Nákvæm kort­lagn­ing vís­inda­manna við Háskól­ann í Leeds á óbyggðum víð­ernum Ófeigs­fjarð­ar­heiðar sýnir að mann­virki Hval­ár­virkj­unar myndu rýra víð­ernin um 45 til 48,5 pró­sent. Þetta kemur fram í til­kynn­ingu frá nátt­úru­vernd­ar­sam­tök­unum ÓFEIGU í dag.

Sam­tökin fengu rann­sókn­ar­setrið Wild­land Res­e­arch Institute (WRi) við Háskól­ann í Leeds til að ráð­ast í kort­lagn­ing­una síð­ast­liðið sum­ar. WRi hefur þróað nákvæmar staf­rænar aðferðir til að kort­leggja og skil­greina víð­erni, mun nákvæm­ari en beitt hefur verið víð­ast hvar, sam­kvæmt ÓFEIGU.

Dr. Stephen Car­ver og Oli­ver Kenyon hjá WRi kynntu nið­ur­stöðu rann­sókn­ar­innar á fundi sam­tak­anna í dag. Fram kom hjá þeim að kort­lagn­ing víð­ern­anna byggð­ist á grein­ingu á staf­rænum þrí­víðum landupp­lýs­inga­gögn­um, land­notk­un, fjar­lægð frá mann­virkjum og aðgangs­stöðum vél­knú­inna far­ar­tækja.

„Gögnin eru notuð til að greina með mik­illi nákvæmni sýni­leika mann­virkja sem geta haft áhrif á víð­er­na­upp­lif­un. WRi hefur þróað for­rit til þess­arar grein­ingar sem byggir á svip­uðum aðferðum og for­rit tölvu­leikja,“ segir í til­kynn­ingu sam­tak­anna.

Mark­mið kort­lagn­ingar WRi er að meta heild­ar­á­hrif fyr­ir­hug­aðrar Hval­ár­virkj­unar á víð­er­na­upp­lifun á Ófeigs­fjarð­ar­heiði og nágrenni. Sam­kvæmt ÓFEIGU er með Hval­ár­virkjun fyr­ir­séð að mann­virki muni skerða þessa upp­lifun og hafi því verið ákveðið að fá WRi til að kort­leggja víð­ernin og greina áhrif virkj­un­ar­inn­ar.

Hval­ár­virkjun hefði veru­lega nei­kvæð áhrif á heild­stæða víð­er­na­upp­lifun

„Skerð­ing víð­erna af völdum Hval­ár­virkj­unar felst í aðkomu­vegum fyrir þunga­vinnu­vél­ar, öðrum nýjum veg­um, stífl­um, yfir­föll­um, lón­stæð­um, skurð­um, raf­línum og stöðv­ar­húsi. Enn fremur minnk­andi rennsli í Rjúkandi, Hvalá og Eyvind­ar­fjarð­ará ásamt sam­svar­andi áhrifum á fossa á svæð­inu. Áhrifin á foss­ana eru hins vegar ekki tekin með í mæl­ingum WRi,“ segir í til­kynn­ing­unni.

Þá taki nið­ur­staða grein­ing­ar­innar af öll tví­mæli um að áform um Hval­ár­virkjun hafi veru­lega nei­kvæð áhrif á heild­stæða víð­er­na­upp­lifun Ófeigs­fjarð­ar­heiðar og næsta nágrenn­is.

Kort­lagði öll sjón­ræn áhrif mann­virkj­anna á svæð­inu

Fyrr­nefnd stofnun WRi hefur unnið að þróun ítar­legrar kort­lagn­ingar á víð­ernum í sam­ráði við skosk stjórn­völd, meðal ann­ars í þjóð­görðum og óbyggðum víð­ern­um, sam­kvæmt ÓFEIGU. Byggt sé á landupp­lýs­ingum í hárri upp­lausn til að meta land­fræði­legt umfang áhrifa og sé meðal ann­ars metið hvort áhrif eru mikil eða lítil með til­liti til fjar­lægð­ar. „Sem dæmi má nefna að hús er ekki aðeins metið út frá stað­setn­ingu, heldur hefur hæð þess áhrif á hversu langt sjón­rænu áhrifin ná. Lágt hús eða hús sem stendur í dæld hefur þannig minni sjón­ræn skerð­ing­ar­á­hrif en hátt hús eða hús sem stendur á hæð.“

Til við­bótar við kort­lagn­ingu á víð­erna­skerð­ingu af völdum Hval­ár­virkj­unar kort­lagði WRi öll sjón­ræn áhrif mann­virkj­anna á svæð­inu, það er hvaðan sést til þeirra. Þau áhrif eru mun umfangs­meiri en aðeins skerð­ing óbyggðra víð­erna, sam­kvæmt nið­ur­stöð­un­um.

Wild­land Res­e­arch Institute er sjálf­stæð fræða­stofnun með sér­þekk­ingu á víð­ern­um, stefnu­mót­un, kort­lagn­ingu og lands­lags­mati. Aðferða­fræði og for­rit WRi hefur einkum verið þróuð í tengslum við kort­lagn­ingu í skoskum þjóð­görðum og ann­ast WRi ráð­gjöf til skosku rík­is­stjórn­ar­innar á þessu sviði. Að auki er WRi með­höf­undur víð­erna­kort­lagn­ingar Evr­ópu­sam­bands­ins og aðstoðar Alþjóða ­nátt­úru­vernd­ar­stofn­un­ina (IUCN) við kort­lagn­ingu víð­erna­gæða í Frakk­landi. WRi hefur einnig unnið með þjóð­garða­stofnun Banda­ríkj­anna og unnið að mati á víð­erna­gæðum í Kína, sam­kvæmt ÓFEIG­U. 

Hægt að skil­greina óbyggð víð­erni út frá raun­veru­legum aðstæð­um 

Í til­kynn­ingu nátt­úru­vernd­ar­sam­tak­anna kemur fram að í nátt­úru­vernd­ar­lögum sé svohljóð­andi skil­grein­ing á óbyggðum víð­ern­um: „Óbyggt víð­erni: Svæði í óbyggðum sem er að jafn­aði a.m.k. 25 km2 að stærð eða þannig að hægt sé að njóta þar ein­veru og nátt­úr­unnar án trufl­unar af mann­virkjum eða umferð vél­knú­inna far­ar­tækja og í a.m.k. 5 km fjar­lægð frá mann­virkjum og öðrum tækni­legum ummerkj­um, svo sem raf­lín­um, orku­verum, miðl­un­ar­lónum og upp­byggðum veg­um.“

Tölu­legu við­miðin séu fyrst og fremst til leið­bein­ingar og nálgun þeirra skili fremur grófum nið­ur­stöð­um. Með nákvæmum kort­lagn­ing­ar­að­ferðum á borð við þær sem WRi fram­kvæmir sé hægt að skil­greina óbyggð víð­erni út frá raun­veru­legum aðstæðum á hverjum stað.

„Víð­erna­grein­ingar í Evr­ópu hafa sýnt að 1 pró­sent af „villtustu“ óbyggðum víð­ernum Evr­ópu ná yfir tæpa 57 þús­und fer­kíló­metra. Þar af eru 24 þús­und fer­kíló­metrar þessa eina pró­sents á Íslandi, eða 42% af „villtustu“ víð­ernum álf­unn­ar. Með skil­grein­ing­unni „villtustu“ er átt við víð­erni sem eru hvað lengst frá öllum mann­virkjum eða aðgangs­stöðum vél­knú­inna far­ar­tækja,“ segir í til­kynn­ing­unni.