Frank Jensen yfirborgarstjóri Kaupmannahafnar vill breyta núgildandi lögum um endurgreiðslu drykkjarumbúða. Heimilislausum útlendingum sem draga fram lífið með dósa-og flöskusöfnun hefur fjölgað mikið í borginni á síðustu árum. Borgarstjórinn vill losna við dósafólkið.
Þær tugþúsundir Íslendinga sem hafa komið til Kaupmannahafnar muna sjálfsagt vel gömlu bjórflöskurnar, sem Danir kalla reyndar ölflasker. Í laginu eins og Pilsnerflöskurnar sem Íslendingar drukku úr í áratugi. Grænar flöskur voru algengastar (þetta var löngu fyrir daga dósa og plasts) enda notaðar undir „Hof“ og „Grön“ eins og Danir kölluðu tvær langvinsælustu bjórtegundirnar, sú fyrrnefnda frá Carlsberg, Grön frá Tuborg. Margir íslenskir námsmenn muna líka vel eftir því að rogast með bjórkassana heim úr búðinni og svo til baka með sömu kassana og sömu flöskurnar, tómar, aftur út í búð. Og svo kannski aftur heim með „nýja áfyllingu“. Ástæðan fyrir þessari hringrás flasknanna var auðvitað sú að á þeim var skilagjald, tiltölulega hátt. Ef það hefði ekki verið til staðar hefðu flöskurnar sennilega endað í ruslatunnunni.
Skilagjaldið var tekið upp í stríðinu
Árið 1942, í miðri síðari heimsstyrjöld, ákváðu dönsk stjórnvöld að taka upp skilagjald á bjórflöskur. Tilgangurinn auðvitað sá að nýta flöskurnar betur, henda þeim ekki frá sér þegar síðasta dropanum var kyngt. Og spara orku því glerframleiðsla er mjög orkufrek.Haft var eftir dönskum stjórnmálamanni að nauðsynlegt væri að hafa skilagjaldið hátt. Það reyndist rétt, Danir urðu strax mjög skilaglaðir og athuganir bjórframleiðendanna sýndu, nokkrum árum eftir að skilagjaldið var tekið upp að flöskurnar fóru að meðaltali 15 sinnum í gegnum áfyllingarvélarnar. Dæmi reyndar til um mun fleiri skipti.
Síðar kom skilagjald á plastflöskur og árið 2002 á dósir.
Þeir sem selja dósir og flöskur verða líka að taka við þeim tómu
Allt frá því að skilagjaldið var tekið upp hafa gilt um það ákveðnar reglur. Allir sem selja gosdrykkja- og öldósir verða að taka við umbúðum og borga þeim sem skilar „pantið“. Einungis 33 cl. bjórflöskur og 50 cl. gosdrykkjaflöskur eru í dag þvegnar og notaðar aftur undir „aðra umferð“. Annað gler, dósir og plast er endurunnið og þannig endurnýtt. Í því felst mikill orkusparnaður miðað við að framleiða nýtt gler, ál og plast frá grunni. Fólk er þess vegna eindregið hvatt til að skila öllum flöskum, eða dósum sem ekki eru seldar með skilagjaldi, í sérstaka endurvinnslugáma, sem alls staðar má finna.
Sá sem skilar skilagjaldsskyldum umbúðum fær ávísun sem hann getur annaðhvort notað til vörukaupa í viðkomandi verslun eða fengið greitt í reiðufé.
Milljónir dósa og flaskna fara í ruslið
Þrátt fyrir að Danir séu mjög duglegir að skila umbúðum er þó gríðarlegur fjöldi flaskna og dósa sem enda í ruslinu. Fólk sem er „úti á lífinu“ t.d. í Kaupmannahöfn ber ekki tómu dósirnar eða flöskurnar með sér heim, það lætur umbúðirnar einfaldlega flakka í rusladallana. Allur sá mikli fjöldi ferðafólks sem röltir um götur borgarinnar er heldur ekki að velta fyrir sér skilagjaldinu.
Hirðusamir einstaklingar gera sér svo mat úr öllum þessum aragrúa umbúða og nánast hvert sem farið er um í borginni má sjá áhugasama flöskusafnara á ferð, kíkjandi í ruslið og hirða svo þær umbúðir sem hægt er að breyta í peninga.
Útlendir flösku- og dósasafnarar áberandi í borginni
Þótt margir hinna hirðusömu séu Danir hefur þeim útlendingum fjölgað sem beinlínis koma til Kaupmannahafnar til að safna umbúðum og afla þannig fjár. Stór hluti þessa hóps kemur frá Austur-Evrópu og er að flýja fátæktina heima fyrir. Flestir bláfátækir og hafa hvergi húsaskjól og hafast við víðsvegar í borginni, iðulega í almenningsgörðum. Blaðamaður dagblaðsins Politiken ræddi nýlega við tvo rúmenska flöskusafnara sem búa í tjaldi á afviknum stað í borginni. Þeir sögðust hafa komið til Kaupmannahafnar því þeir hefðu heyrt að þar væri hægt að skrapa saman aurum með því að safna flöskum og dósum. Þessir menn sögðust eiga fjölskyldur heima í Rúmeníu og peningarnir sem þeir söfnuðu færu að mestu leyti þangað. Ekki er nákvæmlega vitað hvað þeir útlendingar sem stunda þessa dósa- og flöskusöfnun eru margir en þeim hefur fjölgað mjög að undanförnu. Borgaryfirvöldum til lítillar ánægju.
Yfirborgarstjóri vill breytingar á skilagjaldslögunum
Frank Jensen yfirborgarstjóri Kaupmannahafnar er ósáttur við þessa miklu fjölgun erlendra dósa- og flöskusafnara. Hann vill gera breytingar á skilagjaldslögunum og hefur skrifað ráðherrum dóms- og umhverfismála bréf þess efnis. Hann vill að ekki verði hægt að fá reiðufé fyrir umbúðir sem skilað er, heldur verði einungis hægt að nota inneignarnótuna til vörukaupa í viðkomandi verslun. Inneignarnótan gildi einungis í mjög takmarkaðan tíma, t.d klukkustund. Það á að tryggja að ekki verði hægt að gera inneignarnótuna að verslunarvöru. Þetta eru ekki flóknar reglur og borgarstjórinn telur að þær myndu verða til þess að heimilislausir útlendingar sæju sér ekki hag í að koma til Kaupmannahafnar og afla tekna með dósa- og flöskusöfnun. Frank Jensen segir að þetta myndi ekki breyta neinu fyrir þá Dani sem safna umbúðum, þeir noti inneignina undantekningalítið til kaupa á mat og drykk.
Skiptar skoðanir eru um þessar tillögur borgarstjórans sem ekki hafa verið teknar til skoðunar og afgreiðslu í ráðuneytum dóms- og umhverfismála. Þar hefur undanfarið verið í mörg önnur horn að líta, ekki síst vegna breytinga á ríkisstjórn landsins.
