Rökræður með og á móti lögleiðingu kannabisefna halda áfram en kannabisefni hafa verið leyfð í nokkrum fylkjum Bandaríkjanna, bæði í læknisfræðilegum tilgangi og einnig til almennra neyslu.
„Þetta snýst um að ávísa kannabis sem lyfi og þá aðallega til að draga úr verkjum, minnka ógleði og önnur áhrif af lyfjum sem til dæmis krabbameinssjúklingar þurfa að taka. Það eru nánast engar vísindalegar rannsóknir sem styðja þetta og þó hafa fjölmargar rannsóknir verið gerðar. Þær sýna bara ekki þennan árangur sem margir eru að halda fram,“ segir Nora Volkow, sérfræðingur í fíknlækningum og forstöðumaður Bandarísku vímuefnastofnunarinnar, en hún hélt opnunarerindi á málþingi í byrjun október á vegum SÁÁ, Samtaka áhugafólks um áfengisvandamál í tilefni af 40 ára afmæli samtakanna.
Þetta kemur fram í viðtali Læknablaðsins við Noru eftir málþingið.
Sumir einstaklingar þróa með sér sterka fíkn
Hún telur að lögleiðing kannabis í læknisfræðilegum tilgangi sé mistök þar sem með því sé verið að gefa sjúklingum falskar væntingar um árangur og það sé eitt af því sem við viljum ekki sjá í læknisfræðinni. „Það þyrfti að rannsaka efnið miklu betur áður en það er leyft í þessum tilgangi. Það hefur líka þau áhrif á afstöðu almennings til kannabis að úr því að það er leyft í læknisfræðilegum tilgangi geti það varla verið ýkja skaðlegt,“ segir hún.
Raunveruleikinn sé hins vegar sá að kannabis er mjög hættulegt efni undir vissum kringumstæðum. Sumir einstaklingar þrói með sér mjög sterka fíkn í kannabisefni og fráhvarfseinkenni kannabisfíknar séu mjög skýr. Þrátt fyrir þetta séu margir sem halda því fram að kannabis sé ekki ávanabindandi.
Nora segir jafnframt að kannabis sé minna ávanabindandi en heróín, metamfetamín eða kókaín en einn af hverjum 10 sem notar kannabis verði háður því og hlutfall unglinga sem ánetjast kannabis sé allt að 16 prósent. „Þetta er mjög erfið fíkn að meðhöndla og við höfum engin lyf sem meðferð. Fyrir unglinga er kannabis sérstaklega slæmt þar sem það hindrar þroska heilans, það kemur í veg fyrir fjölgun heilafrumna og myndun eðlilegra taugabrauta á milli vissra hluta heilans. Kannabisreykingar unglinga eru því mjög alvarlegur hlutur og valda skaða á þroska og virkni heilans sem mun fylgja þeim til fullorðinsára,“ segir hún.
Lögleg vímuefni valda fleiri dauðsföllum en þau ólöglegu
Hún bætir við að rannsóknir hafi líka sýnt svo óyggjandi að kannabisreykingar hafi afgerandi slæm áhrif á námsframvindu og takmarki í framhaldinu starfsmöguleika eftir að fullorðinsárum er náð. Þá geti kannabisreykingar valdið geðrofi sem er mjög alvarlegt ástand og það hafi verið rakið til ákveðins efnis, 98C, en magn þess í kannabis í Bandaríkjunum sé að aukast þar sem áhrifin eru sterkari og eftirspurnin meiri af þeim sökum.
„Kannabisnotkun hefur einnig verið tengd við hjarta- og æðasjúkdóma og truflanir í meltingarfærum. Þegar litið er á tölur um líkamlegar og félagslegar afleiðingar af kannabisnotkun er ekki hægt að draga aðra ályktun en að lögleiðing efnisins sé röng, algjörlega burtséð frá því hvaða hugmyndafræði maður aðhyllist. Við getum gengið að því vísu að dauðsföllum af völdum kannabisnotkunar muni fjölga með lögleiðingu þess, þar sem lögleg vímuefni valda langtum fleiri dauðsföllum en ólöglegu efnin,“ segir hún. Það sé þó alls ekki vegna þess að löglegu efnin, áfengi, tóbak og nú sumstaðar kannabis, séu hættulegri en ólöglegu fíkniefnin, heldur einfaldlega vegna þess að þau séu aðgengilegri og fleiri ánetjist þeim.
Nora segir það út í hött frá læknisfræðilegu og lýðheilsufræðilegu sjónarmiði að auka aðgengi að áfengi og selja það í kjörbúðum eins og lagt hefur verið til á Íslandi. En hún bætir við að eflaust sjái einhverjir sér hag í því.
Meðferð virkar fyrir suma og aðra ekki
Þegar hún er spurð út í hvernig gæði og árangur meðferðar áfengis- og vímuefnasjúklinga séu metin þá bendir hún á að meðferð við fíknsjúkdómum sem er í boði sé svo margvísleg og byggð á alls kyns hugmyndum að ómögulegt sé að svara með einföldum hætti. „Við getum sagt að í fyrsta sæti sé meðferð sem byggir á vísindalegum rannsóknum og niðurstöðum þeirra. Í öðru sæti eru alls kyns meðferðir sem byggja á einhverju öðru en vísindalegum rannsóknum og gæði slíkrar meðferðar er ekki hægt að meta þar sem forsendurnar eru ekki fyrir hendi. Ég hef lagt áherslu á að meta umönnun og meðferð út frá vísindalegum rannsóknum en okkur skortir líka áreiðanlegar tölur um árangur sjúklinga eftir meðferð í mörgum tilfellum,“ segir hún í viðtalinu.
„Það eru til staðar vísindalegar niðurstöður sem sýna að fyrir ákveðna einstaklinga er atferlismeðferð AA-samtakanna mjög góð leið til að halda sig frá vímuefnum. En það er með AA eins og alla aðra meðferð að hún virkar fyrir suma og aðra ekki,“ bendir Nora á. Löngum hafi fólk skipst í tvo hópa þar sem annar hópurinn vill nota lyf til að meðhöndla vímuefnafíkn og hinn hópurinn vill alls ekki nota lyf heldur eingöngu atferlismeðferð. Að hennar mati er vímuefnafíkn svo alvarlegur sjúkdómur að oft er nauðsynlegt að beita báðum aðferðum til að stöðva framgang hans.
Taka inn allar aðferðir sem skila árangri
Nora telur að það að taka einstrengingslega afstöðu með eða á móti lyfjum eða atferlismeðferð sé hreinlega í andstöðu við niðurstöður þeirra rannsókna sem gerðar hafa verið. Hún vill halda því fram að nauðsynlegt sé að stækka sjóndeildarhringinn og taka inn allar þær aðferðir sem sýnt hefur verið fram á að skili árangri. Það megi heldur ekki horfa framhjá því að svörin við mörgum af þeim rannsóknarspurningum sem hefur verið svarað á undanförnum árum hafi legið fyrir í AA í áratugi. AA-prógrammið sé byggt á persónulegri reynslu áfengissjúklinga og þó vísindalegu sannanirnar hafi vantað séu svörin í mörgum tilfellum alveg rétt.
Dæmi um þetta sé áherslan sem AA leggur á breytta hegðun eftir að hætt er að neyta vímuefnanna, einstaklingurinn þarf að forðast aðstæður sem kallað geta fram löngun í vímuefni. „Við höfum núna vísindalega sönnun fyrir því að þegar einstaklingur kemur sér í þessar aðstæður verða ákveðnar boðefnabreytingar í heilanum sem kalla fram skilyrta hegðun og þar með óviðráðanlega löngun í vímuefni. Í dag er hægt að fylgjast með og mæla breytingarnar sem verða í heilanum við þessar aðstæður. Þetta er einnig auðvelt að sýna fram á við dýratilraunir. Þekkingin á þessu var til staðar hjá AA löngu áður en taugafræðirannsóknir staðfestu það,“ segir hún.
