Tugir grunaðra skattsvikara sleppa við refsingu og sektir
Héraðssaksóknari hefur fellt niður um 60 mál gegn grunuðum skattsvikurum. Skattstofninn í skattsvikamálum sem eru til meðferðar hjá embættinu hleypur á milljörðum. Ástæðan er rof í málsmeðferð á meðan að beðið var niðurstöðu Mannréttindadómstóls Evrópu.
Héraðssaksóknari hefur fellt niður um 60 mál þar sem grunur var um að einstaklingar hefðu framið skattsvik. Fyrstu málin voru felld niður fyrir tæpum mánuði síðan. Á meðal þeirra mála sem felld voru niður eru mál einstaklinga sem komu fyrir í Panamaskjölunum svokölluðu. Og stór hluti málanna snýst um einstaklinga sem geymdu fjármuni utan Íslands til að komast hjá skattgreiðslum. Búist er við því að enn fleiri mál tengd ætluðum skattsvikum verði felld niður á næstunni, en alls eru rúmlega 150 mál til meðferðar hjá embætti héraðssaksóknara. Alls er skattstofninn í öllum þeim málum yfir 30 milljarðar króna.
Þegar er búið að endurákvarða skattgreiðslur á flesta þeirra sem undir eru í þeim rannsóknum. En í þeim málum sem felld hafa verið niður mun ekki verða hægt að leggja sektir á þá sem þau snúast um. Sekt fyrir skattsvik getur verið frá því að vera tvöföld sú skattfjárhæð sem skotið var undan og upp að tífaldri þeirra fjárhæð. Því er ljóst að íslenska ríkið verður af miklum fjárhæðum vegna þessa og þeir sem sviku stórfellt undan skatti munu enn fremur ekki þurfa að sæta refsingu fyrir að hafa framið hegningarlagabrot.
Bryndís Kristjánsdóttir skattrannsóknarstjóri segir að embætti hennar muni óska eftir því að ríkissaksóknari endurskoði ákvörðun héraðssaksóknara um niðurfellingu í að minnsta kosti hluta málanna.
Sleppa vegna máls Jóns Ásgeirs
Ástæðan fyrir þessari stöðu er rof í málsmeðferð sem varð vegna þess að ákæruvaldið og íslenskir dómstólar voru að bíða eftir niðurstöðu í máli Jóns Ásgeirs Jóhannessonar og Tryggva Jónssonar fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, og síðan bið eftir því hvernig Hæstiréttur túlkaði þá niðurstöðu.
Þann 18. maí síðastliðinn komst Mannréttindadómstóll Evrópu að þeirra niðurstöðu að íslenska ríkið hefði brotið gegn Jóni Ásgeiri Jóhannessyni og Tryggva Jónssyni þegar þeir voru dæmdir í skilorðsbundið fangelsi fyrir skattalagabrot í rekstri Baugs og fjárfestingafélagsins Gaums árið 2013, ásamt Kristínu Jóhannesdóttur.
Þeir kærðu þann dóm til Mannréttindadómstólsins á þeim forsendum að þeir hefðu þegar hlotið dóm fyrir sömu brot. Þeir höfðu verið dæmdir til að greiða álag ofan á endurákvörðun skatta af yfirskattanefnd árið 2007. Málin tvö hefðu verið byggð á sama grunni. Og því væri verið að refsa þeim tvívegis fyrir sama brotið.
Fram að þeim tíma hafði það tíðkast hérlendis að þeir sem sviku stórfellt undan skatti skyldu greiða hátt álag ofan á þá vangoldnu skatta sem þeir skyldu endurgreiða. Ef um meiriháttar brot var að ræða þá var viðkomandi einnig ákærður fyrir meiri háttar skattalagabrot, en við slíkum brotum liggur allt að sex ára fangelsi auk þess sem viðkomandi þarf að að greiða sekt.
Þegar Mannréttindadómstóllinn hafði komist að niðurstöðu þá þurfti að falla dómur í Hæstarétti um sambærilegt efni til að fram komi hver áhrif niðurstöðunnar verði á íslenska dómaframkvæmd.
Sá dómur féll í lok september síðastliðins.
Þurftu að mynda eina samþætta heild
Hæstiréttur var fjölskipaður í málinu, sem snerist um stórfellt skattalagabrot manns sem hafði ekki talið fram fjármagnstekjur á árunum 2008 og 2009 upp á samtals 87 milljónir króna á skattframtali sínu. Um var að ræða tekjur af sölu hlutabréfa og uppgjör á tugum framvirkra samninga.
Niðurstaða dómstólsins var að sakfella manninn fyrir brotið og leggja á hann 14 milljóna króna sektargreiðslu þrátt fyrir að skattyfirvöld hefðu þegar gert honum að greiða álag á vantalda skatta.
Í dómi Hæstaréttar var því ekki tekið fyrir tvöfalda refsingu. Þar var hins vegar, með vísun í dóm Mannréttindadómstólsins í norsku máli sem féll fyrir um ári síðan og í mál Jóns Ásgeirs og Tryggva, sagt að sýna þyrfti fram á að sakarefni sem sé til meðferðar hjá bæði skattyfirvöldum og í sakamálarannsókn séu þannig tengd að þau myndi eina samþætta heild að efni til. „Þetta feli ekki eingöngu í sér að markmiðin sem að er stefnt og aðferðirnar til að ná þeim séu til fyllingar heldur jafnframt að afleiðingar þess lögbundna fyrirkomulags feli það í sér að rekstur tveggja mála sé fyrirsjáanlegur og að gætt sé meðalhófs,“ segir í dómi Hæstaréttar.
Um 150 mál með skattstofn upp á 30 milljarða
Á meðan að beðið var niðurstöður Mannréttindadómstólsins í máli Jóns Ásgeirs og Tryggva, og á meðan að beðið var eftir því að sjá hver áhrif þeirrar niðurstöðu yrði á íslenska dómaframkvæmd, þá voru rúmlega 150 mál sem voru til meðferðar hjá embætti héraðssaksóknara, sem fer með rannsóknar- og ákæruvald í málum sem þessum, sett á bið. Um var að ræða mál sem eru í rannsókn, sem voru að bíða eftir að komast í rannsókn og mál sem búið var að rannsaka, og jafnvel ákæra í.
Eftir að embætti héraðssaksóknara mátaði þau mál sem það var með til meðferðar við leiðbeiningar Hæstaréttar varð niðurstaðan sú að málsmeðferð um 60 þeirra hjá annars vegar skattyfirvöldum og hins vegar héraðssaksóknara hafi ekki verið nægilega samtvinnuð í efni og tíma, aðallega vegna þess að þeim var slegið á frest vegna máls Jóns Ásgeirs og Tryggva sem var fyrir Mannréttindadómstólnum.
Það rof sem varð vegna þess að málin voru sett á bið varð á endanum til þess að þau voru látin niður falla.
