans í Reykja­vík og Rann­sóknum og grein­ingu hefur verið mark­visst fylgst með líðan ung­menna á tímum COVID-19. Við birtum nýverið grein í Lancet Psychi­atry sem byggði á svörum allra 13-18 ára ung­menna á lands­vís­u.(1) Nið­ur­stöð­urnar stað­festu grun margra um að van­líðan hjá ung­mennum hefur aukist, þá sér­stak­lega meðal stúlkna.

Í fram­hald­inu af þessum nið­ur­stöðum köf­uðum við dýpra í hvað það er við far­ald­ur­inn sem hefur mest áhrif á líðan 16-17 ára ung­menna.(2) Nið­ur­stöð­urnar benda til þess að margir sam­verk­andi þættir tengdir COVID-19 hafi haft slæm áhrif á líðan bæði drengja og stúlkna. Margt af því teng­ist sam­komu­tak­mörk­un­um, en þar má einna helst nefna breyt­ingar á dag­legri rútínu og skóla­starfi, að hitta ekki vini í eigin per­sónu og að eyða löngum stundum heima fyr­ir. Það er hins vegar athygl­is­vert að það eru ekki ein­ungis sam­komu­tak­mark­anir sem hafa slæm áhrif á líð­an. Áhyggjur af því að fólk smit­ist af veirunni og að veikj­ast sjálf voru einnig meðal helstu þátta sem höfðu slæm áhrif á líðan ung­menna.

Í ljósi þess­ara nið­ur­staða fögnum við yfir­lýs­ingum stjórn­valda um að stefnt sé að því var­an­legri sam­komu­tak­mark­anir miði að því að ung­menni geti haldið sem mest í dag­lega rútínu sem stuðlar að heilsu og vellíðan eins og að mæta í skóla og eiga í félags­legum sam­skiptum sem og stunda íþróttir og tóm­stunda­starf. En nú þegar skóla­starf er að hefj­ast og veiran herjar á sam­fé­lagið í stærstu COVID-19 bylgj­unni til þessa virð­ist þó óhjá­kvæmi­legt að það verði tak­mark­anir á skóla­starfi þegar nem­endur og starfs­fólk verða settir í sótt­kví. Hvað getum við gert þá til að stuðla að vellíðan ung­menna?

Þar sem við þurfum að læra að lifa með veirunni, þá er tíma­bært að rann­saka leiðir til að stuðla að vellíðan ung­menna undir hvers konar tak­mörk­unum sem kunna að verða inn­leidd­ar. Sumir af þessum þáttum sem ung­menni bentu helst á í tengslum við and­lega van­líðan er hægt að vinna með óháð gild­andi tak­mörk­un­um. Það er til að mynda hægt að hvetja til og aðstoða ung­menni við að halda svip­aðri dag­legri rútínu (t.d. vakna á svip­uðum tíma, að tann­bursta sig og klæða sig, vera með ákveðið náms­svæði, við­halda reglu­legum mat­máls­tím­um) hvort sem þau eru í stað­námi eða tíma­bundnu fjar­námi. Við spurðum einnig ung­menni hvort að ein­hverjar breyt­ingar í hegðun þeirra hafði átt sér stað með til­komu far­ald­urs­ins og könn­uðum svo hvort að þessar hegð­un­ar­breyt­ingar tengd­ust van­líð­an. Þar nefndu ung­menni helst minni félags­leg sam­skipti í netheim­um, til dæmis minni tími í net­tölvu­leikjum með öðrum, minni sam­skipti við fjöl­skyldu í gegnum snjall­tæki og aukn­ingu í óvirkri sam­fé­lags­miðla­notkun (þ.e. að vera áhorf­andi frekar en að taka virkan þátt í miðl­in­um). Annar mögu­legur vett­vangur sem er óháður sam­komu­tak­mörk­unum líð­andi stundar til þess að bæta líðan ung­menna er að hvetja til og virkja ung­mennin okkar til félags­legra sam­skipta í netheim­um.

Við spurðum ung­menni einnig hvort það væri eitt­hvað tengt far­aldr­inum sem hefði haft góð áhrif á and­lega líð­an. Þá nefndu ung­menni einna helst þætti eins og meiri tími fyrir svefn og að vera með fjöl­skyld­unni, til að slaka á og að sinna áhuga­málum og minni streita vegna náms. Vissu­lega er það streitu­vald­andi fyrir fjöl­skyldur að vera í sótt­kví en það geta verið jákvæðar hliðar einnig sem hægt er að leggja áherslu á meðan á því stend­ur.

Það er aug­ljóst að við þurfum að við verðum að halda áfram að vera á varð­bergi varð­andi líðan ung­menna í far­aldr­inum og finna sem bestar leiðir til að lifa með veirunni sem stuðla að vellíðun þeirra. Við í LIFECOURSE rann­sókn­arteym­inu viljum sér­stak­lega þakka öllum ung­mennum og fjöl­skyldum þeirra sem tóku sér tíma til að taka þátt í rann­sókn­inni. Við viljum einnig vekja athygli á því að við munum halda áfram að meta líðan ung­menna og næsta fyr­ir­lögn spurn­inga­lista er nú í haust. Við hvetjum því öll ung­menni fædd 2004 og fjöl­skyldur þeirra til að kynna sér rann­sókn­ina á lifecour­se.is og taka þátt.

Um höf­unda: Þór­hildur Hall­dórs­dótt­ir, PhD í klínískri barna­sál­fræði, lektor við Háskól­ann í Reykja­vík, (thor­hild­ur­h@ru.is) og Ingi­björg Eva Þór­is­dótt­ir, PhD í sál­fræði, sér­fræð­ingur hjá Rann­sóknum og grein­ingu, (inga­eva@pla­netyout­h.org).

Um rann­sókn­ina: + LIFECOURSE rann­sóknin er lang­tíma­rann­sókn sem hlaut styrk frá evr­ópska rann­sókna­ráð­inu, undir for­ystu Ingu Dóru Sig­fús­dótt­ur, pró­fess­ors við Háskól­ann í Reykja­vík, Col­umbia Háskóla í New York og Karol­inska Háskóla í Stokk­hólmi. Núver­andi fram­halds­rann­sókn hefur hlotið styrk frá Rannís og er leidd af Þór­hildi Hall­dórs­dótt­ur, lektor við HR ásamt Ingu Dóru Sig­fús­dótt­ur, pró­fessor við HR.

Heim­ildir

(1) Thoris­dottir et al. (2021). Depressive symptoms, mental well­being, and substance use among ado­lescents before and during the COVID-19 pandemic in Iceland: a longitu­dinal, population-ba­sed stu­dy. Lancet Psychi­atry, 8(8): 663-672. https://doi.org­/10.1016/S2215-0366(21)00156-5

(2) Hall­dors­dottir et al. (2021). Ado­lescent well-being amid the COVID-19 pandem­ic: Are girls struggl­ing more than boys? JCPP Advances. https://doi.org­/10.1002/jcv2.12027