Heiðar Guð­jóns­son, hag­fræð­ingur og fjár­fest­ir, segir að tjón hans, vegna inn­gripa Seðla­banka Íslands í við­skipti fjár­festa­hóps sem hann leiddi, og ætl­aði sér að kaupa stóran hlut í trygg­ing­ar­fé­lag­inu Sjó­vá, nálg­ast þrjá millj­arða.

Hann hefur höfðað skaða­bóta­mál gegn Seðla­bank­anum og kraf­ist bóta upp á tæpa tvo millj­arða, en eins og áður sagði metur hann tjónið mun meira.

Stefnan er byggð á því að bind­andi sam­komu­lag hafi verið gert milli félags Heið­ars og Seðla­bank­ans og Eigna­safn Seðla­banka Íslands ehf. (ESÍ) hinn 10. júlí 2010 um kaup á hluta­bréfum í Sjóvá auk réttar til kaupa á frek­ari hlutum á fyr­ir­fram ákveðnu gengi. Seðla­bank­inn og ESÍ hafi hins vegar sam­mælst um að hætta við við­skipt­in, þar sem gjald­eyr­is­við­skipti Heið­ars voru til rann­sóknar hjá gjald­eyr­is­eft­ir­liti bank­ans á sama tíma.

Sjóvá var í opnu sölu­ferli á þessum tíma en Seðla­bank­inn og ESÍ ­sátu uppi með stóran hlut í fyr­ir­tæk­inu, eftir hrun­ið, en ríkið lagði því til fé þegar það var í fjár­hags­erf­ið­leikum til að bjarga því.

Málið var rann­sak­að, eins og áður seg­ir, og vísað áfram til efna­hags­brota­deildar RLS, sem nú er hluti af emb­ætti sér­staks sak­sókn­ara, en fellt niður af rík­is­sak­sókn­ara hinn 27. febr­úar 2012. Ekki var talið að lög hafi verið brot­in, og engin ástæða til ákæru.

„Þetta er tjón sem nálg­ast þrjá millj­arða.  Það er hækkun verð­mæta hluta­bréf­anna frá þeim tíma sem mér var hent útúr við­skipt­un­um.  Ríkið hefði fengið 1,5 millj­arðs hærra verð ef gengið hefði verið að við­skiptum við minn hóp á sínum tíma, um 10,9 millj­arða, í stað 9,4 sem fyr­ir­tækið var svo selt á.  Ríkið tap­aði því 1,5 millj­arði og ég tap­aði um tvö­faldri þeirri fjár­hæð.  Ríkið var til­neytt til að selja á þessum tíma, enda ESA og fleiri að gagn­rýna yfir­töku rík­is­ins á fyr­ir­tæki í sam­keppn­is­mark­að­i,“ segir Heið­ar.

Hann seg­ist aðspurð­ur, ekki búast við því að Seðla­bank­inn muni aðhaf­ast neitt, eða axla ábyrgð á þeim aðgerðum sem gripið var til gagn­vart honum án þess að lög­mætar ástæður væru þar að baki. „Ég tel ekki að Seðla­bank­inn geri neitt, hann hefur enga til­burði sýnt í þá veru. Ég tel hins vegar að þeir sem bera ábyrgð á Seðla­bank­an­um, ráðu­neyti og Alþingi muni sjá til þess að Seðla­bank­inn axli ábyrgð á mis­tökum sín­um,“ segir Heið­ar.

Umboðs­maður gagn­rýnir

Heiðar kvart­aði til Umboðs­manns Alþingis 22. nóv­em­ber 2010, vegna málsm­ferð­ar­innar í seðla­bank­an­um, og skil­aði hann áliti sínu 6. októ­ber 2015, eða fyrir rúm­lega tveimur vik­um. Í því kemur meðal ann­ars fram að hann hafi sjálf­ur, strax við ­upp­haf athug­unar hans í lok árs 2010,  stað­næmst sér­stak­lega við þá leið sem farin var í lögum þegar gjald­eyr­is­höftin voru tekin upp haustið 2008. Þar var Seðla­banka Íslands fengin heim­ild til að gefa út, að fengnu sam­þykki ráð­herra, reglur um gjald­eyr­is­mál. Hinar eig­in­legu efn­is­reglur um gjald­eyr­is­höftin voru í regl­unum og brot gegn þeim gátu varðað refs­ing­um. Umboðs­maður taldi vafa leika á því að þetta fyr­ir­komu­lag upp­fyllti þær kröfur sem leiða af reglum um lög­bundnar refsi­heim­ildir og skýr­leika refsi­heim­ilda. Til við­bótar komu síðan atriði sem lutu að sam­þykki ráð­herra á regl­unum og birt­ingu þess, en eins og fram hefur kom­ið, þá felldi Seðla­bank­inn niður 23 mál á dög­un­um, þar sem sér­stakur sak­sókn­ari telur regl­urnar gall­að­ar. Eng­inn ein­stak­lingur hefur fengið dóm fyrir brot á gjald­eyr­is­lög­um, frá því fjár­magns­höft voru lög­fest í nóv­em­ber 2008, eða fyrir tæpum sjö árum.

Tryggvi Gunn­ars­son, Umboðs­maður Alþing­is.

Þá gagn­rýnir Umboðs­maður einnig stofnun ESÍ, sem heldur utan um miklar eignir Seðla­bank­ans, og telur laga­legan grund­völl stofn­unar þess félags vera á veikum grunni.

Þor­steinn Már gagn­rýnir Seðla­bank­ann