Stundum er sagt að ekk­ert sé svo ein­falt að það geti ekki orðið flók­ið. Þessi full­yrð­ing á kannski vel við fyr­ir­sögn pistils­ins. Svarið virð­ist aug­ljóst: Þing­menn mega ekki og eiga ekki að ljúga. Frekar en aðrir myndi margur segja. Það kann þess vegna að hljóma und­ar­lega að danska þing­ið, Fol­ket­in­get, hafi rætt þessa, að því er virð­ist, ein­földu spurn­ingu og ekki getað komið sér saman um svar­ið. Í þing­inu eru allir sam­mála um að þing­menn og ráð­herrar megi ekki ljúga, hvorki að þing­inu né almenn­ingi. En málið er kannski ekki alveg svona ein­falt, því komust þing­menn­irnir að þegar þeir ætl­uðu að svara spurn­ing­unni.  En af hverju eru danskir þing­menn að ræða mál sem þetta? Jú, það á sér skýr­ingu.

Krist­jan­íu­ferðin

Í febr­úar árið 2012 ákvað dóms­mála­nefnd danska þings­ins, ásamt nokkrum yfir­mönnum úr lög­regl­unni að heim­sækja Krist­jan­íu, í til­kynn­ingu danska þings­ins stóð að ætl­unin væri að kynna sér mann­lífið og atvinnu­starf­sem­ina. Meðal þeirra þing­manna sem ætl­uðu í þessa ferð var Pia Kjærs­gaard þáver­andi for­maður Danska þjóð­ar­flokks­ins, hún hefur iðu­lega lýst miklum efa­semdum um til­vist Krist­jan­íu. Áður en af heim­sókn­inni varð var ferð­inni frestað og Morten Bød­skov dóms­mála­ráð­herra til­kynnti dóms­mála­nefnd þings­ins að lög­reglu­stjór­inn í Kaup­manna­höfn kæm­ist ekki þennan til­tekna dag. Þegar Leyni­þjón­ust­an, sem sá um skipu­lagn­ingu ferð­ar­inn­ar, nefndi daga sem hent­uðu til heim­sókn­ar­inn­ar, voru það alltaf dagar þar sem Pia Kjærs­gaard var að heiman og gat ekki far­ið. 

Til að gera langa sögu stutta var sagan með lög­reglu­stjór­ann fyr­ir­slátt­ur. Hin raun­veru­lega ástæða kom síðar í ljós og var sú að Leyni­þjón­ustan taldi sig ekki geta tryggt öryggi Piu Kjærs­gaard. Krist­jan­íu­ferð­in, þar sem Pia Kjærs­gaard var meðal þátt­tak­enda var hins­vegar farin í júní 2012 og gekk snurðu­laust.

Lyga­vefur ráð­herr­ans

Piu Kjærs­gaard hafði grunað að Leyni­þjón­ustan hefði snuðrað í dag­bók hennar í gegnum tölvu­kerfi þings­ins, en slíkt er harð­bann­að. Pia Kjærs­gaard skráði þess­vegna ekki hina fyr­ir­hug­uðu Krist­jan­íu­ferð í dag­bók­ina og Leyni­þjón­ustan vissi þess vegna ekki að hún væri meðal þátt­tak­enda fyrr lagt var af stað. Þetta taldi Pia Kjærs­gaard sönnun þess að kíkt hefði verið í dag­bók­ina. 

Sautján mán­uðum eftir Krist­jan­íu­ferð­ina komu trún­að­ar­menn innan Leyni­þjón­ust­unnar fram með fjöl­margar alvar­legar ásak­anir á hendur yfir­manni sín­um, Jacob Scharf. Þar á meðal að hann hefði fyr­ir­skipað að kíkt yrði í dag­bók Piu Kjærs­gaard. Jacob Scharf hrökkl­að­ist í kjöl­farið úr Leyni­þjón­ust­unni. Upp­lýs­ingar trún­að­ar­mann­anna stað­festu grun Piu Kjærs­gaard og jafn­framt að Morten Bød­skov dóms­mála­ráð­herra hefði logið að dóms­mála­nefnd þings­ins. Ráð­herr­ann við­ur­kenndi þetta á fundi með nefnd­inni en hann hefði neyðst til að segja ósatt. ”Nöd­lögn” sagði ráð­herrann, neyð­ar­lygi, til að afhjúpa ekki ólög­legt athæfi Leyni­þjón­ust­unnar (að kíkja í dag­bók­ina). Sög­una um lög­reglu­stjór­ann hafði hann sett saman í sam­ráði við ráðu­neyt­is­stjór­ann (sem síðar var fluttur í annað ráðu­neyti) og annan hátt settan emb­ætt­is­mann í dóms­mála­ráðu­neyt­inu. Nokkrum dögum eftir að Morten Bød­skov sagði frá neyðarlyginni til­kynnti hann afsögn sína og Karen Hækk­erup tók við dóms­mála­ráðu­neyt­inu.

Getur verið nauð­syn­legt að ljúga eða sveigja sann­leik­ann

Karen Hækk­erup skip­aði strax sér­staka nefnd, undir for­sæti hæsta­rétt­ar­dóm­ara til að kanna hlut emb­ætt­is­mann­anna tveggja sem höfðu aðstoðað Morten Bød­skov við lyga­sögu­skrif­in. Nefndin komst að þeirri nið­ur­stöðu að lyga­sagan hefði verið neyð­ar­lygi (forklar­elig og undskyld­elig nød­løgn)  og væri þess vegna ekki til­efni áminn­ingar eða brott­rekstr­ar. Lagði sem­sagt blessun sína yfir athæf­ið.

Nið­ur­staða nefnd­ar­inn­ar, sem skil­aði af sér í maí 2014, vakti ekki ánægju þing­manna og margir þeirra lýstu mik­illi óánægju með að rann­sókn­ar­nefndin gæfi „grænt ljós“ á að ráð­herrar mættu með aðstoð emb­ætt­is­manna segja þing­nefnd og þing­heimi öllum ósatt. Þing­menn voru hins­vegar sam­mála um að þær aðstæður gætu skap­ast að ráð­herra neydd­ist til að „sveigja sann­leik­ann“. Þing­menn voru líka sam­mála um að í slíkum til­vikum yrði þingið með ein­hverjum hætti að fjalla um mál­ið. Spurn­ingin var bara hvernig ætti að búa um hnút­ana.

Flókið mál

Það sýnir kannski best hvað málið er snúið og við­kvæmt að þótt tvö ár séu liðin síðan rann­sókn­ar­nefndin skil­aði skýrslu sinni og þing­menn urðu sam­mála um að bregð­ast við hefur engin nið­ur­staða feng­ist. Þing­flokk­arnir hafa rætt fram og til baka og sér­stökum hópi, skip­uðum full­trúum allra flokka, var falið að gera til­lögur að regl­um. Þing­maður sem dag­blaðið Jót­land­s­póst­ur­inn ræddi við sagð­ist fyr­ir­fram hafa talið að ein­falt yrði að setja saman ein­hverjar vinnu­reglur varð­andi neyð­ar­lygi en það væri nú öðru nær. „Það stríðir auð­vitað gegn öllum skráðum, og óskráðum reglum að ljúga, en svo sitjum við og reynum að smíða reglu­verk, sem gengur að vissu leyti gegn þessum gild­um. Hljómar kannski sem ein­falt við­fangs­efni en annað hefur komið á dag­inn“ sagði þessi þing­mað­ur.

Annar þing­maður sagði í við­tali við dag­blaðið Berl­ingske að lík­leg­ast yrði farin sú leið að skipa sér­staka nefnd innan þings­ins sem ráð­herrar gætu leitað til þegar „sveigja verður sann­leik­ann.“ Allir í þing­inu væru sam­mála um að það væri aðeins í algjörum und­an­tekn­inga­til­vikum sem ráð­herra þyrfti að beita slíkum aðferð­u­m. 

Hóp­ur­inn sem skip­aður var til að útbúa regl­urnar hefur ekki lokið störfum en þegar því verki lýkur verða til­lög­urnar lagðar fyrir þing­flokk­ana.