Karlalið í Bestu deildinni, efstu deild í knattspyrnu, fengu 20 milljónir króna hvert frá Íslenskum Toppfótbolta vegna sölu sjónvarpsréttinda fyrir síðasta keppnistímabil. Kvennalið í sömu deild fengu 2,5 milljónir króna hvert. Þetta kemur fram í svari Íslensks Toppfótbolta við fyrirspurn Kjarnans.
Íslenskur Toppfótbolti eru hagsmunasamtök íþróttafélaga sem reka lið í efstu deildum karla og kvenna í knattspyrnu. Alls eiga 29 félög, með mörg hundruð leikmenn, aðild að Íslenskum Toppfótbolta.
Meðal markmiða samtakanna er að skapa félögunum sem best rekstrarskilyrði og stuðla að vexti og framgangi íslenskrar knattspyrnu. „Forsenda þess er að metnaður verði lagður í að styrkja og bæta efstu deildir karla og kvenna í knattspyrnu,“ segir í samþykkt og sáttmála aðildarfélaga Íslensks Toppfótbolta. Ef litið er til greiðslna til karlaliða í efstu tveimur deildunum annars vegar og kvennaliða hins vegar virðist metnaðurinn fyrir framgangi karlaliða meiri en kvennaliða.
„Þetta eru einfaldlega þær upphæðir sem kaupendur voru tilbúnir að greiða fyrir réttindin í hverri deild fyrir sig,“ segir Birgir Jóhannsson, framkvæmdastjóri Íslensks Toppfótbolta, í skriflegu svari við fyrirspurn Kjarnans um skiptingu greiðslna milli karla- og kvennaliða.
Í svarinu segist Birgir ekki geta farið of ítarlega í sundurliðun á samningum sem Íslenskur Toppfótbolti gerir við íþróttafélög þar sem um sé að ræða trúnaðarupplýsingar. Það sé hins vegar undir íþróttafélögunum sjálfum komið, sem eru bæði með karla- og kvennalið í efstu deildunum tveimur, hvort og þá hvernig greiðslunum sé skipt frekar milli karla- og kvennaliða.
Alls eru tólf lið í Bestu deild karla og tíu í Bestu deild kvenna. Sjö íþróttafélög eru með lið í báðum deildum, fimm lið eru eingöngu í Bestu deild karla og þrjú leika aðeins í Bestu deild kvenna. Samanlagt er því um að ræða 15 íþróttafélög sem fengu greiðslur vegna sjónvarpsréttinda.
Miðað við uppgefnar greiðslur fyrir síðasta tímabil má ætla að samanlagt hafi réttindagreiðslurnar til þessara 15 félaga numið 265 milljónum króna. Af þeirri upphæð voru 240 milljónir króna eyrnamerktar liðum í Bestu deild karla en 25 milljónir liðum í Bestu deild kvenna.
Íþróttafélögin sjö sem eiga lið í bæði Bestu deild karla og kvenna hafa möguleika á að ráðstafa greiðslunum öðruvísi en skipting Íslensks Toppfótbolta segir til um.
Tveir milljarðar króna til næstu fimm ára
Töluverðar breytingar voru gerðar á fyrirkomulagi í efstu deildum karla og kvenna fyrir síðasta keppnistímabil. Nafni efstu deildar karla og kvenna var breytt og heitir nú Besta deildin, í stað þess að einkenna heiti þeirra með helsta styrktaraðila deildanna. Fyrsta deild karla og kvenna er enn kennd við styrktaraðila, og kallast báðar Lengjudeildin.
Greiðslur til liðanna felast í réttindagreiðslum sem snúa að sjónvarpsrétti, gagnarétti og streymisrétti sem tilheyra liðum í Bestu deildum karla og kvenna og Lengjudeildum karla og kvenna. Kjarninn hefur ekki upplýsingar um greiðslur til liða í Lengjudeildinni og skiptingu þeirra milli karla- og kvennaliða.
Öll réttindi voru aðskilin. Þannig voru réttindi úr Bestu deild karla boðin út sér og réttindi úr Bestu deild kvenna boðin úr sér og sami háttur hafður á í Lengjudeildunum. Þetta er í fyrsta skipti sem greitt er sérstaklega fyrir útsendingarrétt frá efstu deild kvenna. Niðurstaða útboðsins var sú að á fimm ára tímabili er heildarverðmæti réttindanna samanlagt, hjá karla- og kvennaliðum í Bestu deildinni og Lengjudeildinni, um tveir milljarðar króna.
ÍTF og fjölmiðlafyrirtækið Sýn gerðu með sér samning í nóvember 2021 um upptökur, útsendingar og almenna umfjöllun um efstu deildir karla og kvenna á Íslandsmótinu í knattspyrnu til ársins 2026.
Heiðar Guðjónsson, þáverandi forstjóri Sýnar sagðist vera stoltur af samstarfinu og að Sýn ætlaði að gera sitt besta til að svala þorsta áhugamanna um íslenskar íþróttir. „Þær eru langskemmtilegastar,“ var haft eftir honum í tilkynningu við undirritun samningsins.
Markaðurinn ráði einfaldlega för
„Skipting þessara fjármuna á milli deilda byggir einfaldlega á söluverðmæti réttinda í hverri deild, þ.e. hversu mikið kaupendur greiða fyrir hver réttindi,“ segir Birgir í skriflegu svari við fyrirspurn Kjarnans.
Söluverðmæti hverra réttinda renna til félaganna í viðkomandi deild að frádregnum kostnaði vegna markaðssetningar, framleiðslu á efni og fleira. Birgir segir að fyrirkomulag skiptingar á fjármunum hafi ítrekað verið kynnt fyrir félögunum sem í hlut eiga og þau hafi samþykkt þá skiptingu.
„Söluverðmæti þessara réttinda eru langmest í Bestu deild karla og þar ræður markaðurinn einfaldlega för.“
„Kaupendur eru tilbúnir til þess að greiða mun hærri upphæðir fyrir réttindi í þeirri deild heldur en í Bestu deild kvenna eða Lengjudeildunum,“ segir í svari Birgis.
Það er því svarið við því hvers vegna þau lið sem eru í Bestu deild karla fá hæstu greiðslurnar ár hvert miðað við gildandi réttindasamning og verður það staðan næstu fimm árin. Knattspyrnumenn virðast vera meiri virði en knattspyrnukonur, að minnsta kosti út frá ráðandi markaðslegum sjónarmiðum.
Félögunum frjálst að haga skiptingunni eins og þau vilja
Líkt og fyrr segir er þetta í fyrsta sinn sem réttindi í efstu deild kvenna voru sérstaklega boðin út. Í svari Íslensks Toppfótbolta við fyrirspurn Kjarnans segir að þeir fjármunir renna óskiptir til félaganna í þeirri deild en svo hefur ekki verið áður. „Það var því stórt skref stigið með þessum réttindasölum öllum en þó það stærsta hvað varðar réttindasölu í efstu deild kvenna,“ segir í svari Íslensks Toppfótbolta.
Fimmtán íþróttafélög eru með knattspyrnulið í efstu deildum karla og kvenna. Samkvæmt upplýsingum frá Íslenskum Toppfótbolta er félögunum frjálst að skipta greiðslunum á milli karla- og kvennaliða eins og þeim sýnist. Óljóst er hvort íþróttafélög hafi gert það en Kjarninn veit til þess að greiðslu frá Íslenskum Toppfótbolta hafi verið dreift milli karla- og kvennaliða íþróttafélags, sem á karla- og kvennalið í Bestu deildinni, eins og greiðslan barst frá Íslenskum Toppfótbolta.
Af íþróttafélögunum 29 sem fengu greiðslur frá Íslenskum Toppfótbolta áttu sjö þeirra karla- og kvennalið í Bestu deildinni á síðasta keppnistímabili. Tvö íþróttafélög áttu karlalið í Bestu deildinni og kvennalið í Lengjudeildinni og tvö íþróttafélög áttu kvennalið í Bestu deildinni og karlalið í Lengjudeildinni. Fjögur lið áttu kvenna- og karlalið í Lengjudeildinni.
KSÍ hafði ekki vitneskju um skiptingu greiðslnanna
Íslenskur Toppfótbolti er ekki beinn aðili að KSÍ en félögin innanborðs eru það. Í stjórn Íslensks Toppfótbolta sitja sex karlar og ein kona. Engin sérstök stefna um jafnréttismál er í gildi hjá Íslenskum Tippfótbolta né er vikið að jafnréttismálum í samþykktum eða markmiðum félagsins.
Klara Bjartmarz, framkvæmdastjóri KSÍ, segir í skriflegu svari við fyrirspurn Kjarnans að sambandið sé meðvitað um það samningsumboð sem Íslenskur Toppfótbolti hefur fyrir hönd þeirra félaga sem eru innan hagsmunasamtakanna.
KSÍ hafi hins vegar ekki vitneskju um skiptingu þeirra fjármuna sem tryggðir eru með samningsgerð Íslensks Toppfótbolta til aðildarfélaganna. KSÍ hefur ekki komið að þeirri ákvarðanatöku.
Þegar blaðamaður Kjarnans upplýsti Klöru um skiptinguna sagði hún KSÍ ekki hafa tekið neina sérstaka afstöðu í þessum efnum en benti á að Íslenskur Toppfótbolti ráði skiptingunni til félaganna og að félögin ráði skiptingunni innan sinna raða.
Jafnréttismál eru „hjartans mál“ hjá formanni KSÍ
Vanda Sigurgeirsdóttir er formaður KSÍ og hefur hún alla tíð talað fyrir jafnrétti í knattspyrnu og barist fyrir vægi kvennaknattspyrnu. Vanda tók við formennsku eftir að Guðni Bergsson sagði af sér í ágúst í fyrra eftir að frásagnir af kynferðisofbeldi og áreitni landsliðsmanna í knattspyrnu komu upp á yfirborðið. Þjarmað var að KSÍ í kjölfarið en sambandið neitaði ítrekað að slík mál hefðu „komið á þeirra borð“. Guðni sagði af sér auk stjórnar KSÍ og Vanda var kjörinn formaður á aukaþingi sambandsins í október fyrir rúmu ári síðan.
Fyrsta ár Vöndu í embætti formanns hefur verið vandasamt að ýmsu leyti. Gagnrýni á jafnréttismál hafa oftar en einu sinni komið upp, nú síðast þegar landsliðskonan Dagný Brynjarsdóttir vakti athygli á því að hún og Glódís Perla Viggósdóttir biðu enn eftir sérmerktri treyju eftir að hafa leikið sinn 100. landsleik í apríl.
Aron Einar Gunnarsson fékk slíka treyju í vináttulandsleik við Sádi-Arabíu í byrjun nóvember, líkt og Birkir Bjarnason og Birkir Már Sævarsson fengu þegar þeir léku sína hundruðustu leiki á síðasta ári.
Vanda svaraði í pistli á Facebook nokkrum dögum seinna þar sem hún sagðist taka umræðuna mjög nærri sér. „Í áratugi hef ég verið í jafnréttisbaráttu og þau sem mig þekkja vita að ég vil síst að þau skilaboð séu í knattspyrnunni að konur skipti síður máli. Það stingur mig í hjartað,“ segir Vanda meðal annars í færslu sinni.
Hvað „treyjumálið“ varðar segir hún að um frumkvæðisframtak af hálfu starfsmanns A-landsliðs karla hafi verið að ræða. Hún segir að það hafi verið klaufalegt að hafa ekki sama hátt á í A-landsliði kvenna. „Klaufalegt? Já, kannski. Skammarlegt? Nei.“
Vanda var nýlega stödd í Doha í Katar þar sem heimsmeistaramót karla fer fram þessa dagana. Þar sagði hún í samtali við RÚV að gagnrýni sem snýr að jafnrétti stingi hana „þvílíkt“. Vanda segir KSÍ vinna mjög markvisst að jafnréttismálum, það hafi verið gert í mörg ár, löngu fyrir hennar tíð. „Þetta er mitt hjartans mál og það svíður verr, ég finn það, þegar það er gagnrýnt,“ sagði Vanda í samtali við RÚV í Katar.
„Markmið okkar er jafnrétti“
Í færslu sinni þar sem Vanda útskýrir hvers vegna landsliðskonur hafa ekki fengið treyju fyrir 100 landsleiki segir hún að KSÍ vinni markvisst að jafnréttismálum í öllu sínu starfi og muni halda því áfram.
„Markmið okkar er jafnrétti. Við erum alltaf að stíga skref þar til að ná betri árangri en augljóst er að við þurfum að vera duglegri að miðla því,“ segir Vanda.
Ástæður fyrir skiptingu greiðslna milli karla- og kvennaliða virðast ekki ráðast af jafnréttissjónarmiðum. Framkvæmdastjóri Íslensks Toppfótbolta segir markaðslegar ástæður ráða för. KSÍ segir ákvarðanatöku um skiptingu greiðslna á borði Íslensks Toppfótbolta og að sambandið hafi ekki tekið neina sérstaka afstöðu í því.
KSÍ svaraði ekki spurningu Kjarnans um hvort skiptingin sé í samræmi við jafnréttisstefnu sambandsins, þar sem fjallað er um knattspyrnuhreyfinguna í heild sinni og fjallað um þær leiðir sem KSÍ hyggst fara til að stuðla að jafnrétti og þeim aðgerðum sem ráðast skal í til að ná settum markmiðum.
Athugasemdir